3 jaar geleden werd de Gele rivier bedreigd door verzilting, vervuiling en een onhoudbare druk van steden en industrieën. Sindsdien lanceerde China een ambitieus programma dat natuurherstel, innovatie, landbouwvernieuwing en internationale samenwerking combineert. Vandaag wordt duidelijk dat deze rivier niet enkel hersteld wordt, maar symbool staat voor een bredere verschuiving in China: van ongebreidelde exploitatie naar ecologisch bewustzijn. Dit houdt een wankel evenwicht in tussen technologie en traditie, economische groei en ecologische grenzen.
Door Hermen Meijlof (Qingdao) Bewerking Jan Jonckheere
Het stroomgebied van de Gele Rivier strekt zich uit over negen provincies en autonome regio’s van de droge en semi-aride gebieden in het noorden van China tot aan de Bohai-zee. Het gebied heeft een oppervlakte van 752.443 km2 en telt zowat 420 miljoen inwoners of ongeveer 30 % van de totale Chinese bevolking en produceert ongeveer 26 % van het Chinees bnp (gegevens van 2018). De Gele Rivier vormt een belangrijke ecologische corridor in een verder dor landschap, terwijl het stroomgebied hotspots van mondiale betekenis herbergt op het gebied van biodiversiteit, met cruciale overwinteringsgebieden en tussenstopplaatsen voor trekvogels en een habitat voor meer dan 150 bedreigde diersoorten.
Langs honderden kilometers van de rivier ontwikkelt zich een nieuw landschap: groene corridors van bomen, dras- en graslanden die de milieuschade van decennia trachten te herstellen. Met de aanplanting van meer dan 1 miljoen ha bomen -voornamelijk wilgen- en het herstel van 500 km² draslanden in provincies als Shandong, wordt de rivier weer leefbaar gemaakt voor trekvogels, vissen en andere. In de praktijk betekent dit niet alleen natuurherstel, maar ook klimaataanpassing. De begroeiing buffert water tijdens piekregens, voorkomt erosie van oevers en zuivert vervuild water via natuurlijke filtering. ‘De groene corridors zijn onze ecologische snelwegen. Ze verbinden mens en natuur opnieuw.’ zegt Wu Zhongming van het Milieuministerie
Provincies
Een van de meest zichtbare transformaties vond plaats in de hoofdstad van de provincie Henan Zhengzhou. De in 2021 zwaar door overstromingen getroffen stad werd een modelstad voor klimaataanpassing. Beton maakte plaats voor waterdoorlatende pleinen, parken fungeren als opvangbekkens en ondergrondse reservoirs slaan regenwater op voor droge tijden. De investering van 12 miljard yuan leverde niet enkel meer veiligheid op, maar ook betere luchtkwaliteit en leefbaarheid. ‘Vroeger vochten we tegen het water, nu werken we ermee samen’ zegt stadsplanner Wang Lei. Zhengzhou is vandaag een voorbeeld van China’s ‘sponsstad’-strategie, waarbij steden leren ademen als ecosystemen.
In het droogste deel van de rivierbedding namelijk in het autonome gebied Ningxia combineren boeren moderne sensortechnologie met eeuwenoude irrigatietechnieken. Drones analyseren de vochtigheidsgraad van velden en irrigatie wordt tot op de druppel gedoseerd. Tegelijk wordt er geëxperimenteerd met zouttolerante rijstsoorten, ontwikkeld in samenwerking met Chinese en Belgische onderzoekers. Die rijst groeit in brak water, een antwoord op de verzilting die toeneemt door klimaatverandering. De inspanningen leverden Ningxia in 2024 een VN-prijs op voor duurzame landbouw. Boeren rapporteren tot 30% minder waterverbruik en tegelijk hogere opbrengsten. Het is een stille landbouwrevolutie, waarbij technologie en traditie elkaar versterken in plaats van verdringen.
Ook de industrie ontsnapt niet aan hervormingen. In Shanxi, een provincie met zware staalproductie, zijn fabrieken verplicht hun afvalwater te zuiveren en minstens 90% ervan te recycleren. Geavanceerde installaties winnen zelfs metalen terug uit het slib. Deze wetgeving, gebaseerd op de Wet op de Bescherming van de Gele Rivier (2023), leidde tot een drastische daling van watervervuiling. Tegelijk verbeterde de productiviteit, omdat gerecycleerd water goedkoper is dan vers water oppompen. Onlangs zijn bijvoorbeeld verschillende bronnen van de Nanlao-bron te Taiyuan weer tot leven gekomen.’ Overmatige winning van grondwater en de overontwikkeling van kolenmijnen in de omgeving leidden in de jaren negentig tot het opdrogen van de bron. Na tientallen jaren van voortdurende beheers- en beschermingsinspanningen begon de bron in mei 2023, meer dan drie decennia nadat hij was opgedroogd, eindelijk weer te stromen. Shanxi geldt nu als blauwdruk voor andere industriële regio’s, waar duurzaamheid steeds vaker ook economische logica blijkt.
Shandong
Ook aan de monding van de rivier verandert het landschap ingrijpend. In Shandong is een ecotoeristisch model ontstaan dat natuurherstel combineert met sociaal-economische winst. Herstelde wetlands trekken opnieuw duizenden trekvogels aan. Ex-vissers werken als gidsen en vogelspotters. Het aantal vogelsoorten is in vijf jaar met 40% toegenomen – een indrukwekkende indicator van ecologisch herstel. Bezoekers wandelen over vlonders, nemen deel aan ‘nachttochten’ en leren over lokale cultuur.
In het zuidwesten van de provincie Shandong stroomt de Gele Rivier rustig en voedt een land van hoop in het graanproducerende kanton Juancheng. In het stadje Lijinshitang werd een aardbeienpark opgezet.. De aardbeiplantjes, geworteld in de vruchtbare grond die wordt bevochtigd door het water van de Gele Rivier en die gedijen door de gunstige timing en locatie, zijn buitengewoon, aldus Zhou Yujiang, secretaris van de partijafdeling in het dorp Tianlou. Zijn innovatief samenwerkingsmodel integreert grond, fondsen en door het ontwikkelingsmodel van ‘industriezone, coöperaties en boeren’ waarbij boeren investeren in aandelen door middel van grondoverdracht en ze deelnemen aan het investeringsbeheer, waarbij ze de dividenden van de industriële ontwikkeling delen, terwijl coöperaties een coördinerende rol spelen, met uniform beheer, de bouw van kassen en begeleiding bij planttechnieken en productverkoop. ‘Dit model revitaliseert niet alleen de grond, maar biedt de dorpsbewoners voor de deur werk en een hoger inkomen te vinden’, aldus Zhou, die opmerkte dat de kwekerij dagelijks meer dan 200 mensen tewerkstelt en boeren een nieuwe manier biedt om welvarend te worden via de aardbeienindustrie.
Ook in Juancheng richtte de gemeente Dongkou zich op het creëren van een kamperfoelieplantage waarbij de dorpsbewoners van Xingtun en Tongtang betrokken waren en dit met een totale oppervlakte van meer dan 267 ha. Het initiatief heeft werkgelegenheid geboden aan ongeveer 1.100 mensen en het inkomen van de boeren met meer dan 12 miljoen yuan verhoogd. Dongtou heeft ook voor de coöperatieve aanpak gekozen en de collectieve economie verbouwt tarwe, maïs en sojabonen op 800 ha grond in 4 dorpen. De provincie bewijst dat natuurherstel niet alleen een ecologische, maar ook een economische strategie kan zijn mits goed gepland en gedragen door de lokale gemeenschap.
Binnen-Mongolië
De eens zo vervuilde kolenmijnen in Juungar Banner hebben een facelift gekregen en zijn omgevormd tot groene gebieden met veel wilde dieren wat de landbouw en het ecotoerisme een impuls geeft. Het milieupark Zhunneng in de banner omvatte de open kolenmijnen Heidaigou en Khar Us, ooit de grootste mijnen van Azië met een totale jaarlijkse productiecapaciteit van 69 miljoen ton. Het gebied werd vroeger gekenmerkt door diepe littekens van de steenkoolwinning: verzakte valleien en oneffen hellingen waar de aarde na jaren van mijnbouw was neergezakt. De lucht was vaak gevuld met een waas van fijn zwart stof, resten van steenkool die in de wind bleven hangen en het zonlicht vertroebelden. Tegenwoordig is het gedreun van de mijnbouw niet meer te horen en is er geen stof meer in de lucht.
In plaats daarvan zijn er groene bossen, een mix van gras, struiken en bomen, bezaaid met wilde bloemen en wilde patrijzen die rondscharrelen. Deze transformatie is het resultaat van van Zhunneng Group een dochteronderneming van China Energy Investment Corporation dat over een periode van 30 jaar 28,8 miljard yuan heeft geïnvesteerd in bodemverbetering, gerichte herbeplanting van vegetatie, innovatieve waterbeheersystemen en geluidsbeheersing. De groep heeft 6.567 ha land hersteld en de vegetatiebedekking is drastisch toegenomen van 25 % tot meer dan 85 %, waarbij alle mijnbouwgebieden volledig zijn gesaneerd. In het herstelde gebied bloeit de biodiversiteit, met een toename van het aantal soorten van iets meer dan 30 tot meer dan 300. Wilde dieren zoals roodhalsgans, vossen en lynxen hebben zich nu gevestigd in het herstelde ecosysteem.
Voortbouwend op deze ecologische herstelprestaties heeft Zhunneng Group een pioniersrol vervuld met een ecotoeristisch initiatief, het Zhunneng-mijn ecologisch park, dat een duurzaam model laat zien waarin milieubehoud en economische groei elkaar versterken. Vorig jaar trok het 130.000 toeristen. Juungar Banner heeft al 50 groene mijnen aangelegd. Wilde dieren zoals de zwarte ooievaar, reeën en vossen, die vroeger zeldzaam waren, komen nu regelmatig voor. De draslanden langs de Gele Rivier in Juungar Banner zijn een populaire tussenstop geworden voor trekvogels. Volgens Xinhua passeren tienduizenden voorheen zeldzame soorten zoals zwanen, wilde ganzen en kraanvogels dit gebied.
Ordos dat 40 % van het monokristallijne silicium en polykristallijne silicium van het land produceert streeft er naar om een wereldwijde groene siliciumstad te worden. 30 fabrikanten van zonnepanelen en ondersteunende bedrijven, bestrijken de hele industriële keten. Siliciumwafers zijn de meest gebruikte halfgeleiders in zonnepanelen. De productie van wafers is een cruciale stap in de productie van panelen, waarvoor water nodig is. Water is essentieel voor het koelen en smeren van de snijgereedschappen en voor het reinigen van de wafers. Voor de productie van één standaard siliciumwafer is doorgaans ongeveer 500 milliliter water nodig of een standaard fles water. De watervoorraad per hoofd van de bevolking in Ordos bedraagt echter slechts 1.287 m³, terwijl het nationale gemiddelde 2.100 m³ meter is. De stad Ordos heeft de beperkingen van de watervoorraden voor zijn fotovoltaïsche sector effectief aangepakt door gebruik te maken van teruggewonnen water, drainagewater en mijnwater,. in een koolstofneutraal industriepark van de Mengsu Economic Development Zone keert 95 procent ervan binnen slechts 35 uur terug naar de productielijn als hoogwaardig teruggewonnen water voor hergebruik zodat dagelijks slechts 2.500 ton vers water nodig is om aan de productiebehoeften te voldoen.. De 5 procent van het water dat niet wordt hergebruikt in de productielijn ondergaat een gespecialiseerd behandelingsproces via een verdampings- en kristallisatiesysteem. Dit betekent dat er helemaal geen afvalwater wordt geloosd. In de gehele stad werd vorig jaar bijna 91 procent van het in de stad geproduceerde teruggewonnen water opgevangen en gebruikt.
Aan de rand van het stroomgebied in Binnen-Mongolië is het landschap veranderd door een opvallend project: de ‘Groene Muur’. Miljoenen bomen en struiken, vaak geplant met drones , stoppen niet enkel de zandstormen, maar bieden ook kansen voor lokale imkers en boeren. Inwoners rapporteren een daling van twintig naar acht zandstormen per jaar. Waar vroeger stofwolken door de dorpen raasden, bloeien nu bijenkorven. Ook hier valt het herstel samen met economische veerkracht.
Verwezenlijkingen
De in 2023 aangenomen Wet op de Bescherming van de Gele Rivier legt voor het eerst juridisch vast wat al lang ecologisch noodzakelijk was. Ze verplicht lokale overheden en bedrijven tot duurzaam gedrag en voorziet sancties bij nalatigheid. Vicevoorzitter van het Volkscongres Li Hongzhong noemde de wet ‘een basis voor elk succes , klein of groot.’ Zonder een wettelijk kader zouden veel van de projecten snel verwateren. De wet verankert ook het principe van integraal waterbeheer: ecologie, economie en cultuur worden samen bekeken. Hij somt de resultaten op.
De vegetatiebedekking in 84,9 % van het stroomgebied vertoont een stijgende trend, aldus Li. Bovendien is de “groene lijn” van de vegetatie in het stroomgebied de afgelopen twintig jaar met ongeveer 300 kilometer naar het westen verschoven. In 2023 hebben de negen provincies langs de Gele Rivier 1,7 miljoen hectare bebost, vervolgde hij. Ongeveer 16.000 km² gebied dat te kampen had met waterverlies en bodemerosie, is effectief behandeld. In een campagne die gericht was op overtredingen met betrekking tot vast afval, werd bijvoorbeeld ongeveer 118 miljoen ton afval opgeruimd op 4.084 locaties. In vergelijking met 2018 is het waterverbruik per eenheid van het bbp en per eenheid van de industriële toegevoegde waarde in de negen provinciale regio’s in het stroomgebied in 2023 met respectievelijk 22,8 % en 40,9 % gedaald, merkte hij op.
Een opvallend aspect van de nieuwe aanpak is het gebruik van slimme sensoren langs de rivier. Deze meten continu waterkwaliteit, temperatuur, debiet en chemische waarden. Via een app kunnen burgers in realtime zien hoe schoon het water is. Dit vergroot niet alleen het milieubewustzijn, maar verhoogt ook de maatschappelijke druk op vervuilers. Meerdere bedrijven kregen al forse boetes na digitale meldingen van vervuiling. De sensortechnologie is onderdeel van een bredere strategie waarin digitale controle, wetgeving en publieke betrokkenheid hand in hand gaan.
Nieuwe mentaliteit
Ondanks de vele positieve stappen is de toekomst onzeker. Klimaatmodellen voorspellen dat de Gele Rivier tegen 2050 tot 20% minder water zal voeren. Om die dreiging het hoofd te bieden, experimenteren lokale overheden met computergestuurde waterverdeling, hergebruik van grijs water en het trainen van gemeenschappen in klimaatadaptatie. Deze lokale veerkracht is essentieel want technologische oplossingen alleen volstaan niet. Het gaat ook om een nieuwe mentaliteit: leven mét het water, in plaats van ertegenin. Hoewel het totale waterverbruik in het stroomgebied is gedaald van 80% in 2021 naar 70% in 2024, blijft dat nog ver boven de ecologische veiligheidsgrens van 40%. Volgens hydroloog Liu Ming is dit ‘een eerste, maar kwetsbare stap’. De waterkwaliteit voldoet nu aan klasse II-normen, wat betekent dat het geschikt is voor recreatie en consumptie , maar het herstel van de ecologische balans vergt blijvende inspanningen. Slimme irrigatie, hergebruik in de industrie en vergaande gedragsverandering zijn essentieel om de druk op de rivier verder te verlagen.
China zoekt overigens actief samenwerking met buitenlandse partners om complexe problemen aan te pakken. Nederlandse experts helpen bij de bouw van drijvende huizen en delta-beheer. Belgische bedrijven zijn betrokken bij waterzuiveringsinstallaties in Shanxi en het delen van kennis rond klimaatbestendige landbouw. Daarnaast loopt er een gezamenlijk onderzoeksprogramma naar nieuwe gewassen en irrigatietechnieken, ondersteund door de VN en Europese kennisinstellingen. Deze uitwisseling toont dat ecologische uitdagingen grensoverschrijdend zijn en dat samenwerking loont.
Misschien is dat wel de grootste les van de afgelopen jaren: dat het herstel van de Gele Rivier niet enkel een milieuproject is, maar een maatschappelijke omvorming inhoudt. Van sponssteden tot herleefde ambachten, van sensoren tot rietvlechters overal langs de 5.464 kilometer lange rivier wordt gezocht naar een balans. Tussen oud en nieuw, tussen controle en respect, tussen mens en natuur. Of het lukt zal de tijd leren, maar voor het eerst in lange tijd lijkt de rivier niet enkel een symbool van het verleden, maar ook van de toekomst.
Selecte bronnen :
Wereldbank: Steun voor Gele Rivier (2024)
Frontiers in Earth Science: Watertoewijzingsmodel (2022) https://www.frontiersin.org/journals/earth-science/articles/10.3389/feart.2022.1018980/full
VN SDG Partnership: Gele Rivier Ecologisch Corridor Programma: https://sdgs.un.org/partnership-progress/yellow-river-ecological-corridor-program-sat-05112024-0029
Li Hongzhong in China Daily , .https://www.chinadaily.com.cn/a/202412/22/WS6767c2f9a310f1265a1d43fd.html
• Innovatieve landbouw in Ningxia (2025)
• Waterzuivering Shanxi (2025)
• Zandstormen Binnen-Mongolië (2025)
• China Daily HK: Delta-bescherming (2023)
• Cultuur en geschiedenis langs de rivier (2025)
The Yellow River Ecological Corridor Program
Old mines given new purpose, China Daily, 2025-04-14
Improved water management brings old spring back to life, , China Daily, 2025-04-07
Inner Mongolia cuts water use in solar sector , China Daily 2025-03-25
Strawberry ‘dream’ base set up by Yellow River, China Daily, : 2025-02-21
Timely spring water quenches thirst of wheat fields China Daily, 2025-02-17
Shandong boosts rural economy through innovative approaches, China Daily, 2025-02-17
