Dit jaar viert een groot aantal landen die ooit bondgenoten waren in de Tweede Wereldoorlog de nederlaag van het nazisme, het fascisme en het Japanse imperalisme op een bijzondere manier. Zij vieren het einde van de wereldoorlog elk jaar, maar bij deze 80e verjaardag van de overwinning in Europa en Azië lijken er meer verbanden zichtbaar met de actualiteit van vandaag.
Speciale aandacht gaat naar de vieringen in de Aziatische landen Noord- en Zuid-Korea, Vietnam en China. Rusland, dat zowel tot Europa als tot Azië behoort, kwam al eerder voor het voetlicht bij de viering van de nederlaag van Nazi-Duitsland in mei. Opvallend zijn de gezamenlijke vieringen in Noord-Korea, Vietnam en China. De leiders van die staten bezoeken elkaars militaire parades en feestelijkheden en betrekken daarbij Rusland en vele landen uit het Mondiale Zuiden. China heeft het zo geregeld dat de deelnemers aan de top van de Shanghai Cooperation Organisation (SCO) naadloos door konden reizen van Tianjin naar Beijing.
Een waaier van evenementen voor de 80e verjaardag in China
In China werd vanaf juni een waaier aan evenementen bekendgemaakt. Vanzelfsprekend krijgt de grote militaire parade op 3 september, die lang van tevoren werd aangekondigd, veel aandacht. Verder stonden en staan op het programma: een ceremonie voor de 88e verjaardag van het begin van de Chinese verzetsoorlog tegen de Japanse agressie, thematentoonstellingen, symposia met Chinese burgers uit Hongkong, Macau en Taiwan en Chinezen die in het buitenland wonen of verblijven. Op 25 oktober is er een bijeenkomst gepland rond de 80e verjaardag van het feit dat de Japanse bezetters ook Taiwan moesten opgeven en dat het eiland naar China terugkeerde. Met een nationale ceremonie op 13 december zal China de 300.000 slachtoffers van de massamoord van Nanjing herdenken. Oorlogsveteranen en familieleden van de gesneuvelden en overledenen krijgen medailles. Opmerkelijk is verder de documentaire The Sinking of the Lisbon Maru die dit jaar werd uitgebracht. Die gaat over het zinken van een Japans schip voor de kust van China in 1942 door een Amerikaanse onderzeeër, waarbij meer dan 800 Britse krijgsgevangenen aan boord, die gevangen waren genomen in Hongkong, om het leven kwamen. Chinese dorpsbewoners van het nabijgelegen eiland konden 384 anderen uit het water redden. Vervolgens is over deze gebeurtenis de speelfilm Dongji Rescue gemaakt die ook in de VS en het VK uitkomt. En dan zijn er nog talloze artikelen en programma’s in Chinese officiële en niet-gouvernementele media.
Uitdaging?
Westerse journalisten zien de prominente uitnodiging van de Russische president Vladimir Poetin en de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un, en van vele vooraanstaande gasten uit het Mondiale Zuiden, als een manier om het Westen uit te dagen. Sommigen wijzen op de militaire parade en stellen het presenteren van nieuwe, geavanceerde wapens voor als een Chinese dreiging. Anderen interpreteren de viering en de uitnodigingen van zoveel leiders uit niet-westerse landen als een teken dat China ‘de eerste viool wil spelen in een anti-westers front‘. Zoals zo vaak nemen westerse commentatoren alleen de Chinese uitingen van vastberadenheid en paraatheid au sérieux. Over het algemeen doen ze alle initiatieven die Beijing samen met anderen uit het Mondiale Zuiden neemt om te bemiddelen en vrede te stichten af als propaganda of loze kreten. Ze zien er geen been in om selectief met de waarheid om te gaan. Daarom heeft de onafhankelijke commentator van substack Pekingnology, Zichen Wang ook een dringend verzoek aan zijn westerse collega’s. ‘Gooi niet langer elk aanbod voor vrede en samenwerking van China in de prullenbak. Houd rekening met de rode lijnen van China. En leer hoe je ze allebei moet lezen.’
Wist je dat….?
We zetten een aantal feiten op een rij die voor de Chinezen (en hun leiders) erg belangrijk zijn. Zij wijzen er vaak genoeg op en vinden dat er lessen moeten uit worden getrokken, zeker nu de Koude Oorlog herleeft en dreigt een daadwerkelijke hete oorlog, een rampzalig conflict te worden. Kennis en inzicht in de positie van China hierover laat in het Westen te wensen over. De viering van de 80e verjaardag van de overwinning op het fascisme moet een aanleiding zijn om daarbij stil te staan.
De lange oorlog
De Japanse agressie tegen China begon in 1931 met de inval in Mantsjoerije. De oorlog van Japan in en tegen China duurde dus veel langer dan de periode die over het algemeen als de Tweede Wereldoorlog wordt aangeduid. In de loop van 14 jaar oorlog (1931-45) telde China meer dan 35 miljoen slachtoffers en ongeveer 20 procent van de bevolking werd vluchteling.
In die periode begingen de bezetters verschillende onuitspreklijke wreedheden. Die krijgen in het Westen nauwelijks aandacht. Wat weten wij bijvoorbeeld over de oprichting van Eenheid 731, een laboratorium voor biologische en chemische experimenten op mensen (voornamelijk Chinezen)? Beseffen wij de impact van de Massamoord van Nanjing of de Bombardementen op Chongqing?
De Sovjet-Unie – Korea – Taiwan
De Sovjet-Unie telde 27 miljoen slachtoffers. Het heldhaftige verzet van het Chinese eenheidsfront tussen communisten en nationalisten zorgde ervoor dat Japan de Sovjet-Unie niet in de rug kon aanvallen. Zo kon het Rode Leger zich volop concentreren op de strijd tegen Nazi-Duitsland. Vietnam, toen een kolonie van Frankrijk, en Korea werden bezet door Japan en de Koreanen vochten samen met China tegen Japan. De Chinese provincie Taiwan was al sinds 1895 bezet door Japan. Pas in 1945, na de Japanse nederlaag, moest Japan het eiland aan China teruggeven. De eilanden in de Zuid-Chinese Zee waarover nu zoveel geschillen bestaan waren opgenomen in het Akkoord van Potsdam, dat Japan ook verplichtte om al die gebieden die het eerder had veroverd terug te geven. Tien jaar geleden wees Jenny Clegg erop dat hetgeen was overeengekomen door de geallieerden (waaronder China) tijdens de Tweede Wereldoorlog, nu op losse schroeven staat. Ook de hereniging van Taiwan met het moederland China, die nadat ze was doorgevoerd, in feite werd teruggedraaid. Immers Chang Kai-Sheck en de zijnen vluchtten naar Taiwan nadat ze verslagen waren in de Chinese burgeroorlog. De marine van de VS verhinderde echter dat het Volksbevrijdingsleger de bevrijding van China kon afmaken door het eiland in te nemen.
De Verenigde Naties
Een essentieel resultaat van de Tweede Wereldoorlog was de oprichting van een wereldwijde diplomatieke en politieke organisatie die zich inzet voor internationale vrede en stabiliteit, de Verenigde Naties. Dat gebeurde op 24 oktober 1945, na de ratificatie van het Handvest van de VN door (onder andere) de Republiek China, Frankrijk, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van Amerika. De officiële regering van de Republiek China was toen nog die van de Kwomintang, die in 1949 zou worden verdreven door het leger van de Communistische Partij die van China een Volksrepubliek maakte.
De uitkomst van de Tweede Wereldoorlog teruggedraaid
Op het einde van de Tweede Wereldoorlog begon in Azië de Koude Oorlog in feite meteen. De Verenigde Staten lieten atoombommen neerkomen op Japan, vooral om de Sovjet-Unie af te schrikken en hun overheersing over Azië te vestigen, in de eerste plaats over Japan. Korea en Vietnam werden opgesplitst ten gevolge van westerse interventies. Taiwan bleef de facto los van de rest van China. Na een pauze van decennia hernam de VS de Koude Oorlog. De bondgenootschappen waren intussen van samenstelling veranderd. China en Rusland (het grootste deel van de toenmalige Sovjet-Unie) werden tot tegenstanders en zelfs vijanden bestempeld. Een tekenend voorbeeld was het schandalige feit dat Rusland niet uitgenodigd werd op de herdenkingen, niet van de bevrijding van het concentratiekamp Auschwitz en niet van D-Day. De VS blijft Zuid-Korea aan zich binden, voert een bewust dubbelzinnige politiek rond de zogenaamde kwestie Taiwan. Washington moedigt nu de vernieuwde militarisering van Japan aan. De Verenigde Staten hollen de macht van de Verenigde Naties systematisch uit, iets wat overduidelijk is in de sabotage van de internationale solidariteit met Palestina. Ziedaar een aantal van de ontwikkelingen die de vrede in Azië bedreigen.
China weigert zich neer te leggen bij deze herschrijving van de geschiedenis en versterkt zijn vriendschappelijke betrekkingen met Rusland en zijn verdragen met Noord-Korea. Beijing legt er de nadruk op dat dit niet gericht is tegen andere landen of blokken, dus noch tegen de VS, noch tegen de EU. Ook enkele Europese leiders hebben de uitnodiging om de 80e verjaardag te vieren aangenomen. China blijft ook aandringen op een herwaardering en hervorming van de Verenigde Naties en op de vorming van een multipolaire wereld. De Secretaris-Generaal van de VN, Guterres, was dan ook een van de prominente buitenlandse gasten. Beijing laat zien welke kansen er zijn door zijn rol in multinationale organisaties zoals BRICS+, het BRI en de SCO. Vreedzame co-existentie en economische samenwerking als alternatief voor blokvorming en conflicten blijven opvallende principes van het internationale beleid van de Volksrepubliek. Dat alles wordt op verschillende manieren gedemonstreerd door de wijze waarop China en buurlanden de viering van de 80e verjaardag van de overwinning op het fascisme vormgegeven hebben.
*De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare.be. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
