Hoewel de betrekkingen tussen Rusland en China al 75 jaar duren, is het toch tijdens het laatste decennium dat ze tot bloei kwamen. Na de Krim-aanhechting sloten westerse markten zich af voor Rusland en na de inval in Oekraïne met de sanctiegolven steeg de Russisch-Chinese handel zelfs tot 240 miljard $ in 2023. Beide landen steunen elkaars wereldbeeld via niet-westerse multilaterale platforms maar toch kent het partnerschap een structurele asymmetrie en tegenstrijdige belangen.
Het jaar 2024 markeert het 75-jarig bestaan van de betrekkingen tussen Rusland en China. De Russische frustratie over de Europese veiligheidsarchitectuur van na de Koude Oorlog met name de NATO-uitbreidingen van in 1997 en 2004 voedde zijn verlangen naar een multipolaire wereldorde, waardoor sterkere banden met China een belangrijke doelstelling werden. Rusland bouwde in de jaren negentig de kerncentrale van Lianyungang (Jiangsu) een investering van zowat 3 miljard $.. In 2012 kondigde Rusland op de APEC-top in Vladivostok formeel zijn ‘draai naar het Oosten’ aan en maakte plannen bekend om zijn toeleveringsketens naar het Oosten te verleggen.
In 2001 sloten beide naties een 20-jarig verdrag van goed nabuurschap en vriendschappelijke samenwerking. Tijdens de jaren na 2000 verbeterde de bilaterale handel waarbij het handelsvolume tussen 2001 en 2008 met gemiddeld 30% toenam. In 2010 begonnen beide naties met het verrekenen van betalingen in nationale valuta en in 2014 hebben ze een bilaterale swaplijn geopend. Toen de olieprijzen daalden in 2015 stortte de handel ineen. Ondertussen verhoogden de westerse sancties tegen Rusland de afhankelijkheid van Moskou van Chinese technologie, machines en industriële gereedschappen. De Russische uitvoer naar China was echter onvoldoende gediversifieerd en grondstoffen zoals olie, hout, meststoffen, vis, metalen, pulp en ertsen domineerden in tegenstelling tot de industriële producten en machines die in het vorige decennium werden geëxporteerd.
Bilateraal partnerschap
Na de Russische aanhechting van de Krim in 2014 escaleerden de spanningen met de Europese Unie en werden de relaties tussen Rusland en China sterker. Rusland anticipeerde op mogelijke westerse sancties tegen zijn energieprojecten en probeerde zijn energieleveringsketens te heroriënteren naar China als onderdeel van zijn draai naar het oosten. In hetzelfde jaar ondertekenden beide landen van een gasovereenkomst ter waarde van 400 miljard $ met een looptijd van 30 jaar
Het jaar daarop sloot Rusland zich aan bij het BRI door het te verbinden met de Eurasian Economic Union (EAEU) en ondertekende China een vrijhandelsovereenkomst met de EAEU. In het kader van het BRI kwamen samenwerking langs de corridor China-Rusland-Mongolië en de Euraziatische landbrug naar voor als samenwerkingsmogelijkheden. De gedeelde visie van Rusland en China op Eurazië maakte de weg vrij voor meer economische samenwerking tussen de twee landen. In 2017 stippelden beide landen een lijst van BRI-projecten uit. Bovendien kwam de bilaterale intergouvernementele commissie voor de samenwerking en ontwikkeling van het Russische Verre Oosten, de Baikal-regio en Noordoost-China dat jaar voor het eerst bijeen. Ze richtte zich op projecten op het gebied van infrastructuur, mijnbouw, chemische industrie, landbouw en machinebouw. In 2018 richtten de twee landen een Regionaal Ontwikkelingsfonds Rusland-China op ter waarde van 750 miljoen $ voor het financieren van projecten die op één lijn lagen met zowel China’s BRI als de EAEU.
Vóór de Oekraïense inval in januari 2022, bedroegen de Chinese investeringen in Rusland 12,8 miljard $ waarbij Chinese investeringen voornamelijk gericht waren op de Russische financiële sector, vastgoed, mijnbouw, productie en bouw. Een van de grootste Chinese investeringsprojecten was het Yamal LNG-project waarbij de Chinese bedrijven CNPC en Sinopec betrokken waren. Ook grote gasprojecten zoals Power of Siberia zijn belangrijke samenwerkingsgebieden.
Noordpool
De Noordpool is een enorme, onontgonnen voorraadkamer van grondstoffen die van cruciaal belang zijn. De regio herbergt ongeveer een kwart van de onontgonnen olie- en aardgasreserves op aarde, evenals 150 zeldzame aardmetaalafzettingen en dit met een waarde van ongeveer 1 biljoen $. Platina, nikkel en andere zeldzame metalen die onder de oceaan liggen, zijn van cruciaal belang voor hightechindustrieën. De Noordelijke IJszee -ongeveer 1,5 keer zo groot als de VS- is relatief ondiep waardoor deze als de klimatologische omstandigheden het toelaten, geschikt is voor exploitatie. 53 % van de kustlijn van het Noordpoolgebied ligt in Rusland, vergeleken met minder dan 4 % voor het Amerikaanse Alaska. De Noordelijke Zeeweg langs de noordelijke kust van Rusland wordt bevaarbaar omdat het continent sneller opwarmt dan aan de Amerikaans-Canadese kant.
China is een belangrijke partner geworden in het Russische Noordpoolgebied en speelt een cruciale rol in verschillende upstream- en downstreamonderdelen van de energieketen. Nu de koolwaterstofvoorraden op het Russische vasteland uitgeput raken, wendt het land zich steeds meer tot de Arctische reserves voor olie en aardgas. China is naar voren gekomen als een van de weinige markten die de nodige machines en goederen kan leveren om de Russische energieactiviteiten in het Noordpoolgebied te ondersteunen.
Naast de vooruitzichten op meer bilaterale handel biedt het smeltende Noordpoolgebied Rusland de mogelijkheid om maritieme verbindingen met China tot stand te brengen via de Noordelijke Zeeroute. Dit zou de handel stroomlijnen en de transittijden verkorten. De Noordelijke Zeeroute (NSR) is 13.000 km lang en verkort de vaartijd met 10-14 dagen in vergelijking met de route van 21.500 km via het Suezkanaal. Het smelten van het ijs op de Noordpool maakt de scheepvaart haalbaarder. De verdere ontwikkeling van nucleair aangedreven ijsbrekers en ijsklassevaartuigen zal het mogelijk maken om het hele jaar door op de NSR te varen, ook in de wintermaanden. Een gezamenlijke onderneming van Rusland en China streeft naar de ontwikkeling van vijf ijsklasse containerschepen voor activiteiten langs de NSR. De Verenigde Staten hebben geen ijsbrekers noch diepwaterhavens in het Noordpoolgebied waar grote containerschepen kunnen aanmeren. Canada heeft er maar één. In 2024 verhoogden Russische bedrijven de olietoevoer over de NSR met 30%, een trend die zich de komende jaren zou verderzetten. Naarmate de economische integratie van Rusland met China verdiept, zijn er plannen om de noordelijke havens van Rusland via Vladivostok met Shanghai te verbinden.
China vult leemte op
In 2021 verlengden Rusland en China het Verdrag van goed nabuurschap en vriendschappelijke samenwerking met nog eens vijf jaar. Op 4 februari 2022 bracht president Poetin een bezoek aan China waar beide landen verklaarden een ‘partnerschap zonder grenzen te hebben’. Weken later viel Rusland Oekraïne binnen. Beijing onthield zich van een veroordeling van Rusland in de Verenigde Naties maar benadrukte wel het belang van het respecteren van de soevereiniteit en territoriale integriteit van een land. China uitte ook kritiek op de sancties tegen Rusland. Naarmate de sancties van de VS en de EU na 24 februari 2022 werden verscherpt, met de uitsluiting uit het SWIFT-betalingssysteem en beperkingen voor Russische banken om in dollars te handelen, groeide de rol van China in de strategie van Moskou. In 2022 steeg de Chinese invoer van Russische goederen met 43 % tot 114 miljard $.
Het marktvacuüm dat in 2022 ontstond door het vertrek van meer dan 6.200 buitenlandse entiteiten uit Rusland leidde ertoe dat Chinese uitvoerders de leemte opvulden. In 2021 bedroeg de bilaterale handel tussen Rusland en China 147 miljard $ en eind 2022 was de handel met 29 % gegroeid tot 190 miljard $. In 2023 overtrof de handel het bilaterale streefcijfer van 200 miljard $ voortijdig en bereikte een recordhoogte van 240 miljard $. Een jaar voor de Russische inval in Oekraïne was de handel van Moskou met ‘bevriende landen’ goed voor 60 % van zijn export van niet-grondstoffen en niet-energetische producten. Tegen 2023 was dit cijfer gestegen tot 80 %, waarbij China een belangrijke rol speelde.
Naarmate het conflict in Oekraïne verhevigde, werden de betrekkingen van Rusland met andere Aziatische landen met name Zuid-Korea en Japan, beïnvloed. Beide landen, belangrijke bondgenoten van de VS, hadden aanzienlijke belangen: de handel tussen Rusland en Zuid-Korea en Japan werden geschat op respectievelijk 33 miljard $ en 19 miljard $. Toen beide landen zich aansloten bij het sanctieregime tegen Rusland, krompen de handelsmarkten van Moskou verder in waardoor de aanwezigheid van China in alle sectoren van de Russische economie nog toenam. China werd een belangrijke uitvoerder van elektronica, mobiele telefoons, technische producten, meubilair, speelgoed, textiel en auto’s naar Rusland. De massale uittocht van westerse bedrijven kwam vooral tot uiting in de autosector waar fabrikanten als Geely, Jac Motors, Haval, Omoda, Chery en Changan de leegte opvulden. s. In 2023 waren ze goed voor meer dan de helft van de Russische markt, met bijna 60 verschillende merken. In 2023 exporteerde China voor 4,6 miljard $ aan auto’s naar Rusland, een stijging van 543 % ten opzichte van 2022. In mei 2024 was het aandeel van de Chinese auto-uitvoer naar Moskou gestegen van 9 % in 2022 naar 56,7 %. Terwijl het aandeel van Chinese merken in de markt voor middelzware en zware bedrijfsvoertuigen in 2021 ongeveer 10% bedroeg, was het aandeel eind 2022 gestegen tot 30% en in 2023 tot meer dan 55%. In januari-april 2024 bereikte het cijfer 62,4% en in de trekker- en dumptrucksegmenten zelfs bijna 80%.
E-commerce
De algemene situatie van grensoverschrijdende e-commerce in Rusland met 69 miljoen volwassen internetgebruikers en een netwerkpenetratie van 59% is de afgelopen jaren gegroeid. Ozon en Wildberries zijn de grootste Russische e-commerce platformen. De internationale versie van Ozon Ozon Global betrekt 80% van zijn orders uit China. Het platform ,vertelde de Financial Times dat het minstens 100.000 verkopers uit het land heeft ingeschreven terwijl het in 2022 10.000 Chinese verkopers telde. Een groeiend aantal Chinese e-commerce handelaren verkoopt zijn producten op Ruslands grootste online marktplaatsen. Elektronica, apparaten en kleding zijn sterk gewilde Chinese goederen. Russische verbruikers kunnen ook rechtstreeks kopen op AliExpress van Alibaba. AliExpress Rusland is goed voor 70 % van het totale aantal grensoverschrijdende e-commerce bestellingen in Rusland. Omgekeerd kent de Chinese markt een sterke vraag naar Russische producten zoals zeevruchten, meel en zout, terwijl snoepgoed van United Confectioners nog steeds bovenaan staat in de verkoop. United Confectioners exporteert jaarlijks meer dan 3000 ton producten naar China met chocolade als paradepaardje.
Energie & landbouw
Het grootste deel van de Russische handel is geconcentreerd in de energiesector. In 2022 exporteerde Rusland 64 miljoen ton steenkool, 86 miljoen ton olie, 6,5 miljoen ton LNG en 15,5 miljard m³ aardgas. In datzelfde jaar ondertekenden Gazprom en PetroChina een langetermijncontract om jaarlijks 10 Bcm gas te exporteren via de East-Line pijplijn. Rusland heeft Beijing om hulp gevraagd bij de bouw van een LNG-installatie in Ust-Luga (Leningrad) die 13 miljoen ton LNG per jaar kan produceren. Beijing heeft ook interesse getoond in de bouw van een fabriek in de zinkloodafzetting Pavlovsk in Novaya Zemlya. In april 2024 kondigde CEO Vladimir Potanin van de Russische nikkel- en palladiumgigant Norilsk Nickel plannen aan om de kopersmelterij van het bedrijf tegen 2027 van Norilsk naar China te verplaatsen om verliezen te beperken en sancties te omzeilen.
Sinds de Russische inval in Oekraïne is landbouw een belangrijk samenwerkingsgebied geworden. In 2022 ondertekenden de door Rusland gesteunde bedrijvengroep New Land Grain Corridor (NLGC) en het Chinese Chengtong International Investment een overeenkomst voor de ontwikkeling van agro-infrastructuur en toeleveringsketens om de productie van granen, oliezaden en peulvruchten van de zuidelijke Oeral tot het Verre Oosten op te voeren. De NLGC verbindt de landen van de EAEU (Kazachstan, Rusland, Wit-Rusland, Kirgizië en Armenië) met China. In 2023 kondigde Moskou plannen aan om landbouwgoederen via de NLGC te exporteren en tekende het een graanleveringscontract ter waarde van 25 miljard $.
Volgens deze overeenkomst zal Rusland 70 miljoen ton Russisch graan, peulvruchten en oliehoudende zaden aan China leveren. Historisch gezien was de agro-export van Rusland naar China beperkt, maar de laatste jaren is het aanbod sterk toegenomen, wat resulteerde in logistieke uitdagingen zoals vertragingen door verschillende spoorbreedtes in Rusland en China. Om dit probleem aan te pakken bouwde Rusland om de laadcapaciteit te maximaliseren een graanterminal in Zabaikalsk, vlakbij de Chinese grens in Binnen-Mongolië. Daarnaast werden de Heihe-Blagoveshchensk-snelwegbrug tussen China en Rusland en de Tongjiang Railway Bridge – de eerste spoorbrug die de twee landen met elkaar verbindt in gebruik genomen. Verwacht wordt dat de toenemende economische integratie tussen Rusland en China het spoorverkeer verder zal stimuleren. Tijdens het staatsbezoek van Xi aan Moskou in maart 2023 namen beide naties een gezamenlijke verklaring aan met een ontwikkelingsplan voor de belangrijkste gebieden van de economische samenwerking tot 2030. In het document worden acht gebieden genoemd: het stimuleren van handel en investeringen, het ontwikkelen van onderling verbonden logistiek, het uitbreiden van het gebruik van nationale valuta in de handel, het versterken van de samenwerking op energiegebied, het ontwikkelen van toeleveringsketens, het verbeteren van industriële samenwerking en het harmoniseren van industriële normen.
Investeringen
Ondanks de toename van de algemene Russisch-Chinese economische samenwerking is de samenwerking op het gebied van investeringen echter geleidelijk afgenomen. In 2024 werden 50 grote investeringsprojecten uitgevoerd, maar de algemene staat van de samenwerking tussen Rusland en China op het gebied van investeringen blijft onvoldoende. Volgens de Russische Centrale Bank bedroegen de Chinese directe buitenlandse investeringen in Rusland in 2022 3 miljard $, wat slechts 0,7 % is van de totale directe buitenlandse investeringen in Rusland. Ondertussen bedroegen de Russische directe buitenlandse investeringen in China 10 miljard $ wat overeenkomt met 0,4 % van de totale geaccumuleerde directe buitenlandse investeringen van China. Met name sinds de inval van Oekraïne zijn er geen nieuwe projecten in het kader van het BRI aangekondigd.
De meeste Chinese investeringen in het Russische Verre Oosten zijn geconcentreerd in de zuidelijke regio’s zoals Primorsky Krai, de Amur-regio en de Joodse Autonome Regio. Deze investeringen zijn voornamelijk gericht op bosbouw, landbouw, bouw, mijnbouw en diensten. De investeringen in verwerkende industrieën zoals metaalproductie, houtbewerking, schoeisel en kleding zijn echter minimaal. Voor het conflict in Oekraïne was Zuid-Korea de belangrijkste exportpartner voor het Russische Verre Oosten met een aandeel van 28 % in de totale export in 2020 met China op de tweede plaats met 23 %. Wat de import betreft, was China de grootste importeur met een aandeel van 45 %. Sinds de oorlog is het aandeel van China in de handel met het Federale District Verre Oosten (FEFD) toegenomen. In 2023 is de handelsomzet tussen de regio’s van het FEFD met 10 % gestegen tot 47 miljard $.
Financiën
De sancties van 2022 leidden ertoe dat Rusland werd uitgesloten van het SWIFT-systeem voor het betalingsverkeer. Rusland had echter al voor het conflict op de mogelijkheid van dergelijke sancties geanticipeerd en zich voorbereid door in 2014 het System for Transfer of Financial Messages (SPFS) te introduceren, een alternatief betalingssysteem voor SWIFT. In 2017 maakten meer dan 400 instellingen deel uit van dit netwerk. Daarnaast tekenden meer dan 23 Russische banken voor het Chinese alternatief voor SWIFT het China International Payments System (CIPS).. Sancties hebben de bilaterale samenwerking bevorderd na het vertrek van westerse bedrijven, maar vormen ook een belemmering voor de betrekkingen. Sinds eind 2023 zijn Chinese banken voorzichtiger geworden bij het verwerken van transacties in roebel en sommige weigeren betalingsopdrachten van Russische entiteiten. Dit is het gevolg van secundaire sancties tegen financiële instellingen die banden hebben met de Russische defensiesector. Het aantal banken dat transacties met Rusland opschort, is toegenomen en in juni 2024 stopte de Bank of China met het verwerken van transacties uit Rusland. In augustus 2024 was 98% van de Chinese banken gestopt met het accepteren van directe betalingen uit Rusland.
Sinds 2022 heeft Rusland een deel van zijn buitenlandse handel in toenemende mate in de Chinese yuan afgewikkeld. In 2023 daalde het aandeel van de dollar in de Russische reserves van 52 % naar 34 %, terwijl het aandeel van de euro daalde van 35 % naar 19 % medio 2024.. De oorlog heeft China gesterkt in zijn pogingen om de yuan als wereldvaluta te positioneren. Hoewel Rusland andere valuta’s gebruikt voor de handel, is hun gecombineerde marktaandeel in 2024 gedaald van 35 % tot 19 % in 2024 en blijft hun gecombineerde belang marginaal vergeleken met de groeiende dominantie van de yuan in de Russische economie. Deze toegenomen afhankelijkheid van de yuan baart sommigen in Moskou zorgen, maar Rusland heeft weinig alternatieven en blijft afhankelijk van de yuan. Hoewel er geen regelrecht verbod is op transacties met de yuan, zijn de bijbehorende kosten aanzienlijk gestegen.
De afgelopen jaren hebben zowel Rusland als China massaal zij het onopvallend -om de prijzen niet te doen stijgen- goud opgekocht ter voorbereiding van het ogenblik dat de dollar zijn functie als reservemunt verliest. Voor de toekomst maken zowel China als Rusland voor de afwikkeling van hun buitenlandse handel deel uit van het BRICS betalingssysteem Bridge (BRICS Pay), ook als alternatief voor SWIFT. Daarbij kunnen ze op 10 seconden betalen in eigen munten via een blockchain systeem. Overigens is BRICS het platform bij uitstek waarop Rusland, China met de landen van het globale zuiden hun gemeenschappelijke visies delen over multipolariteit en tegen het opdoemend protectionisme. Dit geldt ook in zekere mate voor de Shanghai Cooperation Organisation
Sancties
In december 2022 verbood Beijing de verkoop van halfgeleiderchips aan Rusland en door strengere secundaire sancties werd de lijst van goederen waarvoor beperkingen gelden langer. Bovendien kregen Chinese bedrijven die goederen voor tweeërlei gebruik exporteerden, te maken met een belasting van 25 %. Om de sancties te omzeilen, zijn verschillende Chinese leveranciers begonnen met het uitvoeren naar Rusland via derde landen. Sinds augustus 2024 moeten Russische kopers van Chinese kritieke technologie en drones bewijzen dat deze goederen niet voor militaire doeleinden zullen worden gebruikt.
Wat de verbindingen van Beijing met Europa betreft, is Rusland een cruciaal knooppunt voor de verbinding met Europa. In 2022 waren er 78 spoortrajecten die China via Rusland met Europa verbonden, een aantal dat sinds 2017 is verdubbeld. Voor de oorlog was het aantal reizen sterk gestegen, van 1.900 in 2016 tot 14.000 trips in 2021. Sinds februari 2022 vermijden logistieke en scheepvaartbedrijven echter routes door Rusland vanwege de EU-sancties. Hoewel de routes operationeel blijven, zijn het verkeer en de handelsvolumes drastisch afgenomen. Als Rusland door het westen gesanctioneerd blijft, zal de ontwikkeling van alternatieve transportcorridors zoals de Middencorridor alias de Trans-Caspian International Trade Route naar verwachting versnellen. Deze verschuiving zou ertoe kunnen leiden dat Chinese goederen voornamelijk via de Middle Corridor Europa binnenkomen.
Asymmetrie
Hoewel de handelsbalans gunstig is voor Rusland, vertelt de samenstelling van de export een ander verhaal. De Russische export naar China bestaat voornamelijk uit koolwaterstoffen, hout en mineralen, terwijl de Chinese uitvoer naar Rusland voornamelijk bestaat uit eindproducten zoals machines, consumentenelektronica, technologie en auto’s. China importeert geen afgewerkte of geproduceerde goederen uit Rusland. Een andere uitdaging in het economisch partnerschap tussen beide landen ligt in de aard van het partnerschap: Rusland is een prijsnemer en is steeds minder in staat om de prijzen waartegen het zijn goederen verkoopt te beïnvloeden, terwijl China als prijsmaker en sanctiemakelaar de prijzen van zijn goederen bepaalt.
China lijkt minder geïnteresseerd in langetermijninvesteringen met Moskou. Hoewel het land interesse toont in het Verre Oosten van Rusland is dit vooral gedreven door handel, niet door investeringen of samenwerking. Beijing gaat liever in zee met grote steden als Moskou, Sint-Petersburg, Sotsji en Krasnodar en investeert bij voorkeur in grote infrastructuurprojecten. Er is ook bezorgdheid over de overdracht van technologie vanuit China. Volgens de sinoloog Alexei Chigadayev is China niet happig op het delen van technologie met Rusland.
Hoewel Moskou Chinese investeringen in het Russische Noordpoolgebied en de NSR verwelkomt, zijn er zorgen over het toekennen van een belang aan China in deze projecten. Rusland wil de buitenlandse investeringen in het Noordpoolgebied en de NSR diversifiëren, terwijl China zijn investeringen beperkt tot LNG-projecten en rekening houdt met de mogelijke dreiging van secundaire sancties die zijn economische belangen schaden. Sommige experts zoals ondervoorzitter Dimitry Polusurov van het Russian Direct Investment Fund zijn bekommerd over de groeiende Russische economische afhankelijkheid van China en de mogelijkheid dat Beijing zich uiteindelijk aan de westerse sancties zal houden.
Ondanks de stijgende vraag naar energie in China heeft Beijing bijvoorbeeld een gediversifieerde importmarkt, waarbij het gas koopt uit Rusland en Centraal-Aziatische landen. China heeft vier lijnen van gaspijpleidingen uit Centraal-Aziatische landen aangelegd en importeert LNG uit Qatar, de VS, Australië en Myanmar. De tweede pijpleiding via Mongolië, die de bestaande pijpleiding met volumes van 50 bcm verhoogt, is voor China een duur infrastructuurproject en China wil een lagere gasprijs.
China is Ruslands grootste handelspartner, terwijl Rusland op de negende plaats staat. De Russische export naar China is goed voor 30 % van de totale uitvoer van Moskou, terwijl de Chinese export naar Moskou slechts 3 % van de totale export van China uitmaakt. Wat de import betreft, is de Russische invoer uit China goed voor 36 % van de totale Russische invoer, terwijl de Chinese import van Russische goederen slechts 5 % van de totale invoer uitmaakt. Dit verschil is Rusland nadelig naarmate zijn afhankelijkheid van China toeneemt..
Centraal-Azië
De geo-economische invloed van Beijing in Centraal-Azië en de Kaukasus is aanzienlijk toegenomen. Terwijl de handelsvolumes tussen Moskou en deze landen onveranderd zijn gebleven, is de rol van China in hun economieën toegenomen. De handel tussen China en Centraal-Azië groeide in 2023 tot 89 miljard $, een stijging van 27% ten opzichte van het voorgaande jaar. De Chinese handel nam met alle landen in de regio toe, behalve met Turkmenistan. Bijvoorbeeld zijn de Chinese investeringen in Oezbekistan sinds 2020 aanzienlijk gegroeid. Eind 2022 bedroegen ze 4,5 miljard $, tegenover 2,8 miljard $ een jaar eerder. Er zijn nu meer dan 3.450 Chinese bedrijven in Oezbekistan, goed voor ongeveer 20 % van alle buitenlandse bedrijven in het land.
Een van de belangrijkste redenen voor de groeiende aanwezigheid van China in Centraal-Azië is het intensiveren van de samenwerking op energiegebied. Door een belangrijke afnemer, kredietverstrekker en investeerder in de energiesector van de regio te worden, hoopt China zijn afhankelijkheid van landen als Rusland te verminderen. China is de belangrijkste importeur van Oezbeeks gas geworden met een piekaandeel van meer dan 80%. En Oezbekistan exporteerde in 2022 voor bijna 2 miljard $ aan goederen naar China, wat overeenkomt met het handelsvolume tav Rusland. De afgelopen jaren heeft Oezbekistan meer dan 4 miljard $ geïnvesteerd in de productie van hernieuwbare energie en daarbij zijn de technologie en expertise vaak uit China afkomstig. Met de steun van Chinese bedrijven zijn er grote zonne-energiecentrales gepland en ontwikkeld in de buurt van de Oezbeekse hoofdstad Tasjkent en andere steden zoals Navoi. Windturbines zijn geleverd door Chinese bedrijven voor projecten in Ferghana vlakbij de grens met Kirgizië.
Slotbeschouwingen
China is eveneens een belangrijke handelspartner voor meer dan 120 landen wereldwijd.. Rusland wil het Zuiden leiden en de banden aanhalen met niet-westerse middenmachten en regionale machten zoals Turkije, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, India, Zuid-Afrika, Ethiopië en Iran.
De haalbaarheid op lange termijn van een alliantie tussen Rusland en China lijkt onwaarschijnlijk omdat er nog steeds onopgeloste spanningen bestaan tussen de twee naties, die dateren van het midden van de 19e eeuw. Deze spanningen, die voortvloeien uit het Chinese verlies van grondgebied zijn als een vernedering verankerd in het nationale geheugen.
Moskou is huiverig om voor zijn economische behoeften afhankelijk te zijn van één partner. Sinds het begin van de inval in Oekraïne is India uitgegroeid tot Ruslands op één na grootste handelspartner, waarbij de handel is gestegen van 12 miljard $ in 2021 tot 49 miljard $ eind 2022 voornamelijk dankzij India’s import van afgeprijsde Russische ruwe olie.. New Delhi is echter nog steeds bang dat China zijn positie binnen de Russische politieke economie zal uitbuiten, waardoor Moskou beïnvloed zou kunnen worden om prioriteit te verlenen aan Chinese defensieleveringen boven de behoeften van India. Ruslands zoektocht naar nieuwe markten heeft het belang van India in zijn strategische berekeningen doen toenemen. Dit komt tot uiting in de beslissing van Rusland om met India samen te werken aan de bouw van ijsklasse schepen voor de NSR. Verder heeft India ook interesse getoond in investeringen in het Russische Verre Oosten.
De groeiende asymmetrie in hun bilaterale economische partnerschap is duidelijk met de groeiende economische invloed van China in Rusland. China is een belangrijke Russische exportbestemming geworden, vooral voor energiebronnen en grondstoffen: meer dan een derde van de Russische export gaat naar Chinese markten. Omgekeerd is Rusland met minder exportbestemmingen sinds 2022 steeds afhankelijker geworden van industriële en verwerkte goederen uit China waardoor het zich positioneert als prijsvolger. Door de dreiging van secundaire Westerse sancties heeft Beijing bovendien de overdracht van cruciale technologie aan Moskou verminderd. Daarnaast zijn de meeste Chinese banken niet enkel gestopt met het overmaken van roebels, maar ook met het verwerken van yuan-transacties vanuit Rusland sinds 2024.
Moskou dat de groeiende Chinese invloed in de Russische economie ziet en de beperkingen daarvan, gaat bilaterale partnerschappen in de niet-westerse wereld aan. Dit omvat het verbeteren van de relaties met Zuidoost-Aziatische landen, West-Azië, India en Afrikaanse landen, niet enkel als een manier om meer invloed te verwerven, maar ook om alternatieve kanalen op te bouwen die de westerse handel omleiden naar Rusland.
Ondanks de beperkingen in het economisch partnerschap tussen Rusland en China en de beperkte kans op een formele alliantie op korte termijn, is het bilateraal partnerschap op zijn hoogtepunt. De handel met China blijft een kritieke factor om de gezondheid van de Russische economie te begrijpen, want Rusland zou eronder geleden hebben als China zich had aangesloten bij het sanctieregime tegen het land. Zelfs toen China zich aan bepaalde sancties en exportcontrolemechanismen hield, bedroeg de bilaterale handel van januari tot november in 2024 222 miljard $, waardoor het vorig jaar waarschijnlijk meer is dan de handelsomzet van 240 miljard $ uit 2023. De rol van China in het aanjagen van de Russische economie is dus cruciaal geweest. In ruil kreeg China betere toegang gekregen tot goedkope koolwaterstoffen, metalen, meststoffen en landbouwproducten, geavanceerde Russische wapens en Russisch technisch talent dat uit westerse laboratoria is gezet, merkt de Financial Times op.
Bronnen: https://www.chinasquare.be/tag/rusland/
Asia Times as-global-players-focus-on-the-arctic-us-icebreakers-are-scarce
Asia Times: russian-clout-fading-china-reshaping-central-asia-energy-sector/
Bron : Rajoli Siddharth Jayaprakash, Observer Research Foundation, A Decadal Review of Russia- China Economic Relations, ISSUE NO. 462 FEBRUARY 2025
Lees ook OPINIE https://www.chinasquare.be/vriendschap-china-en-rusland-goed-voor-vrede-en-stabiliteit/
