De pragmatische wapenstilstand in de handelsoorlog tussen de VS en China houdt stand. De spanningen tussen de EU en China nemen daarentegen toe. Wordt China de zondebok voor de uitzichtloosheid van de oorlog in Oekraïne?
Na een telefoongesprek tussen de presidenten van de VS en China op 5 juni en eerdere besprekingen in Genève, hebben toponderhandelaars van de VS en China in Londen een raamakkoord bereikt over hun handelsconflicten. President Trump had China in februari gestraft met torenhoge invoertarieven, maar China had hem lik op stuk gegeven. Men is in Londen overeengekomen om die wederzijdse tarieven te verminderen tot een niveau van ongeveer 30%, waarbij handel nog mogelijk blijft. Ook aan andere handelsbelemmeringen wordt gesleuteld.
Tastbare resultaten
Op 27 juni maakte China bekend dat er vooruitgang geboekt is bij het uitwerken van de details. China zal beperkende uitvoervergunningen – voornamelijk inzake zeldzame aardmetalen – herbekijken en de VS gaat hetzelfde doen met sommige uitvoerbeperkingen naar China. De Chinese verklaring kwam er de dag nadat president Trump het ondertekenen van een handelsovereenkomst met China aankondigde. Handelsminister Lutnick bevestigde dat de levering van Chinese zeldzame aardmetalen zou hernomen worden en zei dat de VS gelijkaardige positieve maatregelen zou nemen.
China, de enige natie die resoluut inging tegen de tarievenoorlog van president Trump, is daarmee het eerste land dat een min of meer stabiel compromis bereikt.
China heeft geen volledig verbod op de levering van zeldzame aardmetalen aan de VS uitgevaardigd. Enkel materiaal met dubbel gebruik – militair en civiel – valt onder de exportbeperkingen. Het ziet er naar uit dat voortaan veel minder aardmetalen onder de definitie van materiaal voor dubbel gebruik zullen vallen, waardoor de weg voor uitvoer vrijkomt.
Van Amerikaanse zijde is het verbod op de levering van designsoftware opgeheven. Siemens maakte bekend dat het van het Amerikaanse handelsministerie toelating heeft gekregen om opnieuw de automatische designsoftware EDA aan China te leveren; verkoop en ondersteuning zijn reeds hervat. De Amerikaanse bedrijven Synopsys en Cadence Design Systems kwamen met een gelijkaardige boodschap. Samen zijn zij de marktleiders in de EDA-sector die 15 miljard dollar waard is, waarvan een kwart naar China ging. EDA is een kritische technologie bij de ontwikkeling van chips. Chinese bedrijven beleveren slechts 10% van de lokale markt met minder gesofistikeerde producten. Nu China opnieuw de westerse systemen kan kopen vervalt een stimulans om tot elke prijs snel zelf topproducten te ontwikkelen.
China blijft vijand nummer één
Het akkoord tussen de VS en China is er gekomen omdat beide landen dit momenteel voordelig achten. De fundamentele houding van de VS om China te zien als een te verslagen rivaal is echter niet gewijzigd.
Interessant in dat verband is de deal met Vietnam die ondertussen aangekondigd is. De VS reduceren de tarieven op Vietnamese producten tot 20%, maar blijven 40% heffen op producten met een belangrijke Chinese toegevoegde waarde die via Vietnam naar de VS komen. De VS voeren intussen besprekingen met 14 landen en het is waarschijnlijk dat dergelijke of nog sterkere anti-Chinese clausules ook in andere akkoorden zullen voorgesteld worden. In een editoriaal waarschuwt het Chinese partijblad Renmin Ribao alle landen om geen handelsakkoorden met de VS af te sluiten die tegen de belangen van derde landen – lees China gericht zijn. Dergelijke akkoorden vormen overigens een overtreding van de regels van de Wereldhandelsorganisatie.
Eveneens betekenisvol is de dreiging dit weekend van president Trump om 10% extra invoertarieven te heffen op alle landen die meedoen aan de ‘anti-Amerikaanse politiek van BRICS’. De 10 BRICS-landen plus 10 partnerlanden tellen intussen 57% van de wereldbevolking en China is de belangrijkste motor van de groep.
EU: een zondebok zoeken voor de situatie in Oekraïne?
Vorige week bezocht buitenlandminister Wang Yi Europa in een poging om een gunstige sfeer te scheppen als voorbereiding op de Chinees-Europese top in Beijing eind deze maand. Alles wijst erop dat het resultaat net het omgekeerde is: de geplande top werd van twee dagen gereduceerd tot één.
Uit de verslagen blijkt dat naast economische geschilpunten de oorlog in Oekraïne de relaties verzuurt. De EU beschuldigt China ervan Rusland substantieel te helpen bij die oorlog, iets wat China met klem ontkent. Nu de situatie op het terrein ongunstig evolueert voor Oekraïne en de VS hun handen van het conflict aftrekken, zoekt de EU blijkbaar een zondebok. En dan is China nooit ver weg. Zo verspreidden Europese media deze week een dubieus bericht voor waar dat in een krant van Hongkong verscheen. Dit beweerde te hebben vernomen dat buitenlandminister Wang Yi zou toegegeven hebben dat China in de oorlog achter Rusland staat.
Begin deze week zei commissievoorzitter Von der Leyen in haar toespraak voor het Europees parlement: ‘We weten ook dat China’s onwrikbare steun aan Rusland leidt tot verhoogde instabiliteit en onzekerheid hier in Europa. We kunnen stellen dat China feitelijk de Russische oorlogseconomie ondersteunt’. Deze formulering komt dicht in de buurt van het standpunt van de NAVO vorig jaar, dat verder ging dan de officiële visie van de Europese Unie, door China aan te wijzen als een ‘beslissende medeplichtige’ aan de Russische invasie in Oekraïne.
Von der Leyen voegde eraan toe: ‘We kunnen dit niet accepteren. En ik heb altijd gezegd: hoe China zich blijft bemoeien met Poetins oorlog zal een bepalende factor zijn voor de toekomstige betrekkingen tussen de EU en China’.
Handel: veel Europese kritiek, weinig wil tot compromis
Von der Leyen beschuldigde China ervan ‘wereldmarkten te overspoelen met gesubsidieerde overcapaciteit – niet alleen om zijn eigen industrieën te stimuleren, maar ook om de internationale concurrentie te smoren’.
De commissievoorzitter bekritiseerde Peking ook i.v.m. het invoeren van exportvergunningen voor zeldzame aardmetalen en magneten, die Europese fabrikanten treffen.
Maar ze gaf ook toe: ‘We geloven niet dat strategische ontkoppeling in ons belang is. Ik denk dat het voor Europa inefficiënt en ineffectief zou zijn. Maar we zullen doorgaan met het afbouwen van risico’s’.
Von der Leyens taal inzake handel is dit jaar negatiever geworden. In toespraken van januari en februari leek ze nog open te staan voor ‘het verdiepen van de handels- en investeringsrelaties’, wat gezien werd als een reactie op de terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis.
Maar deze week liet Von der Leyen alleen nog een opening voor klimaatsamenwerking: ‘China is tegelijkertijd een belangrijke concurrent in de race om schone technologie en een essentiële partner voor wereldwijde decarbonisatie’.
Afgelopen weekend suggereerden Chinese media dat er een akkoord zou komen om een aanslepend meningsverschil over tarieven voor elektrische voertuigen te beëindigen, maar hoge EU-bronnen ontkenden dit onmiddellijk.
China heeft zondag Europese bedrijven uitgesloten van belangrijke contracten voor medische apparatuur. Dit gebeurde als reactie op soortgelijke EU-beperkingen die vorige maand aan Chinese bedrijven waren opgelegd.
Het lijkt erop dat de uitzichtloosheid van de oorlog in Oekraïne momenteel elke pragmatische benadering van economische twistpunten door de EU onmogelijk maakt.
Bronnen: Caixin, Renmin Ribao (vertaling Manosj Kewalramani), South China Morning Post
