Marc Vandepitte (Opinie)
De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
Trump kwam naar Zuid-Korea om een deal te scoren, maar het was Xi die de echte troeven had: zeldzame aardmetalen en medicijnen. Terwijl de twee grootmachten schaken over de nieuwe wereldorde, staat Europa erbij te kijken en dreigt het opnieuw de verkeerde kant te kiezen.
In de marge van een Aziatische top hebben Trump en Xi in Busan (Zuid-Koreatop) zo’n 90 minuten met elkaar gesproken. Volgens Trump hebben ze een voorlopig handelsakkoord voor één jaar bereikt. Xi zou hebben toegezegd de pas aangekondigde Chinese exportcontroles op zeldzame aardmetalen uit te stellen, wat een grote bron van spanning was omdat China die keten domineert.
Trump noemde het gesprek “een 12 op 10” en zei dat er weinig struikelblokken resten, al wordt het akkoord jaarlijks herzien. In ruil voor Xi’s belofte om grondstoffen voor fentanyl[1] af te remmen, halveren de VS de invoertaks van 20 naar 10 procent. Ze spraken ook over chips: Nvidia[2] mag met China praten over export, maar niet over de meest geavanceerde.
Strijd om de wereldorde
Voor de camera’s waren de twee wereldleiders vriendelijk tegen elkaar, maar op de achtergrond speelt hier een bikkelhard conflict. De inzet is niets minder dan de hertekening van de wereldorde.
Tot voor kort had de VS een onaantastbare, dominante positie op het vlak van economische productiviteit, technologie en militaire slagkracht. Die alleenheerschappij wil het Witte Huis te allen prijze behouden, maar de opkomst van China dreigt daar een einde aan te maken.
Daarom heeft de VS de Volksrepubliek China geïdentificeerd als zijn belangrijkste vijand en probeert het de economische en technologische opgang van deze Aziatische reus te dwarsbomen. De VS voert een ware Koude Oorlog tegen China, maar eigenlijk gaat het hier om een ‘hybride oorlog’ die op meerdere sporen tegelijk verloopt.
“De relatie tussen de VS en China zal waarschijnlijk het lot van de mensheid in de 21ste eeuw bepalen”
Het gaat van economische druk – tarieven, sancties, het blokkeren van Chinese technologie – over juridische aanvallen en schadeclaims, diplomatieke pesterijen en militaire omsingeling in de Zuid- en Oost-Chinese Zee, tot steun aan protesten in Hongkong, het verdacht maken van Chinese studenten en onderzoekers en een breed propagandafront over mensenrechten en “Chinese schuld” aan onze economische problemen.
Dat alles moet een mogelijke toekomstige ‘echte’ oorlog legitimeren en elk rationeel debat erover onmogelijk maken.
Volgens topjournalist Martin Wolf van de Financial Times “zal de relatie tussen de VS en China waarschijnlijk het lot van de mensheid in de 21ste eeuw bepalen. Zij zal uitmaken of er vrede, welvaart en bescherming van het milieu komt – of net het omgekeerde”.
Niet te stoppen trend
Alle pogingen van het Witte Huis om China economisch en technologisch af te remmen ten spijt, blijft het land echter razendsnel vooruitgaan. De trend lijkt niet te stoppen.
In amper enkele decennia heeft China een ongezien productieapparaat neergezet: meer snelwegen dan de VS, in recordtempo havens, metro’s en hogesnelheidstreinen. Het is ook de absolute koploper op vlak van groene technologie.
Vandaag is China goed voor meer dan 30 procent van de industriële productie wereldwijd, en volgens analist Dan Wang zal dat tegen 2030 oplopen tot ongeveer 45 procent, méér dan alle rijke landen samen.
Die turbo is het gevolg van een bewuste staatsstrategie: Beijing steekt jaarlijks gigantische bedragen in wat het “nieuwe productieve krachten” noemt – elektrische auto’s, batterijen, AI, drones, biotechnologie – om minder afhankelijk te worden van westerse technologie en zelf de patenten en standaarden te controleren.
China heeft verschillende troeven die de VS mist: een economische planning, een volledig geïntegreerd industrieel apparaat, een nieuw soort productiekracht rond megaprojecten (bouwen en managen van reusachtige infrastructuur) en een enorme, snel groeiende binnenlandse markt.
Wereldwijde hegemonie hangt uiteindelijk af van productieve capaciteit
Volgens Dan Wang is de VS wel briljant in uitvinden en het “bouwen van de ladder” (patenten, start-ups, AI), maar mist het de industriële capaciteit om dat ook massaal te maken. China klimt die ladder wél op en zet het meteen om in industrie.
Zoals Paul Kennedy betoogde in The Rise and Fall of the Great Powers, hangt het vermogen van staten om wereldwijde hegemonie uit te oefenen en vol te houden uiteindelijk af van hun productieve capaciteit.
Sterke troeven
De wens van de VS om China af te remmen botst met andere woorden met de werkelijkheid. Iets gelijkaardigs zien we ook in de onderhandelingen over de wederzijdse handel.
De huidige president blaast in dit dossier graag van de hoge toren en is het gewoon om andere landen af te dreigen, maar ten aanzien van China zingt hij duidelijk een toontje lager. Zo dreigde hij in het begin van zijn tweede ambtstermijn met een ware handelsoorlog tegen zijn Aziatische “rivaal” en stelde hij oorspronkelijk torenhoge tarieven in voor Chinese import. Maar dat moest hij heel snel weer intrekken.
Deze keer is het niet anders. De Financial Times wijst erop dat het vooral de VS is die nu op een akkoord aandringt, en dat dit te maken heeft met een groeiend besef in Washington dat als het echt tot een harde, wederzijdse handelsoorlog komt, China meer hefbomen heeft.
De VS heeft meer te verliezen in een lang conflict dan China
Zeldzame aardmetalen zijn daarbij het meest zichtbare wapen, omdat China bijna de volledige keten, van ontginning, raffinage en verwerking tot magneten controleert. Als Beijing de uitvoer beperkt, voelen Amerikaanse (en Europese) hightech-, defensie- en groene-industriesectoren dat meteen.
De zakenkrant stipt aan dat China naast zeldzame aardmetalen nog een andere krachtige hefboom heeft: het levert als enige cruciale chemische ingrediënten voor zowat 700 in de VS gebruikte geneesmiddelen. Als Beijing die toevoer afknijpt, ontstaat meteen een probleem voor de gezondheidszorg in de VS.
De VS heeft met andere woorden meer te verliezen in een lang conflict dan China, omdat hun industrie én hun gezondheidszorg op meerdere plekken één enkele leverancier hebben gemaakt van onmisbare grondstoffen. Daarom wil Washington een deal, en daarom kan Beijing het harder spelen.
Beide leiders willen elkaar binnenkort bezoeken: Trump reist in april naar China, maar Beijing heeft de deal of de details nog niet bevestigd. Analisten waarschuwen dat als de uitvoering stokt, beide landen makkelijk terug kunnen grijpen naar de hoge tarieven en exportverboden van de voorbije maanden.
En Europa?
In de economische en technologische confrontatie met China heeft de EU zich in het verleden onnodig laten meesleuren door de VS, terwijl haar eigen belangen vaak dichter bij China en het mondiale Zuiden liggen.
Het recente Nexperia-dossier toont dat goed aan. Nederland nam begin oktober de controle over het in Nederland gevestigde maar Chinees eigende chipbedrijf Nexperia “uit veiligheidsoverwegingen en tekortkomingen in het bestuur”, waarna Beijing prompt de uitvoer van in Dongguan verpakte Nexperia-chips stopzette.
Die chips worden echter gebruikt door bijna de helft van de Europese autosector, het overgrote deel van de medische en machinebouwsector én zelfs de hele Europese defensie-industrie. Plots zat dus de hele westerse maakindustrie met een acuut ketenprobleem dat alleen door Chinese goodwill kan worden opgelost.
Laat Europa zich op sleeptouw nemen door de VS of slaagt het erin een eigen autonome koers te varen?
In plaats van China als een systemische rivaal te zien, zou Europa het opkomende multipolaire systeem en de BRICS-groei als kans moeten zien om een nieuwe multilaterale orde mee vorm te geven. Het zwaartepunt van de wereldeconomie verschuift steeds verder naar Azië, met China als locomotief. Voor Europa zou het zeer onverstandig zijn om die groeidynamiek te missen.
Door toch de Amerikaanse remstrategie te volgen, zal Europa zich internationaal isoleren en afhankelijker worden van Washington, dat zich steeds minder als beschermende bondgenoot en steeds meer als dominante partner opstelt.
Europa staat op een belangrijk kruispunt in de geschiedenis. Laat het zich op sleeptouw nemen in een destructieve, door de VS op gang gebrachte handelsoorlog, of slaagt het erin een eigen autonome koers te varen en een constructieve economische relatie op te bouwen met China, op basis van wederzijds voordeel? Er staat veel op het spel.
Notes:
[1] Fentanyl is een zeer krachtige, synthetische pijnstiller (ongeveer 50 tot 100 keer sterker dan morfine) die goedkoop en makkelijk te mengen is met andere drugs. In de VS leidt dat tot massale overdoses, omdat gebruikers vaak niet weten dat er fentanyl in hun middelen zit. Het is daardoor uitgegroeid tot de belangrijkste oorzaak van dodelijke drugsvergiftigingen.
[2] Nvidia is het belangrijkste Amerikaans chipbedrijf dat vooral grafische processors maakt die vandaag de standaard zijn voor AI, datacenters en supercomputers. Sinds 2022 legt de VS Nvidia strikte exportcontroles op, waardoor het zijn krachtigste AI-chips niet zomaar meer naar China mag uitvoeren. Het bedrijf moet daarom afgezwakte versies ontwikkelen of een licentie aanvragen, wat de Chinese toegang tot top-AI-hardware moet afremmen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op DeWereldMorgen.
Marc Vandepitte
Marc Vandepitte is econoom en filosoof en schreef in het verleden vele boeken, onder andere over China en Cuba. Al jaren zet hij zich in voor DeWereldMorgen, waar hij schrijft over sociale strijd, geopolitieke kwesties en de Noord-Zuidverhouding.
