Ethiopië onderhandelt met China om een belangrijk deel van zijn buitenlandse schuld in Amerikaanse dollars om te zetten naar Chinese yuan. Doel van de operatie: lagere rentekosten, minder druk op de nationale munt en een kleinere afhankelijkheid van de dollar. De stap past in een bredere Afrikaanse trend waarin landen aansluiting zoeken bij de financiële koers van de BRICS-landen1 .
Jan Reyniers
Volgens bronnen binnen het Ethiopische ministerie van Financiën gaat het om zo’n 5,38 miljard dollar aan leningen bij Chinese kredietverstrekkers, waaronder de Exim Bank of China. Op die schulden betaalt Ethiopië momenteel een gemiddelde jaarlijkse rente van 7,25 procent. In ruil voor een ‘swap’ (conversie) naar yuan zou Peking bereid zijn dat tarief te verlagen tot ongeveer 3 procent.
Dat lijkt op het eerste gezicht een louter technische ingreep, toch is de impact ervan aanzienlijk. De jaarlijkse Ethiopische rentelast zou een besparing opleveren van 229 miljoen dollar, een ‘winst’ van bijna 60 procent. Over een looptijd van tien jaar betekent de operatie een rentevermindering van ruim 2,3 miljard dollar.
“We betalen rente in een munt die we zelf nauwelijks kunnen verdienen. Dat is economisch niet houdbaar,” zegt een hooggeplaatste Ethiopische onderhandelaar, die anoniem wil blijven. “Door een deel van de schuld in yuan om te zetten, ontstaat en meer ademruimte én meer stabiliteit.”
Van dollardruk naar yuan-handelsketen
Ethiopië kampt al jaren met een tekort aan harde valuta, vooral dan in dollars. Het land importeert meer dan het exporteert en heeft moeite om de nodige dollars te genereren voor brandstof, medicijnen en buitenlandse schuldenaflossingen. De lokale munt, de birr, is in de afgelopen drie jaar met meer dan 35 procent in waarde gedaald.
Door schulden in yuan te herfinancieren, kan Ethiopië die druk deels verlichten. China is verreweg de grootste handelspartner van het land: meer dan 60 procent van de industriële import komt uit China, en tientallen infrastructuurprojecten zijn met Chinese leningen gefinancierd.
Als de schuld in yuan wordt uitgedrukt, kan Ethiopië de afbetalingen koppelen aan 60% van zijn handelsstromen. Het land kan de yuan die het via uitvoer of investeringen ontvangt, gebruiken om rente en aflossing te betalen. Dat vermindert de noodzaak om dure dollars aan te trekken via internationale banken of het IMF.
“Het is een logische stap in een wereld waarin de dollar niet langer de enige veilige haven is,” zegt de Ethiopische econoom Tigist Alemayehu (Addis Ababa University). “China wil zijn munt internationaliseren, en landen als Ethiopië zien dat als kans om hun valutarisico’s te spreiden.” Een winwin voor beide landen.
Afrikaanse trend: Zuid-Afrika, Nigeria, Mauritius deden het al voor
Als de deal doorgaat, is Ethiopië niet het eerste Afrikaanse land dat een dergelijke valutaswap uitvoert. Zuid-Afrika (30 miljard yuan, april 2015), Nigeria (15 miljard yuan, 2018) en Mauritius (2 miljard yuan, 2024) gingen het Oost-Afrikaanse land al voor. Begin oktober kondigde ook Kenia aan dat het een Chinese spoorweglening van vijf miljard dollar had omgezet van USD naar yuan. Die conversie bespaart Nairobi jaarlijks zo’n 215 miljoen dollar aan rentekosten.
Egypte, Nigeria en Zuid-Afrika onderzoeken momenteel (nieuwe) valuta-swapconstructies met China om hun dollarafhankelijkheid te verkleinen. In alle gevallen speelt hetzelfde mechanisme: de handel met China neemt toe, terwijl de beschikbaarheid van dollars afneemt en de financieringskosten in Amerikaanse valuta stijgen.
“Afrikaanse landen hebben structureel te weinig dollarreserves,” zegt de Zuid-Afrikaanse econoom Nomsa Dlamini. “China biedt niet alleen geld, maar ook flexibiliteit — in ruil voor betere politieke en economische relaties. Voor veel regeringen is dat aantrekkelijker dan de harde voorwaarden van het IMF.”
De BRICS en de de-dollarisering
De beweging richting yuanleningen sluit aan bij de bredere agenda van de BRICS-landen om de dominantie van de Amerikaanse dollar te doorbreken.
Tijdens de BRICS-top van 2024 riep de Russische president Vladimir Poetin op tot de oprichting van een “alternatief internationaal betalingssysteem” dat nationale valuta’s als de yuan, de roebel en de real centraal stelt. China werkt intussen al aan valuta-swapakkoorden en regionale clearingmechanismen.
Voor Afrikaanse landen is dat meer dan symboliek. Het biedt uitzicht op toegang tot krediet zonder dollarisering en zonder westerse voorwaarden. Voor Ethiopië, dat in 2024 officieel toetrad tot het uitgebreide BRICS-blok, wordt het een van zijn eerste testcases.
Nieuwe afhankelijkheid, nieuwe risico’s
Toch waarschuwen experts dat de yuan geen wondermiddel is. De Chinese munt is geen volledig vrij verhandelbare valuta en staat onder sterke controle van de People’s Bank of China.
China is ondertussen ook de grootste bilaterale Afrikaanse schuldeiser. Volgens cijfers van de Wereldbank ligt meer dan 60 procent van de bilaterale Ethiopische schuld bij Chinese banken. “De afhankelijkheid is mogelijk slechts een verschuiving van Washington naar Peking,” zegt econoom Dlamini. Het grootste deel van de schuld ligt echter nog bij multilaterale instellingen zoals de Wereldbank en het IMF terwijl ook de schulden bij privé-instellingen aanzienlijk blijven.
IMF-analisten waarschuwen ook dat dergelijke bilaterale herstructureringen buiten de traditionele schuldenfora kunnen vallen, waardoor andere (westerse) schuldeisers huiverig kunnen worden.
Financiële autonomie of geopolitiek schaakspel?
Ondanks dat risico zet de Ethiopische regering vastbesloten door. Premier Abiy Ahmed heeft in recente toespraken benadrukt dat “financiële soevereiniteit” een kernonderdeel wordt van zijn economische hervormingsagenda.
“Ethiopië wil geen speelbal meer zijn van internationale renteverhogingen,” zei Abiy tijdens een recente bijeenkomst in Addis Abeba. “We moeten onze schuld en onze toekomst beheren in de munten van onze partners, niet in die van het IMF, de Wereldbank en de VS.”
Hoe dan ook wordt Etiopië er niet alleen financieel door ontlast, het wordt ook de zoveelste acteur in het mondiale BRICS-streven om de internationale markten te de-dollariseren.
Financiële wereld wordt multipolair
Ethiopië’s potentiële jaarlijkse besparing van 229 miljoen dollar is niet enkel een boekhoudkundig voordeel — het is ook een signaal dat de financiële wereld langzaam maar zeker multipolair wordt.
Op korte termijn biedt de muntwissel voor Ethiopië onmiskenbaar economische verlichting. Ook op lange termijn biedt de versterkte geopolitieke binding met China het land allicht baat, gezien de winwin-attitude van de Chinese overheid ten opzichte van haar handelspartners. Wat alleszins duidelijk is, is dat de verschuiving van de dollar naar de yuan een boeiend hoofdstuk markeert in de Afrikaanse economische ontwikkeling.
Zoals een diplomaat in Addis Abeba het samenvatte: “De valuta waarin je je schuld betaalt, zegt steeds meer over de wereld waarin je leeft.”
Bronnen: Ministerie van Financiën Ethiopië, South China Morning Post, Africa.com, Reuters, IOL, Channel Africa, IMF-data.
1.De BRICS bestaat uit: Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika, Egypte, Ethiopië, Iran, de VAE, Indonesië en Saoedi-Arabië. Daarnaast heeft de organisatie een aantal ‘partnerlanden’ zoals Wit-Rusland, Bolivia, Cuba, Kazachstan, Maleisië, Thailand, Oeganda, Oezbekistan, Nigeria en Vietnam. Turkije en Algerije hebben zich ondertussen gemeld ans ‘kandidaat-partnerlanden.
Over de auteur:
Jan Reyniers studeerde Germaanse filologie in Antwerpen. Hij was enkele jaren actief als leraar en freelance journalist tot hij zijn ware roeping vond als vertaler en redacteur bij de uitgeverij EPO. Hij vertaalde en redigeerde er hoofdzakelijk de ‘grote linkse Amerikanen’. In 2019 waagde hij zich aan een historische roman Kleine mensen, Grote Oorlogen (EPO), waarvoor hij inspiratie vond in de arbeidersgeschiedenis van zijn ouders en grootouders. Daarnaast schrijft en vertaalt hij artikels voor De Wereld Morgen, Lava, en recent ook voor Chinasquare.
