Vragen rond geruchten over een Oeigoerse zanger

De Oeigoerse zanger Abdurehim Heyit was ‘in Chinese gevangenschap overleden’, zo werd beweerd. Ooit reageerde de Amerikaanse schrijver Mark Twain op het gerucht van zijn eigen dood in de media: ‘het bericht over mijn overlijden is zwaar overdreven’. Dat had Heyit ook kunnen zeggen. Alleen speelt er bij hem een geopolitieke kwestie mee.

De woordvoerder van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken had op 9 februari een bewering ruchtbaarheid gegeven als zou Abdurehim Heyit, een bekende Oeigoerse volkszanger, in gevangenschap zijn overleden.

China Radio InternationalTurkstalig

Harde taal

De ambtenaar herhaalde hierna de westerse beweringen over ‘kampen met in totaal 1 miljoen gedetineerden’. Hij zei dat ‘de Turkse publieke opinie zich nog meer tegen mensenrechtenschendingen in China zou keren’. De Turkse diplomaat eiste dat China de ‘kampen’ zou sluiten.

Protest

China heeft hiertegen diplomatiek protest aangetekend bij Turkije. De Chinese ambassade in het land had al meteen gereageerd. Op de Turkse website van China Radio International (CRI) werd een korte video vertoond. De dood gewaande zanger verscheen hierin. Hij verklaarde: ‘mijn naam is Abdurehim Heyit. Vandaag is het 10 februari, 2019. Ik word vastgehouden op beschuldiging van overtreding van de nationale wetten. Ik ben in goede gezondheid en ben nooit mishandeld‘. Het filmpje was ondertiteld in het Turks en het Engels. Het verscheen op de website van CRI en op Twitter. Ook op YouTube is het gepost.

Het woord aan de verdediging

Hua Chunying, woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, kreeg tijdens de reguliere persconferentie op 11 februari vragen hierover. Zij zei dat het filmpje van CRI het bewijs was dat de beweringen van haar Turkse collega belachelijke leugens waren. Hua herinnerde aan ‘de duizenden terroristische aanslagen beraamd, georganiseerd en uitgevoerd in Xinjiang’. Zij zei dat het Chinese beleid tegen terrorisme, extremisme en separatisme ervoor gezorgd had dat er al maandenlang geen aanslagen meer waren geweest. Het veiligheidsgevoel, geluk en de tevredenheid bij de bevolking zijn volgens Hua toegenomen.

Cijfers en feiten

De woordvoerder noemde ook wat cijfers. In Xinjiang wonen 24,4 miljoen mensen, waaronder 13 miljoen moslims. Met 24.400 moskeeën en acht godsdienstinstellingen is er reden om aan te nemen dat er godsdienstvrijheid is. Xinjiang heeft 1 moskee per 530 moslims. Turkije heeft 1 moskee per 910 gelovigen. Hua gaf ook feiten over het recht op eigen taal en cultuur en de bescherming en ondersteuning daarvan. Zo zijn er toelatingsexamens voor de universiteiten in de Autonome Regio in vijf talen, waaronder Chinees, Oeigoers en Kazachs. De UNESCO erkent een aantal gebouwen en cultuurgoederen van moslims en Oeigoeren in Xinjiang als beschermd cultureel erfgoed van de mensheid. Hua Chunying sprak ook over de bezoeken aan Xinjiang van buitenlandse diplomaten en journalisten. Die heeft de Chinese overheid onlangs georganiseerd om vooroordelen met ervaringen te weerleggen en informatie te geven over de Chinese politiek van contraterrorisme. Daarbij had een Turkse journalist zich lovend uitgelaten en gehoopt dat ‘zijn land van het Chinese voorbeeld zou leren’.

Open vragen

De Chinese overheid brengt dus duidelijkheid, maar nog altijd niet over een aantal hardnekkige vragen die blijven opduiken. Om hoeveel Oeigoeren gaat het in wat Beijing ‘vormingscentra’ noemt? Wie van hen zit er vast en op welke juridische gronden? Waarom krijgt de familie van een aantal van hen geen of weinig informatie over hun lot? Het is mogelijk dat er in China een debat wordt gevoerd over de mate waarin die vragen moeten worden beantwoord.

Niet genoeg?

Groepen van Oeigoerse ballingen, westerse mensenrechtenorganisaties en een Turkse diplomaat hebben op twee manieren gereageerd. De video heeft hen niet kunnen overtuigen: ‘te kort en te kunstmatig’. Daarnaast zien zij het feit dat er een video is gemaakt als een overwinning. Zij zeggen dat de Chinese overheid zich gedwongen heeft gezien om informatie te geven over een gedetineerde. Oeigoerse groepen zijn nu een actie gestart om ook over andere gedetineerden informatie te eisen. Blijkbaar zien zij de video over Heyit als een teken van zwakte van China. Dat zal alvast bepaalde Chinese politici niet aanmoedigen om hen die hier omtrent eisen stellen tegemoet te komen.

Ongenoegen

Waarom heeft een woordvoerder van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken op deze manier het Chinese Xinjiangbeleid aangepakt, en waarom juist nu? De Oeigoeren zijn een volk van Turkse origine. Turkije is een land waar de islam een grote, ook politieke, rol speelt. Toch heeft Ankara zich tot nu toe terughoudend opgesteld. Westerse regeringen en sommige Oeigoerengroepen hadden zich geërgerd aan het feit dat Turkije, net zoals de andere ‘islamitische landen‘ steeds geweigerd had mee te doen met de grotendeels westerse campagne rond Xinjiang. Het ergste vonden ze wel dat Pakistan het zelfs had opgenomen voor Beijing en gezegd had dat er sensatie werd gewekt rond Xinjiang. Het Pakistaanse The Nation gaf het woord aan de officiële vertegenwoordiger van de Chinese moslims.

De schaduw van Pompeo?

Een andere verklaring is mogelijk. De hoogste diplomaat van de Verenigde Staten, minister van Buitenlandse zaken Pompeo reist Europa rond om de bondgenoten te waarschuwen, af en toe op dreigende toon, voor China en zijn bedrijven (zoals Huawei). Zou het kunnen dat Turkije, een belangrijk lid van de NATO en een belanghebbende in het Syriëbeleid van de VS, zich een goede bondgenoot wil tonen?

Bronnen: Xinhua, Financial Times, South China Morning Post, The Nation, fmprc.gov.cn (website BuZa China)