De beweringen over ‘genocide in Xinjiang’ zijn ongerechtvaardigd

Opiniestuk van Jeffrey D. Sachs en William Schabas*.

Overgenomen, met toestemming, van Project Syndicate. Daar verscheen het onder de titel The Xinjiang Genocide Allegations Are Unjustified
Opiniestukken geven niet noodzakelijk de mening van de redactie weer.

De regering van de Amerikaanse president Joe Biden voert een campagne rond de bewering dat China in de regio Xinjiang een genocide op de Oeigoeren pleegt. Maar ze heeft hiervoor geen bewijs geleverd, en als ze dat niet kan, moet het ministerie van Buitenlandse Zaken die aanklacht intrekken en steun geven aan een onderzoek van de VN naar de situatie in Xinjiang.

Urumqi, hoofdstad Xinjiang, in 2019 (Xinhua/Pan Ying)

De Amerikaanse regering heeft haar retoriek tegen China nodeloos opgeschroefd door te beweren dat er in de regio Xinjiang een genocide gaande is op de Oeigoeren. Zo’n ernstige aanklacht is zwaarwegend, aangezien genocide terecht wordt beschouwd als ‘de misdaad der misdaden’. Veel opinieleiders roepen nu op tot een boycot van de Olympische Winterspelen van 2022 in Beijing, die ze de ‘Genocide Olympics’ noemen.

De beschuldiging van genocide werd op de laatste dag van de regering van Donald Trump officieel geuit door de toenmalige staatssecretaris Michael Pompeo, die er geen geheim van heeft gemaakt dat liegen volgens hem een nuttig instrument is voor het buitenlands beleid van de VS. Nu pusht de regering van president Joe Biden de uiterst doorzichtige bewering van Pompeo, ook al delen naar verluidt de topadvocaten van het State Department zelf onze scepsis over de beschuldiging.

In zijn Country Reports on Human Rights Practices (HRP) van dit jaar sluit het State Department zich aan bij Pompeo’s beschuldigingen tegen China over genocide in Xinjiang. In de HRP komt de term één keer voor in het voorwoord van het rapport en nog eens in de samenvatting van het hoofdstuk over China; de lezers moeten maar gissen naar het bewijsmateriaal. Een groot deel van het rapport gaat over kwesties als vrijheid van meningsuiting, bescherming van vluchtelingen en vrije verkiezingen, die weinig te maken hebben met de beschuldiging van genocide.

Context

Er zijn geloofwaardige beschuldigingen van mensenrechtenschendingen tegen de Oeigoeren, maar die komen niet noodzakelijk neer op genocide. En we moeten de context willen zien van het hardhandige Chinese optreden in Xinjiang, dat in wezen van dezelfde motivatie uitging als de Amerikaanse aanvallen in het Midden-Oosten en Centraal-Azië na de aanslagen van september 2001: de wil om een einde te maken aan het terrorisme van militante islamitische groeperingen.

Zoals de in Hongkong gevestigde zakenman en schrijver Weijian Shan uitlegt, heeft China te maken gehad met herhaalde terroristische aanslagen in Xinjiang in dezelfde periode dat de rampzalige reactie van Amerika op 9/11 leidde tot herhaalde Amerikaanse schendingen van het internationaal recht en massaal bloedvergieten. Inderdaad, tot eind 2020 beschouwde de VS de Oeigoerse Oost-Turkestaanse Islamitische Beweging officieel als een terroristische groep, vocht het Amerikaanse leger tegen Oeigoerse strijders in Afghanistan en hield de VS velen van hen gevangen. In juli 2020 constateerden de Verenigde Naties de aanwezigheid van duizenden Oeigoerse strijders in Afghanistan en Syrië.

Vlakte in Xinjiang (foto Xinhua/Hu Huhu)

Wat is genocide?

De beschuldiging van genocide mag nooit lichtvaardig worden geuit. Een onjuist gebruik van de term kan geopolitieke en militaire spanningen doen oplopen en de historische herinnering aan genocides zoals de Holocaust devalueren, waardoor het vermogen om in de toekomst genocides te voorkomen wordt bemoeilijkt. Het zou de Amerikaanse regering betamen om elke beschuldiging van genocide op verantwoorde wijze te uiten, wat ze hier niet heeft gedaan.

Genocide wordt in het internationaal recht gedefinieerd door het VN-Genocideverdrag (1948). Latere rechterlijke uitspraken hebben de betekenis ervan verduidelijkt. De meeste landen, waaronder de Verenigde Staten, hebben de definitie van het verdrag zonder noemenswaardige wijzigingen in hun nationale wetgeving opgenomen. In de afgelopen decennia hebben de leidende VN-rechtbanken bevestigd dat er volgens de definitie onweerlegbare bewijzen nodig zijn van de opzettelijke fysieke vernietiging van een nationale, etnische, raciale of religieuze groep.

Doden?

Volgens de definitie moet er een van vijf specifieke handelingen worden verricht. Uiteraard staat doden bovenaan de lijst. Het rapport van het ministerie van Buitenlandse Zaken over China zegt dat er ‘talrijke rapporten’ van moorden waren, maar dat ‘er weinig of geen details beschikbaar waren’, en citeert slechts één geval: dat van een Oeigoerse man die sinds 2017 was vastgehouden en die volgens de autoriteiten een natuurlijke dood stierf. Het rapport legt niet eens uit waarom de officiële uitleg in twijfel zou moeten worden getrokken.

Technisch gezien kan genocide worden aangetoond zelfs zonder bewijs dat er mensen zijn gedood. Rechtbanken eisen dat er een bewijs wordt geleverd van de intentie om de groep fysiek te vernietigen. Daarom is het moeilijk om de beschuldiging van genocide hard te maken als er geen bewijs is van moord op grote schaal. Dit geldt met name wanneer er geen direct bewijs is van genocidale bedoelingen, bijvoorbeeld in de vorm van beleidsverklaringen. Dan is er volgens internationale rechtbanken slechts indirect bewijs, wat ze een ‘gedragspatroon’ noemen.

Wanneer beschuldigingen van genocide enkel gebaseerd zijn op gevolgtrekkingen uit een gedragspatroon, moeten alternatieve verklaringen definitief worden uitgesloten. Internationale rechtbanken hebben dat herhaaldelijk duidelijk gemaakt. Dat is ook de reden waarom het Internationaal Gerechtshof in 2015 de beschuldiging van genocide tegen Servië en de beschuldiging die Servië daarop tegen Kroatië inbracht verwierp, ondanks bewijzen van wrede etnische zuiveringen in Kroatië.

Andere beschuldigingen

Dus wat zou er nog meer kunnen worden aangevoerd als bewijs van genocide in China? Het rapport van het State Department heeft het over een massale internering van misschien wel een miljoen Oeigoeren. Indien bewezen, zou dat een grove schending van de mensenrechten zijn; maar nogmaals, het is op zich geen bewijs van de intentie om de Oeigoeren uit te roeien.

Nog een van de vijf erkende genocidaire daden is ‘het opleggen van maatregelen om geboorten binnen de groep te voorkomen’. Het rapport van het State Department verwijst naar het anticonceptiebeleid van China, berucht omdat het zo agressief is. Tot voor kort handhaafde China zijn eenkindbeleid strikt voor de meerderheid van zijn bevolking, maar was het milder ten opzichte van etnische minderheden, waaronder de Oeigoeren.

Tegenwoordig wordt het één-kindbeleid niet langer toegepast bij de meerderheid van de Han-Chinezen, maar zijn er strengere maatregelen opgelegd aan de moslimminderheid in Xinjiang, waarvan de gezinnen traditioneel groter zijn dan het gemiddelde in China. Toch registreert Xinjiang een positieve algehele bevolkingsgroei, waarbij de Oeigoerse bevolking sneller groeide dan de niet-Oeigoerse bevolking in Xinjiang in de periode 2010-18.

Op een terras in Xinjiang 2019 (foto Xinhua/Ding Lei)

Wie voert het onderzoek?

De beschuldiging van genocide wordt ondersteund door ‘studies’ zoals het rapport van het Newlines Institute dat onlangs wereldwijd de krantenkoppen haalde. Newlines wordt beschreven als een ‘onpartijdige’ denktank uit Washington, DC. Bij nader inzien blijkt het een project te zijn van een kleine universiteit in Virginia met 153 studenten, acht voltijdse docenten en een duidelijk conservatieve beleidsagenda. Andere vooraanstaande mensenrechtenorganisaties gebruiken de term niet.

VN-experts roepen de VN terecht op om de situatie in Xinjiang te onderzoeken. De Chinese regering van haar kant heeft onlangs verklaard dat zij een VN-missie naar Xinjiang zou verwelkomen die gericht is op ‘uitwisseling en samenwerking’, niet op ‘schuldig verklaren vóórdat er bewijzen zijn’.

Als het ministerie van Buitenlandse Zaken de beschuldiging van genocide niet kan onderbouwen, moet het de aanklacht intrekken. Het hoort ook een door de VN geleid onderzoek naar de situatie in Xinjiang te ondersteunen. Het werk van de VN, en met name van de speciale VN-mensenrechtenrapporteurs, is essentieel om de letter en de geest van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit te dragen.

* Jeffrey Sachs is een bekend professor uit de VS. Hij is onder andere adviseur van de VN
William Schabas is een professor Internationaal Recht uit het VK, gespecialiseerd in de wetgeving rond genocide.

Vertaling: Dirk Nimmegeers