Waarom de Veiligheidswet in Hongkong? Een woord van uitleg.

Een opiniestuk van Chris Devonshire-Ellis in China Briefing.
Een ervaren consultant die jarenlang in China heeft gewoond brengt een nuchtere visie op het voorstel om een veiligheidswet te ontwerpen. Hij geeft de achtergrond en wijst op mogelijke valkuilen. De auteur is verantwoordelijk voor opinies in zijn stuk.

China werkt aan een Veiligheidswet voor Hongkong (Hong Kong Special Autonomous Region, HKSAR) die internationaal veel stof doet opwaaien, onder andere in de wereldpers. Veel daarvan is zeer negatief en beschuldigend voor Beijing. Dat heeft te maken met het principe van ‘één land, twee systemen’ dat Beijing onderschreven heeft in 1997 bij de teruggave van Hongkong aan China.

Volgens de Basiswet en het principe van ‘één land, twee systemen’ is Hongkong immers verantwoordelijk voor de eigen wetten die het aanneemt. Er is veel opwinding over de indruk die is gewekt dat Beijing nu de wetten zal schrijven om ze dan pro forma te laten goedkeuren door een regering van Hongkong die Beijing gunstig gezind is. Dit zou een inbreuk zijn op de rechten van de burgers van Hongkong.

Bovendien is er gesuggereerd dat Beijing instellingen zou kunnen vestigen belast met de verdediging van de nationale veiligheid. Daarover is de bezorgdheid bijzonder groot.

Wat zegt de nieuwe wet echter?

Wat er in het Chinese parlement eigenlijk ter stemming is voorgelegd is een ontwerpresolutie. Nadat die is aangenomen wordt ze uitgewerkt tot een echt wetsontwerp. De details zijn nog onduidelijk, maar de regering van Hongkong heeft aangegeven dat het wetsontwerp van Beijing zou gericht zijn tegen misdaden als:

• Verraad – verraad plegen tegenover China, de regering omverwerpen of leden ervan vermoorden, of staatsgeheimen onthullen;
• Afscheiding – een deel van het land afscheuren;
• Ondermijning – de macht of het gezag van de centrale regering aantasten;
• Terrorisme – geweld of bedreiging inzetten tegen de bevolking; en
• Activiteiten door buitenlandse machten die interveniëren in Hongkong.

Laten we eens kijken wat die misdaden concreet inhouden en nagaan welke normen er elders eigenlijk worden toegepast.

Verraad

Verraad is een ernstige poging om een regering omver te werpen en omvat een groot aantal misdrijven, zoals de moord op hoge gezagsdragers, het openbaar maken van staatsgeheimen, enzovoort. Het is een zware misdaad in de meeste landen en men kan er in veel landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en vele andere landen, de doodstraf of levenslange gevangenisstraf voor krijgen. In China staat op het misdrijf de doodstraf, en in Hongkong levenslange gevangenisstraf. Dergelijke straffen voor verraad zijn de internationale norm, niet de uitzondering. Het zou zelfs vreemd zijn als Hongkong niet onderworpen was aan de Chinese wetten inzake verraad.

Afscheiding

Dit is het aanmoedigen of het verrichten van opzettelijke stappen om een ​​land op te splitsen. Een secessie is meestal het gevolg van een burgeroorlog. Zoiets verloopt zelden via democratische procedures. China heeft sinds 2005 een anti-afscheidingswet; de wens van China dat Hongkong zich bij die eigen wetgeving aansluit komt dus niet heel onverwacht.

De Verenigde Staten nemen een onduidelijk standpunt in over afscheiding, hoewel er uitspraken zijn gedaan (Alaska, 2006) die de indruk kunnen wekken dat het als illegaal zou worden beschouwd als er een serieuze afscheidingsbeweging zou ontstaan.

Spanje, met de Baskische separatistische beweging, beschouwt afscheiding effectief als illegaal en strafbaar. In werkelijkheid spreekt dat vaak nogal vanzelf, aangezien dergelijke bewegingen meestal tot sociale onlusten leiden en geweld, zoals de 30-jarige oorlog in Sri Lanka die honderdduizenden burgerslachtoffers had geëist voordat er een oplossing kwam.

De kwestie is een probleem voor Beijing. Als de wet tegen afscheiding niet van toepassing is op Hongkong, kan dit betekenen dat het gebied een centrum wordt voor anti-Chinese sentimenten, niet alleen in Hongkong, maar ook elders in China. Bij nader toezicht is het op zich niet onredelijk dat Beijing zich hier zorgen over maakt en ernaar streeft Hongkong in overeenstemming te brengen met de rest van de nationale wetgeving op dit punt.

Subversie

Subversie is moeilijker vast te pinnen, omdat de toepassing van wetten daarover vatbaar is voor zeer uiteenlopende interpretaties. Beijing moet voorzichtig zijn met hoe het dit omschrijft. ‘Ondermijning van de regering’ is moeilijk te definiëren zonder dat je de beschuldiging naar je hoofd geslingerd krijgt dat je draconische maatregelen neemt.

In Hongkong voorziet de nieuwe wet sancties voor ‘belediging van het (Chinese) volkslied’. Mijn persoonlijke standpunt is dat dit niet nodig is, maar merk op dat ze wel degelijk ook bestaan in andere landen, zoals Canada, India, Japan, Maleisië, Rusland, Singapore, de Filippijnen en verschillende Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen. Elk volkslied is een symbool van respect en opzettelijk het tegenovergestelde laten zien is respectloos voor de burgers van die natie, ongeacht wie het zijn. Het is ook de moeite waard te bedenken dat president Trump woedend was toen verschillende Amerikaanse topsporters onlangs een kniebuiging maakten in plaats van rechtop te staan bij het spelen van het Amerikaanse volkslied. Hoewel het een lichte overtreding is, moeten degenen die opzettelijk een nationaal lied misprijzen beseffen dat anderen het als zeer beledigend ervaren. Misbruik van een lied is best kinderachtig. Er zijn betere manieren om je standpunten te uiten. Als je wilt protesteren, doe dan alsof en zeg dat je niet kon zingen vanwege keelpijn.

Een ander punt waar veel om te doen is, is het verbranden van een nationale vlag. Dit is illegaal in China. Opnieuw is er in de Verenigde Staten min of meer een discussie over hoe ze zelf tegen een dergelijke daad aankijken, hoewel president Trump heeft ingestemd met een nieuwe motie om dit strafbaar te stellen onder het ‘Flag Desecration Amendment’. Andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, gaan ook in die richting, terwijl het in veel landen al een overtreding is, waaronder in de meeste Europese, en in India, Japan, Mexico en Nieuw-Zeeland.

De vlag in brand steken is maar één voorbeeld, het emotionele probleem met subversie is hoe je die term precies definieert. Daarvoor zullen we het wetsontwerp moeten bekijken, en dat is nog niet uitgewerkt. Het is de definitie van subversie, of een gebrek aan zo’n definitie die het voor Beijing het meest ongemakkelijk zal maken om de wet als bindend voor de burgers van Hongkong te laten aanvaarden.

Terrorisme

Alle landen hebben antiterrorismewetten en het is niet onredelijk dat Beijing die voor de regio Hongkong opneemt in zijn nationale wetgeving en in zijn maatregelen om de bevolking hiertegen te beschermen. Het punt voor Beijing zal zijn hoe terrorisme te definiëren, zodat de term niet algemeen kan worden gebruikt tegen rellende burgers (die bijvoorbeeld tegels uit het trottoir halen). Datgene wat je als wapen beschouwt kan een belangrijk punt zijn als je onderscheid wilt maken tussen een protesterende, met stenen gooiende burger van Hongkong en een terrorist voorzien van halfautomatische wapens of explosieven.

Hierbij is het goed om te bedenken hoe de Amerikaanse politie daarmee omgaat. Onlangs waren er beelden te zien van gewapende agenten die ongewapende of vrij ongevaarlijke personen neerschoten en in sommige gevallen doodden. ‘Strijd tegen terrorisme’ was het verweer dat de politie inzette om het gebruik van vuurwapens goed te praten.

Activiteiten van buitenlandse machten in Hongkong

Een verontrustend aspect van de problemen in Hongkong is het harde bewijs dat sommige ‘prodemocratische’ demonstranten HKD 300 per persoon betaald kregen om te demonstreren. Dat is misschien niet veel voor de gemiddelde burger, maar het is genoeg om sommige tieners te beïnvloeden. Internationale media berichten liever niet over de activiteiten die China ondermijnen, maar na 25 jaar in Hong Kong en China te hebben gewoond, heb ik genoeg gezien om te beseffen dat er altijd al sprake was van die ondermijning. Zij is niet de enige reden voor de onrust in Hongkong, maar heeft de bedoeling die wel erger te maken. Ook hierbij valt nog te bezien hoe verregaand de maatregelen zullen zijn om de buitenlandse ondermijning tegen te gaan. De aanwezigheid van sensatiebeluste, anti-Chinese media maakt het allemaal niet gemakkelijker. De Chinese regering en buitenlandse persagentschappen moeten zich meer inspannen om te komen tot werkbare relaties en begrip voor elkaars respectievelijke rollen en voor de regelgevende functie van China.

Uitlevering van misdadigers vanuit Hongkong naar China

Dit was het wetsvoorstel dat veel van de juridische debatten en zorgen over de autonomie van Hongkong veroorzaakte. Het is ‘permanent opgeschort’ volgens de regering van Hongkong, na de sociale onrust die volgde op de aankondiging ervan. Het wetsvoorstel gaf het Chinese vasteland het recht om aan Hongkong de uitlevering te vragen van iedereen die in China (ernstige) misdaden had gepleegd. Het ontbreken van een uitleveringsverdrag tussen China en Hongkong vergroot de mogelijkheid voor gevaarlijke criminelen om op het grondgebied een veilige haven te vinden. De meeste landen hebben dergelijke overeenkomsten gesloten.

Als reactie op het afvoeren van het wetsvoorstel is er in de door China voorgestelde nieuwe veiligheidswet voor Hongkong sprake van de inzet van veiligheidsagenten afkomstig van het Chinese vasteland, iets wat tot opschudding heeft geleid. Het lijkt mij duidelijk dat als Hongkong de uitleveringswet had aangenomen, Beijing dit soort undercovermethoden niet nodig zou hebben gevonden.

De Basiswet van Hongkong en ‘één land, twee systemen’

Het probleem met de Basiswet van Hong Kong en het principe ‘één land, twee systemen’ is dat een dergelijke juridische definitie of constructie nooit eerder in het internationale recht als werkbare oplossing is opgenomen. Er was geen precedent om na te volgen en het zou dwaas zijn om het akkoord erover als perfect te beschouwen. Eigenlijk vind ik dat het systeem relatief goed heeft gewerkt, maar dat het natuurlijk onderhevig is aan de natuurwet van afnemende meeropbrengsten – hoe verder men zich verwijdert van de oorspronkelijke wetgeving (1997), hoe minder relevant of zelfs nuttig en pragmatisch ze wordt. De wereld verandert. Het systeem werkte ongeveer 20 jaar goed en bestaat nu al 23 jaar – bijna een kwart eeuw. Eerlijk gezegd is het probleem dat deze protocollen niet langer hun doel dienen. Het is niet realistisch of wenselijk om Hongkong klem te laten zitten waar het nu zit: tussen twee vuren. Iets moet de impasse doorbreken – en Beijing doet dit gewoon. We zullen zien wat dit betekent wanneer wordt bekendgemaakt wat de voorgestelde wetten precies inhouden.

Een slecht beheerd Hongkong

De echte onderliggende problemen met Hongkong komen niet voort uit de Basiswet, het principe van ‘één land, twee systemen’ of zelfs niet uit de nieuwe voorgestelde veiligheidswet. Een deel van het probleem ligt bij de opeenvolgende regeringen van Hongkong, politici en bedrijfsleiders die zich samen hebben ingespannen om zo aantrekkelijk mogelijk te zijn voor nieuwe rijke Chinese toeristen en investeerders. De mensen van het Chinese vasteland, met hun verschillen wat taal, gebruiken, cultuur en politiek betreft, werden geprezen, in de watten gelegd en als handelswaar boven die van de gewone Hongkongse burgers verkozen. Universiteiten zitten vol met mainlanders. Het Kantonees is nu een tweederangstaal en dat is ongunstig voor veel Hongkongers van 40 jaar en ouder, van wie een groot deel geen Mandarijn spreekt. Dat is een echt maatschappelijk probleem aangezien de mediane leeftijd in Hong Kong 44 jaar en ouder is en ongeveer 56% van de totale bevolking boven de 40 is.

Hong Kong heeft lagere invoerbelastingen dan het vasteland van China, wat heeft geleid tot parallelle handelsactiviteiten. In sommige gevallen halen hele dorpen hun inkomsten uit het opkopen van waren in Hong Kong die ze vervolgens doorverkopen op het vasteland van China. Hierdoor wordt Hongkongers soms de dagelijkse behoeften ontzegd. Het meest beruchte voorbeeld is wat er gebeurde tijdens de paniek over het babymelkpoeder dat in China melamine bevatte. Handelaren van het vasteland kochten het product massaal op in Hongkong om het met een enorme winst terug te verkopen in China. Moeders van pasgeboren baby’s in Hongkong stonden voor lege schappen in de winkels. De regering van Hongkong is niet streng genoeg geweest om het onderscheid aan te geven tussen legitieme toeristen uit het vasteland van China en bezoekers die in wezen handelaren op de zwarte markt zijn. Ze had dergelijke praktijken moeten tegengaan en strengere sancties invoeren om ze uit te bannen.

Huisvesting is onbetaalbaar geworden voor gezinnen met een laag middeninkomen. Gepensioneerden die hun hele leven in Hong Kong hebben gewoond, moeten wel verkassen naar ‘bejaarden-enclaves’ op het vasteland zoals Zhuhai, waar het leven goedkoper is. Ze raken hun bezittingen en hun rechten kwijt. Het is geen verrassing dat sommige inwoners van Hongkong zich misbruikt en tweederangsburgers in hun eigen stad voelen. De politici en vastgoedontwikkelaars van Hongkong hebben heel wat uit te leggen over het creëren van deze puinhoop.

Het einde ?

Neem intussen de verhalen over de ‘weerzin tegen China’ en het ‘einde van Hongkong’ maar met een flinke dosis zout. Vaak valt daarin tussen de regels te lezen dat Beijing de ondergang van Hongkong zou willen of de stad ernstige schade wil toebrengen. Maar waarom zou Beijing zoiets willen doen met zijn belangrijkste bron van overzees kapitaal? Afgelopen november nog haalde Alibaba US $ 11 miljard binnen met zijn IPO in Hongkong. Het is absurd dat Beijing zijn kip met de gouden eieren zou willen slachten; anderzijds wil het de stad wel beschermen. De wetten zijn er natuurlijk niet voor alle mensen die niet van plan zijn ze te overtreden – wat gedeeltelijk suggereert dat degenen die zich verzetten tegen de maatregelen van Beijing het oké vinden om het gebied in anarchie te zien ondergaan. En dat is onverantwoord.

Of een toekomst voor Hongkong?

China wil voor veiligheid zorgen in een gebied dat terecht een deel is van zijn territorium. Hongkong is al 23 jaar bezig naar China terug te keren. Het is nu aan de mensen om te gaan samenwerken zodat ze tot een overeenstemming komen, die past bij de ontwikkeling die Hongkong in die tijdsspanne heeft doorgemaakt. Hongkong is nog steeds een geweldig financieel centrum – met een uitstekende infrastructuur om zaken te doen. Beijng wenst stabiliteit en welvaart voor Hongkong, en het is niet nodig om meer achter de voorgestelde nieuwe veiligheidswetten te zoeken.

Dit opiniestuk is geschreven door Chris Devonshire-Ellis en op 25 mei gepubliceerd op de website China Briefing (https://www.china-briefing.com/news/chinas-proposed-new-security-law-hong-kong-explainer/).
Devonshire-Ellis is een adviseur voor bedrijven en regeringen, met 30 jaar ervaring in Azië. Hij heeft vele jaren in Hongkong gewerkt en gewoond (en in andere delen van China). Hij publiceert artikelen en boeken, vooral over zijn reizen in Azië.