Deng wordt in 1956 als beloning voor 30 jaar loyale trouw aan Mao benoemd tot secretaris-generaal van de partij op het 8ste Congres. In zijn toespraak voor het Congres stelt Deng dat gebeurtenissen zoals in Hongarije en Polen kunnen vermeden worden als aan 3 voorwaarden wordt voldaan: democratie binnen de partij, partijleiderschap en een goede relatie tussen volk en partij. Hij had de indruk dat sommige kaders op hun lauweren rustten en als remedie ziet hij een rectificatiebeweging binnen de partij én structuren op te zetten voor supervisie van partijactiviteiten door het volk. Dit laatste zijn arbeiderscongressen, volkscongressen, lokale raden en deze van niet-communistische partijen.
Mao van zijn kant lanceert de 100 bloemen- campagne in een poging om de bureaucratie te bekritiseren via een uitgebreide democratiebeweging. Op de 100 bloemen volgt dan een tegenovergestelde beweging: deze anti-rechtsencampagne zou rechtstreeks geleid worden door Deng en zou 550.000 personen treffen. In zijn slotrapport over de campagne heeft Deng het over een mogelijke bourgeois-revival en het opduiken van kapitalistische tendensen bij de boeren. Ook tijdens de Grote Sprong Voorwaarts volgt Deng Maos lijn totenmet. Over de Sprong zegt hij bijvoorbeeld op 2/10/59 “Enkele rechtsen willen de opmerkelijke realisaties van de Sprong niet aanvaarden(…)Ze buiten de fouten uit en gebruiken het als voorwendsel om de partijlijn aan te vallen. De beweging van 58 heeft de economische opbouw versterkt. Maar de rechtsen sluiten hun ogen en benadrukken dat de campagne catastrofale gevolgen heeft. (..)Zij stellen dat de levensstandaard slechts kan verbeteren als de communes afgeschaft worden. De massa’s daarentegen geloven dat ze grote vooruitgang gebracht hebben”
HONGER
Als hij echter bezoeken brengt aan communes ziet hij dat er niet genoeg eten is, waarbij hij suggereert collectieve kantines op te zetten. Deng breekt zijn been en doet niet echt mee aan de Conferentie van Lushan waar Peng Dehuai in een brief Mao’s Sprong op de korrel neemt. Dit zal echter een tegenovergesteld effect bereiken : de poging tot “Sprong-rectificatie “van 1959 wordt gesmoord met een tweede sprong die een vrij catastrofaal gevolg zou kennen. Onmiddellijk na Lushan waren de betrekkingen tussen Mao en Deng echter bijzonder goed. Op een uitgebreid politbureau te Shanghai in maart 1960 spreekt Mao over Deng zelfs als zijn plaatsvervanger.
Deng verlaat in de lente van ’61 de rijk gevulde tafelen van Peking om op inspectiebezoek te gaan te gaan in Shunyi. Hij stelt er vast dat de boeren, die niet van de armste zijn, al maanden geen varken gegeten hebben en nog erger dat bepaalde lokale kaders corrupt zijn, zich werkpunten toekennen voor werk dat ze niet deden, graan doen verdwijnen uit de gemeenschapssilo’s en de collectieve eigendom gebruiken voor eigen gebruik. In maart ’61 brengt Deng samen met Peng Zhen zijn besluiten over de communes naar voor: ze zijn te snel en te onvoorbereid gestart zonder discussie naar de concrete omstandigheden.
De economische cijfers waren nog slechter: lichte industrie valt met 10 pct. in 60 en 22 pct. in 61; zware industrie daalt met 47 pct in 61 ; de landbouw in 1960 was maar 75pct van die uit 58 en daalde in 61 nog met 2,4 pct. Volgens Uli zouden tussen 59 en eind 62 19 miljoen Chinezen omgekomen zijn van fysieke overspanning en honger. Wellicht op initiatief van Deng wordt er een ploeg gevormd die een herstelprogramma uitdoktert: Mao zou de communes voor zich nemen; Bo Yibo de industrie; Li Xiannian de financiën, Peng Zhen het onderwijs en dit onder drie subcomités die geleid worden door Chen Yun, Peng Zhen en Deng Xiaoping. Het is juist dat de besluiten van deze werkgroepen meer de nadruk legden op expertise. Inzake landbouw komt het secretariaat van Deng met voorstellen op de proppen die om de boeren aan te sporen, de collectivistische politiek zwakken. In dit kader haalt Deng Liu Bochengs uitspraak van onder de oorlog over de witte en zwarte kat naar voren tijdens een Conferentie van de Jeugdliga op 7 juli 62 Alle middelen zijn goed voor Deng om de graanoogst te verhogen, ook het privé-initiatief, zoals onder de oorlog alle middelen goed waren om deze te winnen. Mao komt echter die avond terug van een inspectietoer in Hunan. Hij verwittigt onmiddellijk iedereen dat de arme en middelarme boeren tegen het gezinsbeheer van de landbouw zijn. Mao vraagt de collectieve economie te consolideren en Deng telefoneert naar Hu Yaobang, toen van de Jeugdliga, de kattenpassage uit zijn toespraak te schrappen en een paragraaf er aan toe te voegen die de noodzaak van een collectieve economie beklemtoont.
HOE HERPAKKEN?
Het was de bedoeling van de Centrale Werkconferentie van jan/feb 1962 om een oordeel te vellen over de Sprong en een toekomstbeleid op te stellen. Deng en Liu Shaoqi vragen er dat het geval van Peng Dehuai en de rechtsen na Lushan, opnieuw wordt onderzocht. Deng beklemtoont de noodzaak dat de kaders de aansporingen van Mao zouden begrijpen. Liu Shaoqi schrijft publiekelijk het fiasco van de Sprong voor 70 pct toe aan politieke factoren en voor 30 pct. aan externe factoren zoals het terugtrekken van Sovjethulp en het slechte weer. Chen Yun vertikt het op Mao’s vraag in te gaan om een stand van de economie te schetsen. Peng Zhens rapport legde in t de schuld van de mislukking ook grotendeels bij het Politbureau. Mao van zijn kant meende dat het ergste voorbij was. Dit was buiten Chen Yun gerekend . Deze maakt nà de Conferentie bekend dat het deficit 2 tot 3 miljard yuan zou bedragen en meent dat een herstelperiode van 3 jaar absoluut noodzakelijk is. Chens tekst wordt goedgekeurd door Liu Shaoqi en Li Xiannian. Liu en Deng trekken er mee naar Mao in Wuhan die het goedkeurt. Ook Zhou Enlai vindt het een korrect schema voor verdere planning. Mao wordt enkel gesteund door Lin Piao in de mening dat het ergste voorbij is en dat hogere socialistische idealen kunnen nagestreefd. Zelfs Zhu De pleitte op het 10de plenum in september 62 voor het individuele verantwoordelijkheidssysteem in de landbouw, wat hem op een lijn stelde met Liu, Deng, Zhou en Chen.
Mao die getroubleerd was tijdens de maanden na de Centrale Werkconferentie, doet een aanval op dit systeem, wou nog een campagne van socialistische opvoeding en waarschuwde voor een kapitalistisch herstel. Hij viel ook het ministerie van financiën aan op basis waarvan Chen Yuns rapport geschreven was en vroeg de communes te behouden. Het 10de Plenum bereikt een compromis door enerzijds Mao’s doelstellingen te onderschrijven maar toch vele recepten van de pragmatici toe te passen. Van dan af gaan Mao’s en Dengs economische wegen uiteen.In de zomer van 1963 doen Deng en Peng Zhen weer inspectietochten meer bepaald in het Zuidwesten over de problemen van de Socialistische Opvoedingsbeweging. Zij vinden de boerenverenigingen pover georganiseerd en stellen voor dat werkteams vanuit de steden de rectificatie zouden doorvoeren. Doelwit zouden de middelste niveaus van de bureaucratie zijn ipv lokale kaders
KAPABEL?
Waar Mao en Deng wel nog samenwerken is in het afhandelen van de Sino-Sovjetrelaties. Mao had niets dan lof voor Dengs onderhandelingen met de SU en de KPSU. Gedurende de zestiger jaren was Deng het formele hoofd van de groep binnen het Centraal comité -de “anti-revisionist Writing group”- die de Chinese replieken op papier zette. Deng leidde in juli 63 nog een kleine delegatie met Peng Zhen naar Moskou. Het mislukken van het terug aanhalen van de Sino-Sovjetrelaties wordt verwelkomd als een overwinning over het revisionisme door de Chinese leiders die in groep Deng gingen verwelkomen. Peng Zhen zou het eerste slachtoffer worden in de jacht van de culturele revolutie op revisionisten. Deng zou volgen.In het begin van de culturele revolutie doet Deng nog mee aan zelfkritieksessies. Mao verweet Liu en Deng dat ze hem in begin van de zestiger jaren behandelden als een overleden voorvader. In oktober 66 zei Mao over zijn secretaris-generaal “Alhoewel hij hardhorig is, ging Deng gedurende de zittingen ver van mij zitten. Gedurende 6 jaren vanaf 1959 heeft hij geen enkel rapport over zijn werk voorgelegd. Wat de activiteiten van het Centraal Comité betreft, steunde hij volledig op Peng Zhen. Noem je dat een kapabele medewerker” Toch een eerder povere beschuldiging voor de tweede verantwoordelijke van de kapitalistische weg, temeer dat Mao zelf zich op de achtergrond had geplaatst zowel in staats- als in partijzaken en dat Deng voor partijzaken normaal aan Liu had te rapporteren, als we de Cambridgeschiedschrijving van China mogen geloven .Ook zijn passie voor kaarten wordt hem door Rode Gardisten kwalijk genomen.Van 69 tot 73 leeft hij in verbanning in de provincie Jiangxi, een bastion van Lin Piao met als goeverneur Cheng Shiqing die tijdens de oorlog de ondergeschikte was van Deng.
SCHAARS BEGAAFD
“Kameraad Deng Xiaoping is begaafd met schaarse talenten. Hij heeft verdiensten op het slagveld verworven en heeft beslist tegenstand geboden aan het sovjetrevisionisme. Bovendien is hij expert in economie en in militaire kwesties”. Met deze in de mond van Mao zeldzaam lovende woorden tegenover de Bende van Vier wilde Mao Deng in 1976 rehabiliteren . Mao wou daarmee twee vliegen in één klap slaan. Zhou Enlai was zwaar ziek en Wang Hongwen was niet van het kaliber om eerste minister te zijn. Bovendien -en niet minder belangrijk- was Deng de man die in het leger terug orde op zaken kon stellen na de ultragauchistische periode o.l.v. Lin Piao. Tijdens zijn jaar aan de macht waren 3 van Dengs 8 toespraken dan ook gewijd aan militaire zaken. In zijn document over een industriële politiek heeft hij het vooral over meer orde brengen in de chaos van lage productiviteit en benadrukt hij vooral het belang van de wetenschap. De bende rond Jiang Qing neemt hem vooral kwalijk dat hij in een document over partijopbouw Mao citeert waarin gesteld wordt dat “Het pure nonsens is dat een bepaalde eenheid onze revolutie goed doorvoert wanneer de productie verwaarloosd wordt. Het standpunt dat wanneer eenmaal de revolutie is gevat (grasped), de productie natuurlijk zal vergroten zonder inspanning, is enkel iets voor zij die in sprookjes geloven”. De dood van Zhou stelt de opvolgingskwestie in alle scherpte. Mao kiest Hua Guofeng als dienstdoend premier. Dan doet zich het Tienanmenincident voor waarbij het volk kransen komt brengen ter nagedachtenis van Zhou, kransen die door de politie weggenomen worden. Gevreesd wordt dat de eerbetuigingen voor Zhou zouden uitdraaien op een vraag tot Deng aan de top. Daarna beslist Mao dat Hua enerzijds van waarnemend premier tot premier benoemd wordt én eerste ondervoorzitter van de CKP. en dat Deng geschorst wordt. Mao sterft een paar maand later en de bende van vier wordt gearresteerd. Hua zag zich voor een dilemma: enerzijds de linkse partijtraditie voortzetten en anderzijds de broodnodige moderniseringen doorvoeren
WEER REHABILITATIE
Op ideologisch vlak lanceert Hua de 2 whatevers: elke politiek die Mao besliste, moet resoluut verdedigd; elke instructie die hij gaf, moet strikt gehoorzaamd. Deng van zijn kant heeft het over het begrijpen van Mao’s gedachtengoed als een geheel. Hu Yaobang die de partijschool had overgenomen, lanceert het principe dat de praktijk de enige bron is van waarheid, lees minder Maoistische dogma’s. In 1977 wil Wang Zhen de terugkeer van Deng ter sprake brengen, maar hij wordt teruggefloten. Er heerst op ideologisch vlak een sterke discussie over de 2 whatevers tegenover Hu Yaobangs principe. Deze laatste houdt zich eveneens speciaal bezig met het rehabiliteren van slachtoffers van de Culturele Revolutie zoals BoYibo, Peng Zheng en Yang Shangkun. Deze van Deng hangt ook in de lucht. Hua Guofeng geeft toe dat het normaal was dat de massa’s premier Zhou kwamen eren op Tienanmen en dat Deng geen uitstaans had met het incident. Hij zou ten gepasten tijde het werk kunnen hervatten. Daarna schrijft Deng 2 brieven naar Hua waarin hij deze zijn volledige steun toezegt. In juli 77 krijgt hij de functies terug die hij in april 76 verloor. Hua kon het zich permitteren want hij had alle macht in regering, partij en ook bij de militairen. Deng kiest zich een kabinet met Hu Qiaomu aan het hoofd, maar ook met Deng Liqun, Yu Guangyuan en.Hu Sheng. Over Hu Qiaomu had Mao nog beweerd dat hij de meest onbevlekte intellectueel was wiens ziel het meest zuiver was In zijn eerste speech na zijn nieuwe rentree op de politieke scene op 2 juni ’78 steunt Deng Hu Yaobangs slogan om de waarheid te zoeken in de feiten.
In december 78 gaat de uiterst belangrijke partijconferentie door die oorspronkelijk de bedoeling had om de klassenstrijd als sleutel te combineren met de modernisering van het land. De maand ervoor had zich de Xidan-democratie muurkrantenbeweging voorgedaan. In de muurkranten werd onder meer gepleit voor de rehabilitatie van oude kaders. Deze muurkranten vond Deng volstrekt normaal en democratisch zo zei hij tegen de voorzitter van de Japanse socialisten. Deze beweging had echter een verregaande invloed en deed de doelstellingen van de partijconferentie ombuigen. De rehabilitaties die Hu Yaobang als hoofd van het Partijorganisatie Departement had voorbereid, werden op slag aanvaard (behalve die van Liu Shaoqi). De partijconferentie ontheft Mao’s ideologische waakhond Wang Dongxing, die steeds de 2 whatevers steunde, van zijn functies op ideologisch vlak ten voordele van Hu Yaobang die partijsecretaris wordt en hoofd van de propaganda. Dit was een eerste blauwtje voor Hua Guofeng.
RECHTS GEVAAR
Begin 1979 zou Hu Qiaomu in actie schieten. Hij vindt dat de democratiebeweging het gevaar inhoudt van burgerlijke democratie na te streven Hij vergelijkt de situatie met deze in 1957 toen de 100 bloemenbeweging omsloeg in een anti-rechtsen beweging. Hu probeerde effectief Hua te bewegen tot een dergelijke beweging, maar Hua wijst het af. Op 15 februari gaat weer een theoretische Conferentie door die de thema’s van democratie en vrije meningsuiting zou uitspitten. Op 17 februari lanceert Deng de oorlog tegen Vietnam . Wei Jingsheng plakt een muurkrant op de Xidanmuur waarbij hij naar aanleiding van de weinig eervolle militaire onderneming, Deng bekritiseert een nieuwe despoot te worden. Deng is furieus want aangetast in zijn militaire eer. Na de oorlog op 16 maart 79 concentreert Deng zich op binnenlandse thema’s.
Hu Qiaomu en Deng Liqun wenden zich nu niet meer tot Hua maar tot Deng om te vragen een anti-rechtse beweging te lanceren. Daarop steekt Deng zijn speech af over het hooghouden van de 4 hoofdprincipes, speech die door Hu Qiaomu werd geschreven.. Hij die 2 maand voordien de muur van de democratie had geprezen, zegt nu dat de protesterenden “hooligans zijn die tegen de dictatuur van het proletariaat zijn”. Hua Guofeng is nergens. In april 79 zijn de aanhangers van de 2 whatevers weer in de aanval en zij beschuldigen de Conferentie van december te rechts te zijn. Hua van zijn kant bezoekt militairen in het noordoosten, waar hij hartelijk verwelkomd wordt. Daarop lanceert Deng een campagne bij de militairen om het debat over het criterium van de waarheid te herzien.
Op 1 april lanceert Hu Qiaomu zijn eerste aanval op het Propagandadepartement van Hu Yaobang en Ruan Ming. Deng van zijn kant heeft een gesprek met oud medestrijder Li Weihan die hem vraagt minder het bekritiseren van de burgerlijke ideeën te benadrukken en daarentegen meer de restanten van het “feodalisme” te bestrijden. Dit was het ideologische debat gedurende de zomer van 1980. Ruan Ming wil een artikel publiceren over de eliminatie van feodale invloeden, maar Deng Liqun en Hu Qiaomu schuiven het terzijde terwijl Hu Yaobang het steunt. Gedurende die tijd berijdt de Poolse Solidariteit de tongen en Deng zwijgt twee maanden.
ZIGZAG
Op 18 mei steekt hij dan zijn toespraak af over de Hervorming van het Partijsysteem en het Staatsleiderschap enerzijds en staat hij een belangrijk interview toe aan Oriana Fallaci. Deng heeft het over bureaucratie, overconcentratie van macht, patriarchale methoden, levenslange duren van bepaalde posten en privileges van allerlei aard. Het doel van de politieke hervormingen is dat het volk echt door allerhande vormen vooral aan de basis de staatszaken kan beslissen zodat een hogere vorm van democratie kan bereikt dan in de kapitalistische landen. Ook verwerpt hij het systeem waarbij leiders hun eigen opvolgers kiezen, wat hij als feodalistisch bestempelt.
In september beslist het Centraal Comité onder leiding van Hu Yaobang om flexibele politieke maatregelen af te kondigen voor Guangdong en Fujian. Wat de weerslag van de Poolse crisis betreft, betrouwden Deng en Hu Yaobang er opdat dergelijke gebeurtenissen zich niet zouden voordoen in China. Hu Qiaomu schrijft naar Hu Yaobang dat dit wel in China kan exploderen. Chen Yun is het eens dat, indien niet voldoende aandacht wordt besteed aan economie en propaganda, dezelfde gebeurtenissen zich kunnen voordoen als in Polen.
Drie feiten doen zich voor op de Chinese politieke scene. Eerstens wordt Hua vervangen door Hu Yaobang als partijleider en door Deng als voorzitter van de Militaire Commissie. Ten tweede beginnen de processen tegen de Bende van vier en ten derde wordt een politiek bilan opgemaakt van de Mao periode (in eerste instantie geschreven door Deng Liqun.) De 3 gebeurtenissen markeren de overgang van het Hua- naar het Deng-tijdperk. Deng Liqun van zijn kant schaart zich helemaal aan de zijde van Chen Yun. Deze van zijn kant gaat een alliantie aan met Zhao Ziyang en Li Xiannian vooraleer de Centrale Werkconferentie begint van december 1980. Chen heeft het voor het eerst over de strijd tegen het burgerlijk liberalisme. Op economisch vlak komt een periode van readjustment uit de bus . Ook Zhao vraagt een centralisatie van de macht. Noch Hua Guofeng noch Hu Yaobang zeggen iets. Deng gaat volledig akkoord met Chen en Zhao tot en met het bekritiseren van decadent burgerlijke ideeën , het geld eerst en het ultraindividualisme. Hij pleit eveneens voor een reglementering van betogingen en voor regels tot bemiddeling bij stakingen. In twee van zijn toespraken begin 1981 zegt hij dat de anti-rechtse campagne van 1957 volstrekt noodzakelijk waren en dat nu bepaalde personen dezelfde look vertonen als toen. Deng Liqun krijgt er de post van directeur van het propagandadepartement bij.
De strategie van de groep rond Chen Yun was er volgens Ruan Ming één in 3 fasen: eerst zich verbinden met Deng om Hua te onttronen; ten tweede zich verbinden met Zhao Ziyang om Hu Yaobang te vernietigen en ten derde zich verbinden met Deng Xiaoping om Zhao eruit te lichten. Dit alles om later Deng zelf te isoleren. De eerste fase was dus achter de rug. Gedurende anderhalf jaar van juni 81 tot het 12 Congres lanceerde de Chen Yun-groep verschillende campagnes tegen het bourgeois-liberalisme. Door toedoen van Chen Yun stelt Deng Xiaoping Wang Zhen aan als voorzitter van de partijschool en Ruan Ming, pion van Hu Yaobang., wordt ontslagen uit zijn opdracht aan de school en tevens uit de partij. Deng Liqun trekt de macht naar zich toe bij de Propaganda, andere departementen volgen voor de Chengroep zoals het Organisatiedepartement en de Discipline Inspectiekommissie. Op het 12 Congres verliest Hu Yaobang volgens de nieuwe partijwet de titel van voorzitter maar behoudt de secretaris-generaal-functie.
WEER HERVORMEN
In de tweede helft van 83 willen Deng Liqun en Hu Qiaomu dat Deng
Deng in Shenzhen (1992)
een campagne lanceert tegen de geestesvervuiling, Deng ziet het niet zitten en verwijdert Deng Liqun als hoofd van het Propaganda-departement. Toen de Voice of Amerika dit nieuws bekend, maakte was er in dit kamp euforie, waarna Deng Xiaoping de verwijdering opschortte. De economie ging er tezelfdertijd nogal op vooruit. Deng Xiaoping vertrekt op inspectietoer naar Shenzhen en Xiamen Deze speciale zones waren er volgens Ruan Ming gekomen op verzoek van Hu Yaobang. Deng ondersteunde Hu Yaobang niet tijdens de zomer van 81 toen deze verder wilde pushen tot hervorming in deze zones. In december 81 zegt Chen Yun dat er naast de 5 bestaande speciale zones geen nieuwe zouden bijkomen. Hu Yaobang doet in januari 82 een nieuwe poging, maar Chen Yun vetoot nieuwe maatregelen. Deng gaat er dus naar op bezoek en bij zijn terugkeer houdt hij er een toespraak over. Resultaat is dat er 14 nieuwe open steden komen. Chen Yun blijft afwezig op het Politbureau dat dit beslist.
Dengs zigzaggen tussen orthodoxie en hervormingen slaat in 1984 om in het voordeel van de hervormingen en op 20 oktober wordt een samenhangend plan over de economische hervormingen aangenomen. Hierin staat het concept van de geplande wareneconomie centraal. Terzelfdertijd bereikten de economische indicatoren een hoogtepunt in 1984. Begin 85 werd beslist dat de staat niet langer quota’s aan de boeren zou opleggen. Dit systeem zou vervangen worden door een contractueel systeem. Tijdens de eerste helft van 1985 zijn er allerhande bijeenkomsten voor verdere economische hervormingen. In de tweede helft van het jaar is Chen Yun in de aanval en stigmatiseert via zijn Disciplinekommissie de provincies Hainan en Fujian . Op een partijconferentie in september benadrukt hij de “socialistische economische wetten gebaseerd op plannen en goederenevenwichten”.
Deng van zijn kant geeft van juni tot midden september 1986 4 toespraken over politieke hervormingen. Hij vindt dat het democratisch leven aan de basis nieuw leven moet ingeblazen tegen de bureaucratie Het kan niet zijn dat er enkel economische hervormingen zijn zonder politieke. Dit is echter zo’n complexe zaak waar zo veel belangen mee gemoeid zijn dat hij zegt nog niet te weten waarmee te beginnen. Er moet een blauwdruk komen tegen het volgend partijcongres maar wat hem betreft moeten partij en staat duidelijk gescheiden worden enerzijds zonder te vervallen in liberalisme anderzijds. Hij wendt zich tot Zhao Ziyang om zijn ideeën over politieke hervormingen in de praktijk uit te werken.
EXIT HU YAOBANG
Hu Yaobang is bezig van zijn kant met het uitwerken van zijn principes over de opbouw van een Socialistische Geestesbeschaving. Zijn ontwerp die de strijd tegen het burgerlijke liberalisme laat vallen ,stuit op de tegenstand van de Chen Yun-fraktie. Daarop is er een fel intern partijgetouwtrek waarop Deng Xiaoping fel uitvaart tegen het liberalisme “Wat is liberalisme? Het stuurt onze politiek de kapitalistische weg op en de vertegenwoordigers van deze ideologische trend stuwen ons voorwaarts naar de kapitalistische weg. Liberalisme is op zich burgerlijk en er is niet zo iets als proletarisch of socialistisch liberalisme.(..)daarom namen we de stelling aan van strijd tegen het burgerlijk liberalisme(..)Het schijnt dat antiliberalisme moet benadrukt heden ten dage en voor de komende 10 of 20 jaar In september 86 vormt zich Deng een anti Hu Yaobang-alliantie die explodeert op 30/12/86. Zhao Ziyang vertelt Deng Xiaoping mee dat Liu Binyan een herdenkingsbijeenkomst zou bijeenroepen voor de slachtoffers van de anti-rechtsencampagne uit 1957 die Deng zelf leidde. Deng, furieus, wil dat Liu Binyan uit de partij wordt gesloten. Wang Zhen steekt een donderspeech af in de partijschool en de studenten slaan aan het protesteren. Op 2 januari 87 biedt Hu Yaobang zijn ontslag aan als partijleider. Zhao zou hem opvolgen.
Op 28 januari, de vooravond van het Chinese nieuwjaar, legt Zhao voor 200 kaders het proces van de afzetting van Hu Yaobang uit. Reeds van in 1984 werd er aan gedacht hem te wippen. Nu met de studentenonrust kan Hu zelf zien welke fouten hij gemaakt heeft, vermits hij niet in staat is deze te vermijden. Vooral zijn schuchterheid tegen het liberalisme wordt hem kwalijk genomen. ‘s Anderendaags op een nieuwjaarsreceptie prijst hij Deng de hemel in . De twee speechen zouden de basis worden van zijn verstandhouding met Deng. Zhao resumeert de Deng Xiaoping-hervormingen sedert 1978 in twee basispunten. Enerzijds de 4 hoofdprincipes is een deel en het ander is de politiek van hervormingen, open-deur en heropleven van de economie. De twee zijn gelieerd en hangen af van elkaar. Zhao zou eerst in conflict raken met Deng Liqun over het voeren van de strijd tegen het burgerlijk liberalisme. Deng Liqun had een klad gemaakt dat door Zhao niet werd op prijs gesteld en door hem doorgegeven aan zijn assistent Bao Tong. Deze levert een tekst af die diametraal ingaat tegen deze van Deng Liqun, maar Zhao legt deze tekst aan Deng Xiaoping voor, die hem goedkeurt. Deng Liqun staat machteloos. want Zhao gebruikt systematisch deze methode van eerst naar Deng Xiaoping te lopen i.p.v.; de voorstellen aan het secretariaat voor te leggen. Deng Liqun stelt lijsten op van te liberaal geachte intellectuelen waarvan er enkelen uitgestoten worden. Tot ieders grote verbazing wordt Deng Liqun door een verandering in het kiessysteem, niet herkozen in het Centraal Comité. Dit was hét feit van het 13 Congres. Enkele ouderen waaronder Wang Zhen en Bo Yibo, verzamelen na het congres om dit voorval dat ze als een schande bestempelen, te bespreken. Zhao wordt verantwoordelijk gesteld voor de eliminatie van Deng Liqun. Zhao van zijn kant wou geen partijvoorzitter worden zonder macht zoals Hu en stelde voor dat zijn mannetje Tian Jiyun eerste minister zou worden. Deng van zijn kant wou Wan Li tot premier. Als compromisfiguur komt Li Peng uit de bus. Deze schaart zich vlug langs de kant van de Chen Yun groep en meer bepaald van Yao Yilin.
EXIT ZHAO
Zhao begon te voelen dat zijn macht niet vergroot, maar verminderd was. De economische macht was naar Li Peng gegaan, terwijl de macht over het personeel berustte bij de oudere mannen terwijl Deng Liqun nog de ideologie bleef bepalen. Zhao probeert Deng Xiaoping de theorie van het nieuw autoritarisme aan te kaarten. Deng ziet echter niet veel in deze theorie van de sterke staat. Meer op het concrete vlak wil Deng de doorvoering van de prijshervorming volgens het schema van Wu Jinglian. Zhao praat met Wu maar deze stelt dat hij deze hervorming niet zou durven voor te stellen in dit jaar waar de inflatie de pan uitswingt. Zhao durft niet meer achteruit en geeft economisten de opdracht tot het uitwerken van diverse scenario’s gaande van een snelle weg voor de prijshervorming tot een uitsmering over een periode van 8 jaar. Dit lekte naar het publiek dat rushte op de goederen waarvan gevreesd werd dat ze flink duurder zouden worden. Yao Yilin en Li Peng gebruiken de paniek en hoge inflatie om tot een soberheidsbeleid over te gaan dat hen niet populair zou maken. Zhao staat buiten spel en zijn adjudanten gaan nog meer pleiten voor het “nieuw autoritarisme”. Zijn adviseur Xu Guoguang gaf zodra hij in Californië aankwam, een interview weg waarin hij stelde dat, waarop het nu in China aankwam, was zoveel mogelijk macht te concentreren in de handen van Zhao. Koren op de molen van de ouderen rond Deng Liqun die zich verbinden met Li Peng.. Dit bondgenootschap van de ouderen zou vrij doorslaggevend zijn in geheel de affaire rond Tienanmen. Het zijn de ouderen die Deng hebben overgehaald Zhao te laten vallen . Toen Zhao op 16 mei voorstelde toe te geven aan de studenten zei Deng ferm “We kunnen niet terug. De ene toegeving zou op de andere volgen”
JIANGPERIODE
De nieuwe partijvoorzitter Jiang Zemin is er naar verluidt gekomen op voorstel van Li Xiannian. Deng zegt in een toespraak onmiddellijk na Tienanmen op 9 juni dat “er niets mis is met het basisconcept van openheid en hervormingen. Noch is er iets fout met de 4 basisprincipes. Als er iets mis is ermee is dat ze niet grondig genoeg zijn doorgevoerd. Ze zijn niet gebruikt om het volk, de studenten en de kaders en partijleden op te voerden“. Er wordt een herwerkt austeriteitsprogramma aangenomen dat voorziet 3 jaar te zullen duren. Op het plenum van november trekt Deng zich terug uit al zijn functies. Na het uiteenvallen van de Sovjetunie wordt er verschillend gereageerd. Deng Liqun wil de campagne tegen de burgerlijke liberalisering aanwakkeren en ook Gao Di noemt het vergeten van de klassenstrijd Gorbatchevs grootste fout. De zoon van Chen Yun pleit voor een terugkeer naar een zorgvuldig geleide economische hervorming. Het soberheidsprogramma van 89 kon de vraag wel afkoelen, maar niet de productiviteit verbeteren en er waren tekenen van recessie. Begin 90 was er helemaal geen industriële groei. Ook de val van het steeds orthodox geacht Roemenië, zorgt voor het nodige wenkbrauengefrons. Van officiële zijde wordt gepoogd om de soberheidsmaatregelen losser te maken. Li Peng bezoekt de Speciale Zone Shenzhen. Deng van zijn kant gelooft na de val van Oost-Europa dat enkel stabiliteit in China kan verzekerd worden door een evenwicht tussen hervormingen en orthodoxie.
Op 1 september 91 is er een een aanval in het Volksdagblad op het programma van economische hervormingen door een Chen Yun aanhanger. Deng die de partijleider en de president bij zich roept, waarschuwt voor gauchisme, een thema dat in 92 op de voorgrond zou komen. Eind december vond Deng dat de austeriteit lang genoeg had geduurd (de 3 voorziene jaren waren om) en hij maakt een tocht naar het Zuiden waar hij zijn ideologisch testament uitspreekt. Zijn trip wordt door de media in Peking geboycot evenals door Li Xiannian die Dengs Document nr 2 niet doorspeelt naar het parlement . In het document noemt Deng het voortzetten van de economische hervormingen vitaal voor de legitimiteit van de partij. Anders zou ze de steun van het volk verliezen. Zij die tegen de hervormingen zijn, vormen het hoofdgevaar dat dus nu van links komt, aldus Deng. Li Peng neemt in zijn regeringsspeech een reeks van Dengs hervormingsideeën over, maar laat de zin vallen dat links het hoofdgevaar is. Dit wordt door het parlement veranderd samen met niet minder van 150 amendementen. In mei volgt nog Dengs eveneens symbolisch (maar door Westerse pers doodgezwegen) bezoek aan de Hoofdstedelijke Staalfabriek die model staat inzake hervorming van een staatsbedrijf Daarop volgt dan nog het Centraal Document 4 die de opendeurpolitiek uitbreidt tot zowat geheel China.
Tijdens het 14 Congres zou zowel inzake de benoemingen als in het verslag, een evenwicht gezocht tussen orthodoxie en hervormingen. Vlak voor het Congres wordt het oordeel over Zhao Ziyang, dat hij de partij verdeeld heeft tijdens zijn optreden in de Tienanmengebeurtenissen, bevestigd. Ook nog in de aanloop van het Congres houdt Deng flink kuis in het leger om te verhinderen dat na zijn dood de broer van president Yang Shangkun de sterke man zou worden. Tijdens het Congres krijgen de zonen en dochters van partijkopstukken, in tegenstelling tot wat verwacht, geen promotie. Het Congresrapport heeft volgens de Hongkongse Chinaspecialist Wo Lap-lam een puur formeel statement van strijd tegen gauchisme, beweging die tegen eind 92 uitsterft. Na het Congres vieren de personen rond Deng Liqun dat ze zonder kleerscheuren door Dengs anti-linkse campagne gekomen zijn enerzijds en dat ze er in geslaagd zijn de promotie van Tian Jiyun en Li Ruihuan te verhinderen anderzijds evenals hun mannetje op de Propaganda te houden. Parallel hiernaast wordt de technocraat Zhu Rongji gepromoveerd. Hij krijgt de taak van de macrocontrole op te zetten, en in tegenstelling tot Zhao die opkeek naar het Westen, inspireert hij zich voor zijn “Economic en Trade Office” op het model van de Japanse MITI. Hij verbiedt nieuwe beurzen buiten de 2 reeds bestaande en legt strenge beperkingen op aan bedrijven die het wel mogen. De regio’s komen ook meer aan hun trekken in hun vertegenwoordiging op het 14 Congres en tenslotte krijgt Hua Guofeng het meest stemmen. In tegenstelling tot wat de Westerse pers voorspelde, behoudt Li Peng zijn premierschap voor 5 jaar in maart 93. Li Peng verklaarde ook dat het de Plancommissie zou zijn die het 8ste vijfjarenplan zou herberekenen in functie van de hogere groei die Deng wilde. Jiang Zemin krijgt er van zijn kant in maart 93 het presidentschap bij en bouwt een zgn. Shanghai-fraktie op met o.m. Zhu Rongji, Wu Bangguo…Anderzijds maakt Zhu Rongji zich niet populair met zijn toedraaien van de geldkraan voor de regio’s ter bestrijding van de inflatie. Als Deng overlijdt, lijkt de opvolging met het door hem gewenste evenwicht verzekerd voor een tijdje.Op theoretisch vlak tenslotte werd eind 93 een plenum gehouden dat enerzijds een blauwdruk uittekende voor verdere hervormingen en anderzijds een afspraak maakte tussen provincies en centraal om het gedeelte belastingen voor de centrale regering te verhogen.
Wanneer Deng Marx en Mao gaat vervoegen zal hij een voor een natie van meer als een miljard inwoners indrukwekkend bilan kunnen voorleggen.: de industriële groei nam de afgelopen 15 jaar met 9,3 pct. jaarlijks toe, terwijl de waarde van de landbouwproductie steeg met 6,1 pct. gemiddeld (tegen 2,6 pct. van 53 tot 78) . Het levensniveau -aan het gemiddelde besteding gemeten- ging er jaarlijks met 7 pct. op vooruit (na prijsverrekening), terwijl dit voor de hervormingen maar 2,2 pct. bedroeg. Reeds in 1996 werden de doelstellingen gehaald van een verviervoudiging van het BNP van ’78. Tegen het jaar 2000 zal de bevolking een relatieve welstand van de bevolking kennen en de armoede zal ongeveer uitgeschakeld zijn. Geen kip zal nog naast deze verbetering van de mensenrechten voor 1,2 miljard eenheden kunnen kijken. Alhoewel nu reeds 90 pct. van goederen en materialen via de markt verhandeld worden is het duidelijk dat de verhoging van de welstand niet verworven werd door het kapitalisme, zoals wel wordt beweerd. Bij de industriële productie neemt de staatssector 48 pct. voor haar rekening en de collectieve sector 38 pct. In de handel neemt de staatshandel 41 pct. van de verkoop op zich en de collectieve handel 27 pct. In beide sectoren is gemeenschapseigendom dus dominant.
Bibliografie
David Goodman, Deng Xiaoping and the Chinese Revolution, 1994
Uli Franz, Deng Xiaoping,1987
R. Macfarquhar, The Politics of China, 1949-89,1993
Ruan Ming Deng Xiaoping:Chronicle of an Empire” ,1992
China Briefing, 91//92//94
China Review 1993
15 ans de réforme économique en Chine (1978-93), Beijing Information ,1994
