China breidt zijn archeologische aanwezigheid in Egypte verder uit. In oktober start een nieuwe gezamenlijke opgraving aan de tempel van Sekhmet, de gevreesde leeuwengodin, vlak bij het legendarische Memphis.
Jan Reyniers
Op die manier wordt China een belangrijke speler op een terrein dat decennialang werd gedomineerd door westerse archeologen. Hun invloed leverde baanbrekende ontdekkingen op, maar ging vaak hand in hand met roof en met een interpretatie die stevig geworteld was in joods-christelijke tradities. De komst van Chinese archeologen brengt een frisse blik en mogelijk nieuwe inzichten in een van ’s werelds oudste beschavingen.
Van Luxor naar Memphis: China breidt archeologisch werk uit
Het gaat hier niet om de allereerste Chinese archeologische missie in Egypte. Sinds 2018 werkt de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen samen met het Egyptische ministerie van Toerisme en Oudheden in Luxor, bij de tempel van Montu. Daar werden onder meer een nederzetting en een ommuring blootgelegd uit de tijd van Amenhotep III (14e eeuw v.Chr.), een van de machtigste farao’s uit de Egyptische geschiedenis.
In oktober starten er nieuwe, gezamenlijke opgraving aan de tempel van Sekhmet, vlak bij het legendarische Memphis. Het Shanghai Museum leidt het project, dat in samenwerking met het Egyptische ministerie van van Toerisme en Oudheden Cultuur en de universiteit van Caïro wordt uitgevoerd. De gekozen locatie, de ruïnes van de Sekhmet-tempel, ligt op de westelijke Nijloever, op zo’n 20 kilometer ten zuiden van Caïro, in de schaduw van de oeroude stad Memphis, hoofdstad van het Oude Rijk.
De tempel is gewijd aan Sekhmet, de godin met de ‘leeuwenkop’, bekend als het ‘oog van Ra’. Ze wordt aanroepen als beschermster tegen epidemieën. De tempel maakt deel uit van een groter religieus complex, dat ze deelt met haar gemaal Ptah en hun zoon Nefertem. Grote delen van het tempelcomplex liggen verborgen onder moderne bebouwing, waardoor het archeologisch onderzoek tot nu toe fragmentarisch bleef.
Na een voorbereidende studiereis in september vorig jaar selecteerde het team deze site uit tien andere mogelijke locaties. Dat gebeurde in nauw overleg met het Egyptische ministerie van Oudheidkunde. Voor het Shanghai Museum is de Egyptisch-Chinese samenwerking op het terrein een nieuwe stap in haar internationale ontwikkeling. Adjunct-directeur Chen Jie leidt het opgravingsteam, waaraan ook onderzoekers van de Universiteit van Peking en – uiteraard – academici van de Universiteit van Caïro deelnemen.
Van expo naar expeditie
Het museum van Shanghai is geen onbekende in de Egyptische wereld. Eerder dit jaar liep er een tentoonstelling onder de titel Vanop de piramides: de beschaving van het Oude Egypte. De tentoonstelling trok bijna drie miljoen bezoekers – een bewijs van de groeiende Chinese interesse voor de Egyptologie. Het nieuwe project richt zich op drie kernvragen: de oorsprong van het hiërogliefenschrift, de sociale structuren van het Oude Rijk en de religieuze praktijken van die tijd.
Archeologie als diplomatieke troef
Volgens Christian Langer, egyptoloog aan de Universiteit van Georgia (VS), is de aanwezigheid van Chinese archeologen in Egypte veel meer dan een academisch avontuur. “China positioneert zich hiermee als wereldspeler, op gelijke voet met de westerse machten die jarenlang de Egyptologie domineerden,” zegt hij. “Dit project is een krachtig symbool van prestige én invloed.”
Langer wijst erop dat archeologie ook een rol speelt in China’s geopolitieke strategie. Egypte is een sleutelland binnen het Belt and Road Initiative, mede door zijn ligging aan het cruciale Suezkanaal, hét knooppunt tussen Afrika, Azië en Europa. Egypte trad op 24 juni 2023 als zevende land toe tot de BRICS, een groep van vijf opkomende economieën: Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, die samenwerken op economisch en politiek gebied. Naast Egypte maken ondertussen ook Ethiopië, Iran, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Argentinië en Algerije deel uit van de BRICS. “China wil niet alleen zijn eigen culturele trots aanwakkeren, maar ook zijn ‘soft power’ wereldwijd uitbreiden,” aldus nog Langer.
Ook in de academische wereld maakt de Chinese belangstelling indruk. Salima Ikram, hoogleraar Egyptologie aan de Amerikaanse Universiteit in Caïro, ziet met plezier hoe de Chinese betrokkenheid groeit. “Ik ben erg blij dat ik al drie Chinese studenten heb mogen begeleiden, en ik hoop dat er meer volgen. Er zijn verrassende parallellen tussen het oude Egypte en de Chinese geschiedenis — herkenbaar voor beide culturen.”
Monica L. Smith, antropoloog aan de Universiteit van Californië in Los Angeles, noemt het project “een logische en productieve stap op het kruispunt van diplomatie, technologie en cultuur”.
Bronnen: South China Morning Post, Ahram Online, The Egypt Independent.
