ChinaSquare verzocht Lok, een lezer, om commentaar op het opiniestuk dat socioloog Eric Hendriks schreef in de NRC over een Chinese rechtszaak die in Nederland zorgde voor enige ophef. Hierbij dan:
Enkele opmerkingen over de opinie van Hendriks in de NRC.
Over de zaak zelf:
Hendriks is socioloog (naar eigen zeggen) en geen advocaat of rechter. In hoeverre kent hij de grond van deze Chinese rechtszaak en de geldende wetgeving en praktijken in China?
In een rechtszaak is het normaal dat partijen beweringen uiten die niet altijd met de feiten stroken. Het is aan de andere partij (en aan de rechter) om ze te weerleggen. Vaak worden ook getuigenissen gewijzigd omdat mensen zich de eerste ogenblikken niet meer volledig herinneren enz. Het besluit dat de andere partij over heel de lijn liegt omdat er mogelijk tegenstrijdigheden zijn (bijvoorbeeld: was de Chinese buurman al dan niet al buiten bewustzijn?) in de verklaring, is dus niet correct. Op dezelfde manier zal Fitié ook wel feiten verzwegen of verdraaid hebben.
Ruzie op het dakterras
Een normaal dakterras is afgesloten om valpartijen te voorkomen. Fitié is een buitenlander met een degelijke job. Het is bijna zeker dat het een gebouw betreft van degelijke kwaliteit. Aangezien nergens iets vermeld staat over bijzonderheden van het gebouw en het terras, kunnen we besluiten dat het om een degelijk onderhouden normaal afgesloten dakterras gaat. In zulke omstandigheden is de kans dat een mens (al dan niet dronken) zomaar van het terras kan vallen onbestaande. Hendriks schrijft wel dat de Chinese buurman op het dakrand stond en naar beneden is gevallen. Als mensen ruzie maken, gaan ze naar elkaar toe en niet van elkaar weg. De kans dat er fysieke contacten zijn geweest, is reëel. Zelfs als de Chinese buurman zelf op het dakrand was gaan staan, had Fitié uit voorzichtigheid moeten nalaten om ruzie te maken met een dronken man. De uitspraak van de rechter (dood door nalatigheid) lijkt mij onderbouwd.
Wat is rechtvaardig?
Aangezien de Chinese buurman overleden is en harde bewijzen niet beschikbaar zijn, zouden de rechters hebben kunnen besluiten dat minder harde bewijzen voldoende zijn. Waarschijnlijk hebben ze ook rekening gehouden met rechtvaardigheid. De Chinese buurman (leeftijd? kostwinner met een gezin?) is overleden. Is het rechtvaardig dat een verdachte met een sterk vermoeden van schuld vrijgesproken wordt? Een schadevergoeding van 500.000 RMB lijkt veel, maar hoeveel vierkante meter kun je hiermee kopen in Beijing? De reactie van de tegenpartij is dan ook niet verwonderlijk: ‘De vrouw van de buurman is ontevreden met het oordeel en huilt tranen met tuiten bij de ingang’. De Chinese buurman/-vrouw wonen in hetzelfde gebouw van degelijke kwaliteit. Voor zulke mensen betekent 500.000 RMB niet zo veel. Waarschijnlijker gaat het ook voor de vrouw om rechtvaardigheid. Dat Fitié niet meer automatisch gedeporteerd wordt na zijn celstraf in China, zal het voor de vrouw van de overleven buurman het nog moeilijker maken om het verlies te verwerken.
Over de karakteristieken van de Chinese maatschappij:
Hendriks is socioloog. Waarschijnlijk heeft hij zijn diploma gehaald in een westerse opleiding met onderzoek over westerse maatschappijen en niet over de Chinese maatschappij. Waarschijnlijk is hij ook als dusdanig werkzaam op de Peking Universiteit. Het is aannemelijk dat hij zijn modellen (die hij universeel vindt) gaat toepassen op de Chinese maatschappij. Zoals meermaals is aangetoond falen westerse modellen vaak in een andere omgeving omdat de ontwikkeling anders is verlopen op andere plaatsen in de wereld.
Hendriks maakt een kapitale fout door specifieke gevallen te veralgemenen naar de rest van de maatschappij. Tegenover één specifieke wantoestand, staan er minstens duizend voorbeeldige gevallen. Als hij de rollen even omwisselt en gevallen van wantoestanden in het Westen gaat veralgemenen, zal hij zelf zijn generaliserende manier van redeneren ook belachelijk vinden.
Het DNA van de Chinese cultuur
Persoonlijk vind ik dat als we spreken over de Chinese cultuur, we het hebben over specifieke karakteristieken van mensen die zich Chinees voelen. Ze zijn vrij constant geografisch gezien, over een lange periode en in verschillende sociopolitieke omgevingen. Er moet ook een onderbouwde basis te vinden zijn in de Chinese filosofische leerscholen. Als we deze methode hanteren, kunnen we een onderscheid maken tussen het DNA van de Chinese cultuur en de oppervlakkige praktijken in een specifieke regio in een bepaalde periode en in een welomschreven sociopolitieke omgeving.
Schaamtecultuur?
Er zijn soms inderdaad bepaalde fenomenen die voor een groot deel uit te leggen zijn aan de hand van traditionele (westerse) concepten, maar de basis is problematisch in vele andere gevallen. Zoals we vele natuurkundige fenomenen kunnen verklaren aan de hand van geocentrisme, weten we ondertussen dat dit concept achterhaald en niet correct is. Zo vind ik dat we niet kunnen spreken van ‘een schaamtecultuur in China, in tegenstelling tot de schuldcultuur in het Westen’. Chinezen hebben ook een ‘godsdienst’ (Boeddha, Tao enz.).
Gezichtsverlies en collectivisme?
Evenmin moeten we het belang van Mianzi (gezichtsverlies) overdrijven. Er is hiervoor geen enkele basis te vinden in de Chinese filosofieën. Ook de stelling dat China wel/niet collectivistisch is, is vaak problematisch. China is groot en divers (dit is het gevolg van de inclusiviteit: de beste praktijken van elders worden zich eigen gemaakt zonder de eigen waarden en normen op te dringen aan andere culturen). China is meer collectivistisch vergeleken met het Westen, maar is meer individualistisch t.o.v. bijvoorbeeld Korea en Japan, landen met vrij homogene beschavingen. Chinezen zijn dus zowel collectivistisch als individualistisch.
Het belang van Chinese filosofie
Als mensen stellingen formuleren over het DNA van de Chinese cultuur en slechts verwijzen naar enkele voorbeelden in de praktijk, dan is dat niet onderbouwd. Een degelijke verwijzing (en uitleg) naar een Chinese filosofische leer is het minste wat verwacht wordt, want dat is de basis van menselijk gedrag.
De functies van kritiek
Als mensen praktijken in China beschrijven, moeten ze zich houden aan objectieve feiten. Natuurlijk is China niet perfect en ook Chinezen werken hard om hun beschaving op een hoger niveau te brengen. Ze verwelkomen opbouwende kritiek gebaseerd op feiten waarbij er ook rekening wordt gehouden met hun persoonlijke culturele, economische en historische achtergrond. Destructieve kritiek is gebaseerd op ongefundeerde beweringen waarbij er enkel rekening gehouden wordt met de gevoelens van de geruchtenverspreider. Hendriks heeft zich mijns inziens hieraan bezondigd.
Geplaatst met toestemming van Lok.
Van een andere Chinese lezer (die zijn e-mailadres gaf, maar liever anoniem wil blijven) kreeg ChSq nog de volgende aanvullende informatie. Ze is in het Chinees, hij geeft een vertaalde samenvatting. Onze bron woont in Nederland, daarom spreekt hij over medelanders.
Hierbij een link van de verdediging:
http://blog.sina.com.cn/s/blog_5988fece0102wlb1.html
De verdediging concentreert zich vooral op de foutieve werkwijze en nalatigheid van de politie en onderzoekers. Vervolgens komt de verdediging met ‘volgens gezond verstand’ op de proppen en twijfels over de verklaringen van de familie en behandelende artsen.
Volgens de verdediging is het de heer Li die over de scheiding van de balkons probeerde te komen, en die Fitié aanviel en daarbij van het balkon viel.
Hierbij een link van The Paper:
http://www.thepaper.cn/newsDetail_forward_1739056
Over de dood van meneer Lu als gevolg van een uit de hand gelopen (fysieke!) ruzie tussen Harm Robert Fitié en het slachtoffer is geen discussie. (Detail: Fitié heeft zelfs een mes meegenomen, maar volgens eigen zeggen om zichzelf te beschermen)
Het beroep ging over of de daad van verdachte opzettelijk was of niet. Strafvermindering is niet omdat er geld in het spel is. Maar omdat de rechter, in tegenstelling tot het eerdere vonnis, van menig is dat er geen opzet in het spel was. Sterker nog. Als ondersteuning wordt het feit genoemd dat de verdachte direct het slachtoffer is gaan helpen.
De vraag rijst nu: heeft Hendriks bewust gelogen om zijn betoog voor mijn medelanders geloofwaardig te maken of is de tolk in de rechtbank totaal onbekwaam?
De vraag rijst nu: “heeft Hendriks bewust gelogen om zijn betoog voor mijn medelanders geloofwaardig te maken of is de tolk in de rechtbank totaal onbekwaam?” Mijn toelichting:
De tolken waren niet erg goed, maar het hele misverstand dat er later over de Nederlandse rechtbankverslagen is ontstaan, ligt allemaal aan de transcriptie die is uitgegeven door de rechtbank. Die is schoongeveegd. Ik las er later een stuk van terug op een of ander blog; dat blog nam aan dat de transcriptie klopte en stelde daarom dat de Nederlandse journalisten een verkeerd beeld schiepen. Het stuk dat ik las was aangepast en gaf op geen enkele manier een getrouwe weergave van wat er in de rechtszaal plaatsvond. De rechter zei dat Fitié wel schuldig moest zijn omdat hij ging helpen. Dat werd bij navraag nog eens herhaald. En toen nog een keer. Het is dus drie keer in het Chinees en drie keer in het Nederlands gezegd, met een uitgebreide verklaring erbij. In de transcriptie vond je daar niets van terug. Schoongeveegd dus. Maar sommigen die er niet bij waren maar aannemen dat de transcriptie en goed beeld schetst, denken nu dat de Nederlandse journalisten en ik het allemaal niet begrepen hebben.
Het mes noem ik nergens omdat het door niemand is gezien en het alleen genoemd wordt in een politieverslag dat zegt dat Fitié dat had opgebiecht. Maar van dat politieverslag weten we maar een ding zeker en dat is dat het niet betrouwbaar is. Niemand heeft het kunen lezen behalve de door het Nederlandse Ministerie van BZ speciaal aangestelde vertrouwensadvocaat. Fitié kon er ook niet zijn zegje over doen, want die had tot het vonnis geen contact met wie dan ook behalve zijn advocaat. De vertrouwensadvocaat heeft als enige buitenstaander en expert het verslag bestudeerd en kwam tot de conclusie dat het ‘rammelt’. Als de verdediging vervolgens ook het mes-biechtverhaal overneemt, dan zegt dat nog niets, want dat is allemaal min of meer afgedwongen. Je mag niet zeggen dat de politie onbetrouwbaar was in deze zaak. Het kan zo zijn dat het hele mesverhaal door de politie is bedacht.
Dat was mijn toelichting op de zaak. Wat betreft mijn perspectief op China kan ik alleen maar zeggen dat ik begrijp dat mensen er aanstoot aan zouden kunnen nemen. Ik heb namelijk helemaal geen positief beeld van bijv. het Chinese rechtssysteem of van de Chinese autoriteiten in het algemeen of zelfs van de gehele Chinese cultuur. Maar mijn perspectief, hoe provocerend het ook mag zijn, is wel geletterd en doorleefd en misschien wel rechtvaardig. Ik wil mensen verwijzen naar mijn essay The Eternal Centre in Quadrant. Dat stuk is trouwens ook vertaald en samengevat naar het Vlaams-Nederlands: https://doorbraak.be/waarom-china-geen-volgen-model-is/
Ik wens mijn Vlaamse vrienden al het goede toe!
Eric C. Hendriks
Eric C. Hendriks, e.c.hendriks@gmail.com
“Heeft Hendriks bewust gelogen om zijn betoog voor mijn medelanders geloofwaardig te maken of is de tolk in de rechtbank totaal onbekwaam?” Mogelijk antwoord:
https://nos.nl/artikel/2184498-reanimatie-door-harm-fitie-was-toch-niet-schuldverzwarend.html
“Het kan zo zijn dat het hele mesverhaal door de politie is bedacht.”
Weinig overtuigende verklaring, zeker als de verdediging 150.000 euro aan advocaatkosten heeft gespendeerd (bron: http://www.fairtrialforharm.eu). In een rechtszaak is het normaal dat partijen feiten verdraaien of verzwijgen. Fitié zal hierop geen uitzondering zijn en heeft zeker alle mogelijke zwakke plekken onderzocht in het politieverslag.
“Maar mijn perspectief, hoe provocerend het ook mag zijn, is wel geletterd en doorleefd”
De conclusies over China zijn dus het gevolg van een persoonlijk perspectief. Maar werd er ook rekening gehouden met de Chinese culturele, economische en historische achtergrond? En kunnen de conclusies over de Chinese cultuur ook toegepast worden bij Chinezen in bv. Nederland of Singapore? ‘Geletterd’ is dus geen synoniem voor ‘onderbouwd’, ‘professioneel’ of ‘wetenschappelijk’.
China heeft nooit gezegd dat er een te volgen model is (in tegenstelling tot het Westen). Als anderen vinden dat er bruikbare elementen zijn, wil China wel helpen om een versie te introduceren in andere landen. Het Chinese maatschappelijk model zelf is in volle ontwikkeling. Het is mogelijk dat niet alle westerlingen zich hierbij helemaal lekker voelen, maar het is aan de Chinezen zelf om gestalte te geven aan hun eigen samenleving. En dat doen ze:
http://www.chinasquare.be/publicaties/ideologie-in-china-honderd-bloemen/
Beste Lok,
u vliegt uit de bocht met uw detectivewerk van afstand. Het begint belachelijk te worden. U hebt geen idee hoe het ‘recht’ hier werkt. Als een hoge politie-autoriteit zegt dat je schuldig bent, wordt je bijna altijd veroordeeld en zeker ook in hoger beroep. Er wordt vervolgens achter de schermen onderhandeld over de strafmaat en wat de ‘feiten’ zijn (daar is men creatief). De discussies in de rechtszaal zijn vervolgens vooral facade. Je betaalt je advocaat veel geld niet om gaten in het dossier te vinden (die zijn er genoeg) maar om zijn netwerk in te zetten.
Harm woonde trouwens tegen uw aanname in in een lage hutong, zo’n oud krakkemikkig huisje, zonder volledige omheining op het dak.
Als u zich echt in de zaak en de Chinese rechtscultuur interesseert, kunnen we beter een keer een koffie pakken als u toevallig een keer langs Peking komt. Daar sta ik voor open. Deze internetdiscussie bewijst zich als onwerkzaam.
150.000 euro aan advocaatkosten. Een klein gedeelte is dus voor het dossierwerk en het grootste deel is voor ‘netwerking’. Het geld is m.a.w. besteed om bewijzen via niet-officiële wegen te verzamelen (of te vernietigen) en om rechterlijke beslissingen te loodsen naar de gewenste richting. Is ‘netwerking’ doorslaggevend? Nee, want Fitié is nog steeds schuldig volgens het vonnis en een rechterlijke motivering hiervoor is nog steeds nodig. En deze rechtszaak bewijst juist dat de Chinese hoge politie-autoriteit niet het laatste woord heeft (de strafmaat is immers verlaagd). Tenzij meer specifieker wordt ingegaan op wat bedoeld wordt met netwerking, is dat mijn conclusie. Verder vraag ik me af of de Chinese tegenpartij even veel geld heeft besteed aan dossieronderzoek en aan ‘netwerking’.
Er is mij gevraagd om commentaar te geven op het opiniestuk in de NRC. In mijn opmerkingen heb ik verschillende aannames gemaakt. De éne aanname over het dakterras was inderdaad verkeerd. Het was enkel gebaseerd op de opinietekst in de NRC. Later heb ik wel foto’s gezien. De verkeerde aanname heeft echter geen invloed op de conclusie dat het vonnis mij onderbouwd lijkt.
Persoonlijk kan ik het GEVOEL van vele westerlingen wel begrijpen. Zaken in China verlopen niet altijd volgens de gewoontes en standaarden in het ontwikkelde Westen en er is ook de taalbarrière. Ze lijken wel een ‘black box’ voor buitenstaanders. Maar dit rechtvaardigt niet om generaliserende zekerheden te stellen die gebaseerd zijn louter op het gevoel en enkele mistoestanden die reëel kunnen zijn.
De deelnemers aan het debat gaan uit van verschillende visies op de Chinese cultuur in verleden en heden. Die visies kleuren ongetwijfeld hun waarneming van de Chinese rechtspraak in het algemeen en van de aanpak van de zaak Fitié in het bijzonder. De Engelsen zeggen: ‘it’s all in the eye of the beholder’. Diegenen die geen partij zijn in een concrete rechtszaak zullen rekening moeten houden met een beperkt oordeelsvermogen erover, zeker als ze geen jurist zijn. Dat geldt evengoed voor wie in Beijing woont, als voor iemand in het Westen.
Alle geïnteresseerde deelnemers aan de discussie hebben hun zeg kunnen doen, zowel over het stuk van Hendriks als over het stuk van Lok. Het is niet erg dat zij niet nader tot elkaar komen. Het voorstel van de redactie is om deze specifieke discussie hier te beëindigen.