Gordon Dumoulin
Wanneer je een apotheek voor traditionele Chinese geneeskunde (TCM) binnenstapt — in China, Singapore of elders in Azië — kom je terecht in een ruimte die tegelijk praktisch en symbolisch aandoet. Het eerste wat in het oog springt is de medicijnkast.
De Chinese medicijnkast is een imposante wand met laden, soms wel twee of drie meter hoog en langs de hele lengte van de kamer. Elke lade is een klein, vierkant vak van gelakt hout of gepolijste iep, aan de voorkant voorzien van rijen Chinese karakters. In de lucht hangt een complexe, aardse geur: ginseng en kaneelbast, gedroogde chrysantenbloemen, bittere wortel van de rabarber.
Afbeelding : China Daily ‘Surge in grassroots TCM clinics boosts public health services’
De traditionele Chinese apothekers- of medicijnkast is veel meer dan een wandkast om kruiden in op te bergen. Ze vormt een levend archief van eeuwen medische kennis, een praktisch hulpmiddel bij diagnose en behandeling, en — zoals we zullen zien — een tastbare weerspiegeling van een bredere visie op hoe we met problemen en uitdagingen kunnen omgaan.
Een typische TCM-medicijnkast telt al snel tussen de 100 en 400 lades. Op elk label staat meer dan alleen de naam van een kruid. De eerste tekens geven vaak de categorie aan — het balanceren of versterken van de qi, de ‘levensenergie’ (补气), hitte verdrijven en vocht in balans houden (清热), of de bloedsomloop stimuleren (活血). Daaronder volgt de eigenlijke naam van het ingrediënt: ren shen (人参, ginseng), huang qi (黄芪, astragalus), dang gui (当归, engelwortel). Soms staat er ook een inventarisnummer op het label, voornamelijk voor leerlingen in opleiding.
De lades zijn doorgaans niet alfabetisch gerangschikt, maar naar de onderlinge relaties tussen de kruiden — hun therapeutische eigenschappen, functies of seizoensgebonden toepassingen.
Elk kruid komt in vele recepten voor; de waarde ervan ligt in de interactie, synergie en balans, niet in het afzonderlijke effect. De identiteit van een kruid wordt bepaald door zijn energetische kwaliteit (yang/warm of yin/koel), smaak (zoet, bitter, pittig) en functie binnen het recept. Geen enkel kruid is op zichzelf “goed” of “slecht”; betekenis en waarde worden bepaald in de context. Zo kan ginseng bijvoorbeeld de weerstand van iemand met een zwakke immuniteit versterken, maar is niet aan te raden bij koorts. Hetzelfde kruid kan in verschillende formules telkens een andere rol vervullen — als leider, assistent of harmonisator die voor balans zorgt.
Recepten die uit de kast worden gehaald, zijn niet slechts specifieke oplossingen voor kenmerkende ziekten of symptomen. Ze brengen balans in bredere patronen in iemands gesteldheid, samen met seizoensgebonden omstandigheiden en persoonlijke leefstijl. Geneeskunde is contextgebonden: twee mensen met dezelfde symptomen kunnen verschillende voorschriften krijgen, omdat het unieke patroon van een persoon belangrijker is dan het symptoom alleen. De kast fungeert niet als een overzicht van natuurlijke chemische stoffen, maar als een kaart van relaties — tussen kruiden, behandelingen, het lichaam en de natuurlijke wereld.
Stap van een TCM-farmacie een Westerse apotheek binnen, en het contrast is meteen duidelijk.
Hier staan de medicijnen op heldere, overzichtelijke schappen, elk in een eigen doosje of flesje, expliciet gelabeld met een specifieke chemische naam en een eenduidige werking: pijnstilling, antibioticum, bloeddrukverlager. Aspirine is aspirine; paracetamol is paracetamol. Een patiënt met een bepaalde diagnose of klacht krijgt dezelfde pil als de volgende, mogelijk met een aangepaste dosering, maar niet in recept.
De westerse wetenschappelijke revolutie in de geneeskunde is in de afgelopen eeuwen ongeëvenaard geweest in haar impact. Ze heeft infecties overwonnen, pokken uitgeroeid, falende harten vervangen en het menselijk genoom in kaart gebracht. Ze blinkt uit in direct probleemoplossend handelen: de oorzaak identificeren, het middel toepassen, het obstakel verwijderen. Vooruitgang wordt gemeten aan de hand van het vervangen van oude kennis en behandelingen door nieuwe uitvindingen — een rechtlijnige weg naar vooruitgang.
Kijkend van houten lades naar stalen schappen, belichamen ze ook twee verschillende manieren om problemen en uitdagingen te benaderen. De kast suggereert dat stabiliteit voortkomt uit het beheersen van complexiteit, waarbij tegenstrijdigheden naast elkaar kunnen bestaan. In een recept “koelen” sommige kruiden, terwijl andere “verwarmen”; sommige zuiveren, andere versterken. Ze kunnen elkaar bij overmaat tegenwerken, maar samen bereiken ze een evenwicht. De schappen daarentegen streven ernaar tegenstellingen op te lossen door de ene kant te elimineren en de andere te optimaliseren. De kast erkent dat hetzelfde probleem verschillende oplossingen kan hebben; het schap benadrukt dat hetzelfde probleem dezelfde remedie nodig heeft.
De logica van het medicijnenkabinet laat ginseng verschillende rollen vervullen voor verschillende patiënten. De logica van het schap behandelt aspirine als aspirine: hetzelfde molecuul voor iedereen met dezelfde indicatie. Het kabinet tolereert dat remedies kunnen veranderen met de tijd en omstandigheden; het schap streeft naar stabiele, universele oplossingen.
In verschillende disciplines binnen de geesteswetenschappen belichaamt de kast een dialectische benadering — het bewaren van contextuele relaties, balans en het accepteren van tegengestelde krachten. De westerse planken volgen een principe van differentiatie: afzonderlijke, tegenstrijdige elementen isoleren en analyseren om te bepalen welke “juist” is. Holisme versus reductionisme.
Geen van beide is per definitie superieur. De westerse schappen hebben baanbrekende resultaten geboekt in direct probleemoplossend handelen, terwijl de Chinese medicijnkast continuïteit en veerkracht over millennia heeft weten te behouden.
In deze bijzondere tijd van ingrijpende en snelle veranderingen — aangedreven door AI en digitale communicatie, onder druk van milieuproblemen en vergrijzing, en de opkomst van een multipolaire orde — zijn beide benaderingen onmisbaar. Het vraagt bovendien om een diep besef dat verschillende culturele tradities uiteenlopende manieren bieden om de uitdagingen van vandaag te begrijpen en aan te pakken.
De kast ziet de wereld als een onderling verbonden ecosysteem, waar elk onderdeel – gezond of problematisch – nooit volledig losstaat van het geheel, en verandering ontstaat door zorgvuldige heroriëntatie. Het schap ziet de wereld als een verzameling afzonderlijke elementen, waar problemen worden geïdentificeerd, afgezonderd en opgelost of verwijderd om de structuur intact te houden.
Veel apotheken in China vormen al een uitstekend voorbeeld van een hybride aanpak: daadkrachtige interventies, geleid door een diepgaand bewustzijn van het gehele systeem. De houten Chinese kast achter de toonbank straalt evenwicht en aanpassing uit. Aan de zijwand, vaak in helder licht, staan blisterverpakkingen met antibiotica en pijnstillers in schappen klaar.
Ik woon met mijn gezin in China, en bij klachten of ziektes raadplegen we regelmatig TCM-specialisten naast een ziekenhuisbezoek. Maar het was ongeveer twee jaar geleden dat ik het “Chinese apothekerskast”-principe echt diepgaand ging beseffen. Bij mijn vrouw werd een zeldzame, goedaardige tumor vastgesteld. We raadpleegden verschillende medisch specialisten, waaronder TCM-artsen. Terwijl twee artsen een relatief kleine ingreep voorstelden om de tumor te verwijderen, kozen we voor de TCM-aanpak: een geleidelijk traject om de tumor te verkleinen via transmerdale kruidenbehandelingen (transport door de huid met met een kompres of pleister), gecombineerd met orale recepten om het hele lichaam — zowel fysiek als emotioneel — in balans te houden gedurende de maandenlange behandeling. Het resultaat was positief: de tumor nam geleidelijk af en verdween uiteindelijk. Meer nog dan de uitkomst zelf, was ik vooral onder de indruk van het evenwichtige, contextbewuste proces — kalm van geest en met minimale bijwerkingen.
Afbeelding : Gordon Dumoulin (auteur)
De avonden waarop ik de voorgeschreven kruiden kookte voor de dagelijkse kompresbehandeling werden ook momenten van bezinning — een tijd om stil te staan bij de uiteenlopende manieren waarop verschillende culturen met problemen omgaan. Gaandeweg verschoof mijn aandacht van “problem-solving” meer naar “problem-caring”: het afwegen van directe efficiëntie tegenover duurzame effectiviteit en weerbaarheid, met oog niet alleen voor symptomen, maar ook voor oorsprong, context, proces en langetermijngevolgen. Je aanpassen — bijna alsof je een probleem ‘toe-eigent’ als een onlosmakelijk deel van het geheel — werd hierbij een wezenlijk inzicht: tegenstrijdigheden en moeilijkheden keren van nature steeds terug binnen een cyclische samenhang, en we ervaren ze vaak pas als “problemen” zodra ze onze regelmaat en verwachtingen verstoren.
Vastberaden ingrijpen om iets in te dammen of te elimineren is soms noodzakelijk en onvermijdelijk. Toch vraagt de beslissing om in te grijpen om zorgvuldige afweging — met oog voor praktische haalbaarheid, de langetermijnimpact op de directe en bredere omgeving en belangen, en het besef dat herhaling van nature waarschijnlijk is. Vaak wordt over het hoofd gezien dat we ook het vermogen hebben ons aan te passen en zogenoemde “uitdagingen” of “problemen” te integreren in een nieuw evenwicht binnen onze dynamische, complexe en diverse ecosystemen: het lichaam, de familie, de werk- en sociale omgeving, en — vandaag meer dan ooit — de onderling afhankelijke, snel opkomende multipolaire wereldorde.
De bovenstaande tekst De Apothekerskast is overgenomen uit China21Beschouwing
De auteur, die toestemming heeft gegeven voor deze overname, is Gordon Dumoulin.
Wij plaatsen het artikel als opiniestuk.
De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare.be. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteurs.
N.v.d.r. Leestips naar aanleiding van de slotzin:
Xi’s oproep tot wereldwijde samenwerking tussen verschillende beschavingen
Een Tuin der Beschavingen
Cultuurvezels weven uiteenlopende democratische patronen
