Dirk Nimmegeers, Frank Willems (opinie)*
China heeft in november een witboek uitgebracht over wapenbeheersing, ontwapening en non-proliferatie. Begin december publiceerde de South China Morning Post een interview met Zhou Bo, een gepensioneerde Chinese generaal die over dezelfde onderwerpen belangrijke dingen vertelt.
De Chinese regering doet wat ze zegt en die betrouwbaarheid is ook een kenmerk van het witboek. Wel zullen veel westerlingen het vanuit hun ideologische en culturele achtergrond met scepsis lezen. Het interview daarentegen zal hen misschien meer aanspreken door zijn openhartigheid en originele analyses. Vandaag publiceren we deel 1, een stuk over het witboek, morgen (deel 2) een stuk over het interview.
Het witboek is getiteld China’s Arms Control, Disarmament, and Nonproliferation in the New Era
Kort samengevat gaat het vooral over principes, doelstellingen en diplomatieke initiatieven. Het bevat geen concrete data over bewapening of actuele conflictcases. De rode draad is het streven naar vrede en stabiliteit via instellingen van de VN en diplomatieke initiatieven. Daarbij moet het Mondiale Zuiden de rol krijgen die het toekomt. De Chinese regering veroordeelt eenzijdige acties (bedoeld wordt vooral: ‘van de VS’) en het misbruik van wapenbeheersing als voorwendsel om landen te treffen. China zelf heeft de voorwaarden voor zijn wapenuitvoer strenger gemaakt. Het werkt intussen aan een louter defensief leger dat voorbereid is op alle uitdagingen, ook de nieuwste technologische. Hier volgt een samenvatting. Sommige onderdelen zijn voorzien van commentaar door redacteurs van ChinaSquare, en gecursiveerd.
Voorwoord
In het voorwoord herbevestigt China zijn engagement voor vrede. Defensie moet effectief op verdediging gericht zijn. De Volksrepubliek China heeft zich sinds 1949 continu verzet tegen hegemonisme, agressie, expansie en wapenwedloop. In de huidige, de ‘nieuwe periode’, heeft China het Global Development Initiative, Global Security Initiative, Global Civilization Initiative, en Global Governance Initiative gelanceerd om naar een gemeenschap met een gezamenlijke toekomst te streven
De ‘nieuwe periode’ is de periode sinds Xi Jinping partijleider is, gekenmerkt door een grotere focus op kwalitatieve ontwikkeling en een grotere verantwoordelijkheid van China in de wereld. De vier Global Initiatives hebben respectievelijk betrekking op de ontwikkelingsdoelen van de VN, op veiligheid in brede zin, inclusief terrorismebestrijding, normen voor internet en AI, op meer culturele uitwisseling en begrip en op de hervorming van de belangrijkste multilaterale instellingen (de VN, de VN-Veiligheidsraad, het IMF, de Wereldbank, Wereldhandelsorganisatie, Wereldgezondheidsorganisatie … enz.) Het is de bedoeling om het Mondiale Zuiden er een grotere rol in te geven. 80 jaar na het einde van de tweede wereldoorlog staat de wereld opnieuw op een kruispunt, een keuze tussen oorlog en vrede, tussen nulsomdenken of streven naar wederzijds voordeel. Het is dringend nodig de multilaterale wapencontrole te versterken. Vandaar dit witboek om de Chinese standpunten en acties te beschrijven.
Het eerste witboek over dit thema dateert van 1995. Sindsdien heeft China twee witboeken over wapenbeheersing en tien over nationale defensie gepubliceerd, en zes nationale rapporten ingediend over de implementatie van het NPT, waarin China’s nucleaire beleid en strategie, evenals de ontwikkeling van zijn nucleaire capaciteiten, worden toegelicht. Voor de uitgave van dit witboek citeert het voorwoord de huidige ernstige situatie maar er worden bijna geen namen van landen genoemd. Er zijn wel impliciete verwijzingen naar de VS en zijn bondgenoten, en af en toe een openlijke, en er is letterlijk sprake van het ‘Verzet tegen de Japanse agressie en de wereldwijde antifascistische oorlog’. De schroom om namen te noemen is een uiting van diplomatie of afkeer van provocaties. Beijing laat zien dat het bereid is om ook met niet-bevriende en zelfs met vijandige regering te onderhandelen of samen te werken.
Hoofdstuk 1 Een grimmige internationale situatie
De huidige situatie biedt kansen (meer evenwicht, meer multilateralisme, meer vredeskrachten) maar ook uitdagingen (hegemonisme, machtspolitiek, unilateralisme)
‘Een zeker land’ wakkert momenteel de wapenwedloop aan en doet aan blokvorming, in het bijzonder in de regio Azië-Pacific. Het witboek vermeldt specifiek de versterking van de nucleaire afschrikking en de militarisering van nieuwe technologieën. Dat ondermijnt de mondiale strategische stabiliteit. Bestaande systemen voor wapenbeheersing worden uitgehold. Het eerder vermelde land treedt zelfs uit verdragen. Bij de non-proliferatie worden dubbele normen toegepast. Die gebruiken bepaalde landen als drogreden om andere landen een normale technologische ontwikkeling te ontzeggen.
Ondertussen nemen de veiligheidsrisico’s verbonden aan nieuwe technologieën toe. Er zijn geen internationale regels en de militarisering ervan is een bijkomende bedreiging.
De druk uit het Mondiale Zuiden om een fair internationaal systeem van wapencontrole op te zetten neemt toe. China blijft het systeem steunen dat rond de VN is opgebouwd en wil dat versterken.
Hoofdstuk 2 Standpunten en beleid van China inzake wapenbeheersing.
De Chinese politiek is gebaseerd op de traditie van harmonie, het socialistisch karakter van de staat en het strategisch engagement voor vrede. China werkt aan een gedeelde toekomst voor de mensheid. Vrede en stabiliteit zijn daarvoor de essentiële voorwaarden. China wil daaraan werken met ieder ander land. Bij zijn inspanningen voor wapenbeheersing houdt het rekening met de redelijke veiligheidsbekommernis van andere landen.
Het Global Security Initiative gaat uit van solidariteit en wederzijds voordeel. Dat bepaalt de richting bij de ontwikkeling van zijn internationale betrekkingen. Het Chinese leger is louter defensief. China zoekt geen hegemonie, expansie of invloedssfeer. China zal verder een sterk leger uitbouwen in functie van zijn verdediging en weigert deel te nemen aan een offensieve wapenwedloop.
De Chinese defensie-uitgaven verhogen ongeveer parallel met de economische groei. Vergeleken met de VS en andere landen met een sterk leger gaat een kleiner deel van het Chinese bbp naar uitgaven voor defensie. China is binnen de VN transparant betreffende zijn militair budget.
Wapencontroles moeten rechtvaardig en niet discriminerend zijn. Dubbele maatstaven zijn onaanvaardbaar. China houdt vast aan op de principes van de VN gebaseerde regels.
Efficiënte wapencontroles en non-proliferatie kunnen enkel bereikt worden met politieke en diplomatieke middelen.
China wil een evenwichtige benadering. Daarbij moeten oude en nieuwe domeinen van veiligheid aangepakt worden. Het recht van alle landen, in het bijzonder ontwikkelingslanden, op vreedzaam gebruik van technologie moeten gerespecteerd worden.
China wil effectieve vooruitgang in wapenbeheersing, stapsgewijs en door consensus. Het verwerpt besprekingen buiten de organen van de VN. China zet zich volop in voor een betere wapencontrole gecentreerd rond de VN. Het heeft meer dan 20 multilaterale verdragen voor wapencontrole ondertekend en respecteert ze strikt. Het werkt mee aan verschillende internationale initiatieven voor wapenbeheersing.
Volgens Google Gemini bedroeg het Chinese militaire budget vorig jaar 1,27% van het bbp. Dat van de VS 3,4% en van de EU 1,9%.In dit hoofdstuk blijkt dat China het onder ander door Trump gepromote G2 idee verwerpt. Zie ook het interview met Zhou Bo. De basisprincipes inzake wapenbeheersing komen verder terug op elk ander concreet deeldomein.
Hoofdstuk 3 Een constructieve rol bij internationale wapenbeheersing.
1. Controle op kernwapens.
China heeft altijd verklaard dat kernwapens niet mogen gebruikt worden. Het heeft altijd gepleit voor de volledige vernietiging van alle kernwapens. Het heeft altijd gesteld dat het niet als eerste kernwapens zal gebruiken en ze evenmin zal gebruiken tegen een regio waar geen kernwapens zijn of tegen conventionele wapens. Het heeft een stabiele en voorspelbare politiek qua kernwapens.
China respecteert het Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (NPT). China heeft tijdens de Koude Oorlog beslist kernwapens te bouwen omdat het een aantal keer bedreigd en gechanteerd werd met dat soort wapens. China heeft nooit kernwapens opgesteld in het buitenland of andere landen onder zijn nucleaire paraplu genomen. China houdt zijn aantal kernkoppen beperkt en neemt niet deel aan een wapenwedloop. Het heeft minder kernproeven uitgevoerd dan de andere kernmachten en heeft nucleaire onderzoeks- en productiecentra in Chongqing en Qinghai gesloten.
China moderniseert zijn kernwapens omdat het nodig is voor zijn strategische veiligheid en strategische stabiliteit. China werkt aan de verbetering van zijn vroegtijdige alarmsystemen en afweersystemen als afschrikking tegen een mogelijke kernaanval.
China heeft kritiek op landen die dreigen om kernwapens als eerste te gebruiken en die kernwapens een belangrijke rol toekennen in hun nationale defensie.
Nucleaire ontwapening
China wil dat alle kernmachten zich uitspreken tegen kernwapens en samen proberen een wettelijk systeem voor een volledig verbod te vinden. Wie het meeste kernwapens heeft moet het voorbeeld geven en als eerste verder afbouwen. China was één van de eerste landen die het Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty (CTBT). Ondertekenden in 1996. Sindsdien respecteert het een moratorium op kernproeven.
China neemt deel aan de onderhandelingen over een verdrag dat de productie van splijtbaar materiaal voor kernwapens moet verbieden. Een dergelijk verbod mag niet discriminerend tegenover sommige landen zijn.
Nucleaire risico’s kunnen sterk dalen indien alle erkende kernmachten zoals China verklaren niet als eerste kernwapens te gebruiken. Ze moeten ook beloven geen kernwapens te gebruiken tegen conventionele wapens of tegen kernwapenvrije zones. China deed een voorstel in 2024 voor een algemeen engagement tussen de vijf erkende kernmachten
Nucleaire non-proliferatie
Problemen betreffende proliferatie moeten via diplomatie opgelost worden. En de oorzaken aan de basis ervan dienen aangepakt. De Iraanse kwestie moet diplomatiek opgelost worden, niet met illegale sancties. China zal blijven werken als bemiddelaar. Ook in het geval van Korea pleit China voor een diplomatieke benadering. Agressieve afschrikking (door de VS) zal geen oplossing brengen. China vindt dat alleen het Internationaal Agentschap voor Nucleaire Energie bij consensus bevoegd is om sancties tegen proliferatie uit te vaardigen
Het moet afgelopen zijn met de dubbele moraal inzake proliferatie. Een voorbeeld is de samenwerking op het gebied van nucleaire onderzeeërs tussen de VS, het VK en Australië. Dit is de eerste overdracht van nucleaire voortstuwingsreactoren voor het marine en wapenwaardig hoogverrijkt uranium van kernwapenstaten naar een niet-kernwapenstaat. Dit ondermijnt het internationale regime voor de non-proliferatie van kernwapens ernstig.
China moedigt de instelling van kernwapenvrije zones aan en vindt dat de kernmachten deze moeten zones vrijwaren. Het heeft al regionale verdragen met kernwapenvrije zones in Latijns-Amerika, Afrika, Centraal-Azië, en de zuidelijke Stille Oceaan.
Vreedzaam gebruik van kernenergie
China heeft samenwerkingsakkoorden voor het vreedzaam gebruik van kernenergie met meer dan 30 landen. In het kader hiervan zorgen experts voor bijstand en training. Het verzet zich tegen de politisering van het vreedzaam gebruik van kernenergie die een normale internationale samenwerking verstoort
China heeft speciale aandacht voor nucleair terrorisme. Het heeft andere landen daarbij geholpen, onder meer om het verdwijnen van splijtbaar materiaal naar terroristen te voorkomen.
Het verzet zich met klem tegen aanvallen op civiele nucleaire installaties door andere landen.
De kritiek op ‘landen die dreigen met kernwapens’ kan geïnterpreteerd worden als een toespeling op Rusland en op de VS. China zelf werkt aan de uitbreiding van zijn arsenaal als reactie op maatregelen van Washington om het nucleair arsenaal van de VS te moderniseren en meer op China te richten. Die uitbreiding kwam in de schijnwerpers tijdens de parade voor de overwinning tegen het fascisme. China had naar schatting 240 kernkoppen in 2010. Sinds 2020 zou dit toegenomen zijn tot 600. De VS hadden in 2024 5177 kernkoppen, waarvan 3748 inzetbaar.(Bronnen: Google Gemini en Wikipedia) De kritiek op de samenwerking tussen de VS, het VK en Australië waarbij hoogverrijkt uranium van kernwapenstaten naar een niet-kernwapenstaat gaat is gericht tegen het AUKUS-verdrag.
2. Raketten en raketafweer
Na de koude oorlog heeft ‘een zeker land’ het Anti-Ballistic Missile Treaty (ABM Treaty) en het Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty (INF Treaty) opgezegd. Het heeft raketafweersystemen opgezet zoals het Golden Dome raketschild dat de grens tussen defensief en offensief opzoekt en militariseert de ruimte.
Het heeft de voorwaartse ontplooiing van middellangeafstandsraketten uitgevoerd in de zone Azië-Pacific en Europa. Dat verstoort het globale strategische evenwicht en het wederzijds vertrouwen.
China kan niet anders dan zelf moderne defensieve raketsystemen ontwikkelen, uitsluitend bedoeld om zijn territorium te beschermen.
3. Bioveiligheid
Biotechnologie brengt vandaag grotere risico’s mee door gebruik of misbruik.
China kant zich sterk tegen proliferatie van biologische wapens en verwante technologie. Het strijdt tegen bioterrorisme, maar promoot vreedzaam gebruik van biotechologie.
China heeft een Biosecurity Law en houdt zich aan de Biological Weapons Convention (BWC).
Het pleit ervoor de BWC sterker wettelijk bindend te maken. Het is een drijvende kracht achter het Mechanism for Investigation of Alleged Use of Chemical and Biological Weapons (UNSGM), van de VN.
China geeft actief hulp aan andere ontwikkelingslanden op het vlak van bioveiligheid.
4. Chemische wapens
De Chemical Weapons Convention (CWC) heeft altijd de volle steun van China gehad. Maar vandaag is de situatie complexer, met nieuwe materialen mogelijks voor dubbel gebruik. China is actief in de Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW).
China staat volledig achter onderzoek naar chemische wapens door OPCW. Het verzet zich echter tegen politieke manipulatie van beweringen zonder bewijs over chemische wapens, en tegen onderzoeken los van de OPCW. China spoort Japan aan om, met de hulp van de OPCW, de chemische wapens die het in China heeft achtergelaten na zijn nederlaag in de Tweede Wereldoorlog volledig te vernietigen. Dit restafval heeft al vele slachtoffers van vergiftiging gemaakt.
5. Conventionele wapens
Regionale oorlogen, terrorisme, grensoverschrijdende criminaliteit stimuleren illegale wapentransfers.
China werkt volledig mee aan de mechanismen tegen illegale wapenhandel voorzien door de VN.
Het heeft de Convention on Certain Conventional Weapons (CCW) en de aanvullende protocollen over verboden handel in bepaalde wapens ondertekend. Het voert ook het VN programma tegen illegale handel in handwapens uit en is voorstander van strengere controle op illegale handel in vuurwapens, waarbij het samenwerkt met Interpol en de Wereld Douane Organisatie. De uitvoer van Chinese wapens staat onder strikte controle en moet voldoen aan internationale verplichtingen en de resoluties van de Veiligheidsraad. In 2020 tekende China het Arms Trade Treaty.
Voor wapenuitvoer houdt China zich aan drie principes: ze moeten bestemd zijn voor de zelfverdediging van een land, ze mogen de vrede en stabiliteit niet ondermijnen, en er mag geen interventie zijn in de binnenlandse politiek van het ontvangende land. China verkoopt enkel wapens aan regeringen. Die moeten er zich toe verbinden de wapens niet verder te verkopen zonder Chinees akkoord.
Hoofdstuk 4 Internationale veiligheid op nieuwe terreinen
Dit gaat over de ruimte, cyberveiligheid en AI. Volgens China moet de VN ook hier een hoofdrol krijgen. Sommige landenblokken formuleren discriminerende en exclusieve regels maar die kunnen geen algemeen aanvaarde internationale normen vervangen. Ze mogen niet dienen als voorwendsel om sommige landen te sanctioneren
1. Ruimteveiligheid
China verzet zich tegen militarisering van de ruimte. En ook tegen het gebruik van commerciële ruimteoperaties om in gewapende conflicten in andere landen tussen te komen.
China heeft verschillende initiatieven in de VN ondernomen. Een wapenwedloop in de ruimte is absoluut te vermijden. China is transparant over zijn ruimte-activiteiten en is bereid met alle landen samen te werken voor ruimte-exploratie.-
2. Cyberveiligheid
Blokvorming en militarisering zijn bijzonder gevaarlijk. China is voor samenwerking en internationale regels die gelden voor iedereen.
Onafhankelijkheid en zelfbeschikking in cyberspace moet gegarandeerd zijn. Landen beslissen over hun eigen internet en data. Het internet mag niet door een land gebruikt worden om tussen te komen in een ander land of het te destabiliseren, bijvoorbeeld via projecten voor een zogenaamd vreedzame evolutie of een ‘kleurenrevolutie’. Cyberspace mag geen toneel voor geopolitieke strijd worden. China is voor het verbod op cyberdiefstal of cyberaanvallen om landen te destabiliseren, of de verspreiding van cyberwapens waaraan sommige landen zich nu schuldig maken, bijvoorbeeld in de regio Azië-Pacific.
China neemt talrijke initiatieven om de internationale samenwerking voor cyberveiligheid te verbeteren. Ook hier werkt het actief aan een VN-rol. In September 2020 heeft China het Global Initiative on Data Security gelanceerd.
China is lange tijd slachtoffer geweest van cyber infiltratie en -aanvallen maar heeft zijn weerbaarheid versterkt tot een bevredigend niveau. Het zal alles doen om zijn cyberveiligheid te behouden
3. Militaire toepassingen van AI
Dit vormt nieuwe uitdagingen, bijvoorbeeld oorlog met drones in recente conflicten.
China streeft naar veilige, betrouwbare en controleerbare militaire toepassingen van AI. De grootmachten moeten er voorzichtig mee omgaan. AI moet in het algemeen positief gebruikt worden.
Een oorlog moet een oorlog van mensen blijven; menselijke controle is essentieel. De mensenrechten moeten gerespecteerd worden.
China voert hierover discussies in de VN op basis van multilateralisme, inclusiviteit en consensus. Het is tegenstander van wetenschappelijke en technologische barrières en van het oprekken van het begrip ‘nationale veiligheid’ in verband met AI
China wil geen AI-wapenwedloop maar versterkt zijn militaire inlichtingendiensten en bouwt een modern leger dat de veiligheidsuitdagingen aankan. Kwaliteitscontrole en risicobeheersing, vermijden van proliferatie, en het versterken van AI-ethiek zijn essentieel om op alles voorbereid te zijn.
Hoofdstuk 5: Internationale samenwerking voor non-proliferatie en vreedzaam gebruik van technologie.
De risico’s van proliferatie blijven en worden complexer, met nu ook niet-staatsactoren. Tegelijk worden ontwikkelingslanden beperkt in hun gebruik van technologie voor vreedzame doeleinden.
China zelf heeft zijn uitvoercontrole op wapens verstrengd, volgens de normen en vereisten van diverse internationale instellingen. Ook ‘dual use’ valt hieronder met een strengere wet sinds einde 2024.
Internationaal wil China zowel het recht van ontwikkelingslanden op technologie als het nonproliferatieprincipe respecteren. Het pleit dus voor een rechtvaardiger niet discriminerend non-proliferatiesysteem waarin de VN een centrale rol krijgt.
China discussieert actief mee in allerlei groepen die het nonproliferatieverdrag sluitender willen maken zonder dat vreedzaam gebruik en normale internationale handel in het gedrang komen.
Het verzet zich tegen het gebruik van exportcontroles als een instrument voor ontkoppeling of voor unilaterale sancties onder het voorwendsel van non-proliferatie. Het heeft in 2021 daarover een resolutie bij de VN ingediend en die met grote meerderheid goedgekeurd.
De bewoordingen in dit hoofdstuk zijn vaag, maar het gaat om belangrijke zaken. China pareert hier bijvoorbeeld kritiek op beweerde levering van wapens en dual use materiaal in bepaalde conflicten (Oekraïne, maar ook zelfs Soedan). Tevens verzet China zich actief tegen het oneigenlijk gebruik van wapenbeheersing als voorwendsel om China en andere ontwikkelingslanden af te snijden van sommige technologieën. Verder maakt Beijing doorheen dit hoofdstuk duidelijk, begrijpelijk zonder in details te treden, dat het veel middelen investeert in de ontwikkeling en aanmaak van nieuwe vormen van defensie en dat het vol vertrouwen is over de resultaten van die investeringen.
Hierna volgen nog twee annexen: Een lijst van wapencontrole-, ontwapenings -en non-proliferatieverdragen waar China aan deelneemt en een lijst met relevante Chinese wetten.
De lijsten zijn lang, maar moeilijk op hun waarde te schatten zonder een lijst van verdragen die China niet heeft onderschreven.
Het eerste witboek over dit thema dateert van 1995. Voor de uitgave van dit witboek citeert het voorwoord de huidige ernstige situatie maar er worden bijna geen namen van landen genoemd. Er zijn wel impliciete verwijzingen naar de VS en zijn bondgenoten, en af en toe een openlijke, en er is woordelijk sprake van het ‘Verzet tegen de Japanse agressie en de wereldwijde antifascistische oorlog’.
De volledige Engelse tekst is verkrijgbaar via deze link:
China’s Arms Control, Disarmament, and Nonproliferation in the New Era
*De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare.be. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
