Sinds 2014 steunt China sponssteden als groene manier om overtollig regenwater op te houden en steunt de pilotsteden met 20% van de kosten voor hun 5000 projecten opdat tegen 2030 80% van hun grondgebied volgens de normen zou zijn uitgebouwd. We bekijken enkele steden meer in detail waarbij voornamelijk Wuhan.
China ondersteunt sinds 2014 de ontwikkeling van zogenaamde sponssteden. Een sponsstad neemt in feite regenwater op en houdt overtollig regenwater vast, waarna het water wordt gefilterd en langzaam wordt afgevoerd, net als een spons. Sponssteden maken voornamelijk gebruik van natuur behoud systemen zoals draslanden, groene corridors, parken, regentuinen, groene daken en biofilterstroken..De traditionele manier daarentegen houdt de aanleg in van ‘grijze’ infrastructuur ‘ zoals waterkeringen die doorgaans bestaan uit, stalen of PVC-waterkeringen en dijken, afvoerbuizen, diepe tunnelsystemen en opslagtanks. Idealiter worden de groene maatregelen systematisch geïntegreerd met ‘grijze’ en versterken ze elkaar
In de periode 1990-2017 is de Chinese stedelijke bevolking meer dan verdubbeld van 302 miljoen (of 26,4%) tot ongeveer 813 miljoen (of 58,5% van de totale bevolking). Tegelijkertijd veranderde het stedelijke landschap van China drastisch met de uitbreiding van bebouwde gebieden en ondoordringbare landoppervlakken. Concreet nam het bebouwde gebied in China sterk toe, van 1,3 × 104 km2 in 1990 tot 5,6 × 104 km2 in 2017. Deze groei, waarbij de ondoordringbare landoppervlakte jaarlijks met 6,5 % toenam, was sneller dan die van de stedelijke bevolking. Tussen 2000 en 2014 was China dan ook verantwoordelijk voor 32 % van alle stedelijke landuitbreiding wereldwijd: het bebouwde gebied is gegroeid van 7 438 km² in 1981 tot 52 102 km² in 2015.ongeveer een gebied ter grootte van Denemarken wat ten koste gaat van landbouwgrond en natuurlijke ecosystemen zoals meren en wetlands.
De stedelijke ontwikkeling van China wordt beperkt door schaarse watervoorraden, die ongelijk verdeeld zijn in ruimte en tijd. Bovendien worden de watervoorraden in verstedelijkte gebieden steeds meer vervuild en verslechtert de kwaliteit ervan als gevolg van niet-duurzame ontwikkelingspraktijken, waardoor de waterschaarste en -tekorten in steden nog verder toenemen. De laatste tijd worden veel steden in China geconfronteerd met een nieuwe wateruitdaging, namelijk door stormen veroorzaakte overstromingen, waarvan steeds meer gevallen worden gemeld .
Hoe de wateruitdagingen van verstedelijking en klimaatverandering kunnen worden beheerd om veerkracht en duurzaamheid te waarborgen, is dan ook een belangrijk probleem. In de steden voldoet de afwatering vak niet aan de nationale veiligheidsnormen voor overstromingspreventie, wat betekent dat overstromingen en verontreiniging van de watervoorziening veel voorkomen. En door de klimaatverandering komen extreme regenvalincidenten vaker voor. Bovendien is China bijzonder kwetsbaar voor natuurrampen: tussen 2004 en 2014 werden er meer natuurrampen geregistreerd dan in enig ander land ter wereld. Tussen 2004 en 2014 werd het land getroffen door de meeste geregistreerde natuurrampen ter wereld, waaronder 15 overstromingen en aardverschuivingen, 15 stormen, acht aardbevingen en twee droogten. Het risico op droogte, overstromingen en hittegolven zal toenemen
Plannen
Het nationale plan voor nieuwe stedelijke ontwikkeling (2014-2020) omvatte al de uitbouw van sponssteden en andere daarmee verband houdende doelstellingen, zoals het tot stand brengen van een ‘ecologische beschaving’ De nationale strategie voor aanpassing aan klimaatverandering (2013) en de onlangs gewijzigde strategie (juni 2022) omvatten een hele reeks aanpassingsmaatregelen en -acties, rampen risicobeheer en -antwoorden. Het actieplan voor aanpassing aan klimaatverandering in steden (2016) had betrekking op 28 proefsteden. De nationale overheid heeft alle steden verzocht beleid, regelgeving, systemen en mechanismen vast te stellen, aangepast aan de lokale omstandigheden. Bovendien riep het plan steden op om instellingen te verbeteren en een geïntegreerd aanpassingsconcept te ontwikkelen om stadsplanning, landgebruik, vervoer, infrastructuur, energie, water, riolering en open ruimteplanning met elkaar te verbinden.
Het concrete Sponge City-programma uit 2014 omvat maatregelen zoals absorberende wegen en doorlatende bestrating, groene infrastructuur zoals regentuinen, parken en wetlands, en maatregelen in de gebouwde omgeving, zoals groene daken en voorzieningen voor hergebruik van regenwater. Het stelt ambitieuze doeleinden: 20% van het grondgebied van elke pilotstad moest tegen 2020 worden gebouwd volgens de normen van een sponsstad en 80% tegen 2030. Om dit te ondersteunen, bood de nationale overheid medefinanciering aan als startkapitaal van 400 miljoen yuan voor gewone steden tot 600 miljoen yuan voor entiteiten die rechtstreeks onder de deelstaatregering vallen. In de meeste steden komt dit neer op 15-20% van de kosten, waarbij lokale overheden en particuliere investeerders het resterende bedrag moeten financieren. Er wordt nog eens 10% subsidie toegekend als de pilotstad met succes een publiek-privaat partnerschap aangaat en financiële instellingen worden verplicht om krediet voor sponsstadprojecten voorrang te geven.
Het sponsstadprogramma wordt geleid door het ministerie van Huisvesting en Stedelijke en Plattelandsontwikkeling, het ministerie van Financiën en het ministerie van Watervoorraden, die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de selectie van kandidaat-steden en de beoordeling van de prestaties van sponssteden Volgens de nationale richtsnoeren voor de bevordering van de bouw van sponssteden is de belangrijkste doelstelling van de bouw van sponssteden in China: het ter plaatse vasthouden van 70-90% van de gemiddelde jaarlijkse regenval door toepassing van het concept van groene infrastructuur en het gebruik van milieuvriendelijke ontwikkelingsmaatregelen, het voorkomen van wateroverlast en stedelijke overstromingen en het verbeteren van de waterkwaliteit in steden.
Het nationale proefprogramma voor sponssteden werd in 2015 in twee fasen gelanceerd en ondersteunde 30 proefsteden. De pilotsteden voltooiden bijna 5.000 projecten die bijdroegen aan de vermindering van het overstromingsrisico. In deze steden werd ongeveer 56.000 km aan groene routes en 72.400 km² aan groene parken aangelegd. De Chinese regering heeft alle steden in het land gevraagd om in 2016 masterplannen voor sponssteden op te stellen. In 2018 hadden 538 steden hun eerste sponsstedenplannen voltooid.
Werkwijze
Om het beleid te implementeren, koos de regering voor een aanpak van ‘al doende leren’ door middel van proefprojecten in geselecteerde steden. Het doel was om ervaring op te doen met nieuwe denkwijzen en innovatieve praktijken. In navolging van het nationale initiatief selecteerden 13 provincies nog eens 90 steden voor de uitvoering van het beleid op provinciaal niveau. Meer recentelijk heeft de regering het 14e nationale plan voor de aanleg van stedelijke infrastructuur voor de periode 2020-2025 gepubliceerd, waarin wordt aangegeven dat de sponssteden op grote schaal in steden zal worden ingevoerd, met inbegrip van de selectie van 50 steden die als demonstratieproject worden ontwikkeld
Sinds hun selectie hebben de twee groepen van 30 nationaal geselecteerde proefsteden hun tijdschema voor de uitvoering van het beleid gehaald. Hoewel er momenteel geen officieel overheidsrapport is waarin de doeltreffendheid van de uitvoering wordt geëvalueerd, lijken de meeste proefsteden hun geplande doelstellingen voor de gegeven periode van drie jaar te hebben gehaald Niettemin is de effectiviteit van de sponsteden voor het bereiken van stedelijke waterveerkracht en -zekerheid een belangrijke beleidsvraag die nader moet worden onderzocht. De centrale overheid heeft een technische norm uitgevaardigd voor het technische ontwerp en de toepassing van -technieken op lokaal niveau.
De Chinese nationale overheid heeft het uitvoeringskader opgesteld dat lagere overheden in staat stelt maatregelen voor sponssteden te nemen. Dit omvat het vaststellen van basiswetgeving en -voorschriften, verplichte normen en streefcijfers, en het bieden van ondersteuning in de vorm van technische richtsnoeren, directe financiering en gunstige financieringsinstrumenten. Door het delen van succesvolle voorbeelden uit andere steden, in combinatie met financiële en technische ondersteuning van de nationale overheid, is er enthousiasme voor het concept ontstaan bij lagere overheden en in steden die niet aan het proefproject deelnemen.
Vanuit lokaal perspectief vereist de toepassing van deze normen in een een specifieke stad een ruimtelijk ontwerp en de integratie van projecten waarbij rekening wordt gehouden met lokale hydrologische omstandigheden, lokale ecosysteemstructuren en specifieke stedelijke ontwikkelingsdoelstellingen – die allemaal van plaats tot plaats kunnen verschillen. Lokale overheden beschikken echter niet altijd over de vereiste kennis, ervaring en capaciteit om deze taak uit te voeren
Qingdao
Sinds de succesvolle uitvoering van het proefproject voor een sponsstad in april 2016 heeft Qingdao het concept van een sponsstad ontwikkeld tot een integraal onderdeel van het hele proces van stadsplanning en bouwbeheer en heeft het geleidelijk het concept en de ideeën van systematisch stadsbeheer gecultiveerd. Sinds begin 2018 werkt het bestuur meer bepaald aan een ecologisch waternetwerk voor de belangrijkste rivier de vroeger vervuilde Licun die een capaciteit van 200.000 ton ecologisch water per dag heeft. De verbetering van de rivier in de stad is slechts een onderdeel van het proefproject ‘sponsstad’ van de lokale overheid, een renovatie van het stedelijk milieu waarbij het grootste deel van de regen wordt opgevangen, beheerd en hergebruikt.. Op dit moment hebben Licang District, Chengyang District, de hightechzone en enkele andere belangrijke bouwgebieden in Qingdao de details van de planning voor hun sponsstad afgerond en andere districten zijn ook begonnen met het volgen van dit voorbeeld.
Voor een uitgebreide evaluatie van de stedelijke bouw werkt de stad actief aan een evaluatie- en monitoringsysteem. Via dit systeem kunnen ze nu drie rivieren, 81 afwateringspunten, 182 gerelateerde projecten en 353 online monitoringapparaten in de testgebieden van de sponsstad uitgebreid en dynamisch controleren. De sponsstad van Qingdao is echter een langetermijnproject waarbij de hele stad betrokken is.
Chongqing
De eerste demonstratietuin met ‘spons’-technologie in Chongqing werd onlangs opengesteld voor het publiek in het Yubei-district. De tuin, die deel uitmaakt van het Chongqing Central Park is uitgerust met duurzame watersystemen die regenwater kunnen opvangen en zuiveren van ongeveer 2.000 vierkante meter ondoordringbare grond in een nabijgelegen plein. Al in 2016 stond Yuelai New City in het nieuwe gebied Liangjiang met een oppervlakte van 18,67 km² op de nationale lijst van proefprojecten. In december 2020 bleek uit onderzoek dat de bodem in Chongqing onvoldoende opslagcapaciteit voor regenwater heeft met dus een groter risico op stedelijke overstromingen.
Mo Tianzhu van het Chongqing Comprehensive Management Center of Urban Pipeline legt uit ‘De tuin werkt als een spons dankzij de verschillende onderlagen met verschillende doorlatendheid die lekkage tegengaan, de afvoer van regenwater vertragen en het effect van piekregens verminderen. Bovendien filtert het regenwater tijdens het opslagproces verontreinigende stoffen en helpt de verdamping van het water het stedelijk hitte-eilandeffect op het lokale microklimaat te verminderen, aldus Mo. ‘Volgens het gemeentelijk departement voor huisvesting en stedelijke en landelijke ontwikkeling van Chongqing had de stad eind 2024 626,9 vierkante kilometer standaard sponsgebied, goed voor 34,2 % van het totale sponsgebied van de stad.
Hangzhou en Pingxiang
Hangzhou heeft 365,km² aan sponsstad-conforme afwateringsgebieden ontwikkeld, die 41 % van het stedelijk gebied beslaan. Tot op heden heeft Hangzhou 511 sponsstadprojecten uitgevoerd, waarbij het concept is geïntegreerd in rivierherstel, stedelijke groene ruimtes en gemeenschapsverbeteringen. De stad heeft 13 grootschalige waterbergingsruimtes en wetlandparken aangelegd, waardoor 336 ha wateroppervlak is bijgekomen, die populaire bestemmingen zijn geworden voor de lokale bevolking.
In 2015 werd Pingxiang gekozen als een van de 16 proefsteden voor het “sponsstad”-project. De gemeentelijke autoriteiten richtten eerst een experimentele zone van 33 km² in voor het project, die vervolgens werd uitgebreid tot het hele stadsgebied. In de bovenloop van de rivier die door de stad stroomt, hebben de autoriteiten meer tunnels aangelegd om het water naar andere waterwegen af te voeren. In de middenloop hebben ze gebruikgemaakt van meren om de pieken van overstromingen te verminderen en water vast te houden. Stroomafwaarts zijn meer pompstations gebouwd om de afwateringscapaciteit van de stad te verbeteren.
.Daartoe hebben de autoriteiten meren en vijvers in stand gehouden en uitgestrekte grasvelden en doorlatende bestrating aangelegd in de nieuwe wijk van de stad. In de oude wijk hebben ze het rioolstelsel van de stad verbeterd om de opvangcapaciteit voor neerslag te vergroten.
Adjunct-directeur Liu Min van het Bureau voor natuurlijke hulpbronnen en planning van Pingxiang vindt dat de jarenlange inspanningen om een ‘sponsstad’ uit te bouwen hun vruchten hebben afgeworpen want sinds 2017 is er geen sprake meer van stedelijke overstromingen in Wanlongwan, een van de meest kwetsbare wijken van de stad . ‘Meer dan 40.000 inwoners zijn gespaard gebleven van de schade van stedelijke overstromingen.’
De bouw van een “sponsstad” in Pingxiang heeft overgens ook nieuwe zakelijke kansen gecreëerd in aanverwante sectoren want Jiangxi Longfa Industrial Company. heeft van het project geprofiteerd door een nieuw type doorlatende baksteen te produceren die water absorberen als een spons.
Shenzhen
Het Shenzhen Talent Park heeft overstroombare groene zones rond een kustmeer die fungeren als een opvangbak voor kanalen die het afstromende water uit de dichtbebouwde wijk Houhai afvoeren. De wandelpaden in het brede kustpad van Shenzhen Bay Park, de Coastal Leisure Belt, laten het water langzaam doorsijpelen door een diepe grindlaag, waardoor de waterstroom nog verder wordt vertraagd. Wanneer het water een ondoordringbare laag op de bodem bereikt, wordt het door de zwaartekracht via een lichte helling naar buizen geleid die terugstromen naar de oceaan, waardoor het waterbeheer van de stad wordt verbeterd.
Shenzhen Bay Park vlakbij het mangrove-reservaat is een uitstekend voorbeeld van sponsstadtechnieken. De 13 kilometer lange kustlijn is vrijgehouden van grote infrastructuur, met belangrijke snelwegen, gebouwen en woonwijken verder landinwaarts, weg van overstromingsgebieden. Door mangrovebomen en andere moerasvegetatie langs de kustlijn te planten en nieuwe bouwprojecten te beperken tot gebieden verder van de kust, helpt het sponsstadprogramma van Shenzhen de meer dan 12 miljoen inwoners te beschermen tegen stormvloeden en zeespiegelstijging.
Shanghai
Shanghai heeft zijn grootste ‘sponspark’, het Starry Sky Park dat een duurzaam afwateringssysteem integreert met amusementsfaciliteiten en een ‘groen’ concept. Het park ligt in Lingang New City naast het Shanghai Astronomy Museum en beslaat 54 ha, waarvan 16 ha wateroppervlak. Het gebogen ontwerp bestaat uit acht gebouwen met ‘astronomische’ elementen.
Het park beschikt over standaardfaciliteiten voor sponssteden, zoals doorlatende bestrating en weelderige tuinen, die helpen bij de zuivering, opslag en ecologische aanvulling van regenwater. Het heft ook speciale sponssysteemfuncties, zoals aangelegde ecologische corridors, wetlands, stedelijke regenwateropslag- en zuiveringssystemen en een slim waterplatform.
Om wateroverlast te voorkomen en een effectieve afwatering te garanderen, faciliteert het park ook het hergebruik van regenwater en ecologische bescherming, waarbij opgeslagen water naar behoefte wordt vrijgegeven. Bovendien is onder de grond een 30 centimeter dikke grindlaag aangebracht om zout uit het grondwater te filteren, waarmee problemen worden aangepakt die verband houden met overstromingen als gevolg van tyfoons en regenbuien die typisch zijn voor het kustgebied van Lingang.
Voorbeeld Wuhan
Water beslaat een kwart van het totale grondgebied van Wuhan, waardoor de stad bekend staat als de ‘rivierstad’ of de ‘stad van honderden meren’. 8,5 miljoen inwoners bewonen ongeveer 8500 km² land in de Jianghan-vlakte, waar de Jangtse en de Han samenvloeien. De overvloedige watervoorraden hebben de ontwikkeling van de stad gestimuleerd, maar de daaruit voortvloeiende verstedelijking heeft de overstromingen verergerd en de waterverontreiniging vergroot. Van de 11 rivieren in de stad voldeden er in 2014 vier niet aan de voorgeschreven waterkwaliteitsnormen. In juli 2016 werd Wuhan getroffen door hevige regenval. In een week tijd viel er meer dan 600 millimeter regen op de stad, wat meer is dan de helft van de gemiddelde jaarlijkse neerslag in Wuhan. Meer dan een miljoen inwoners werden getroffen door overstromingen, waarvan 263.000 tijdelijk moesten worden geëvacueerd. De economische schade bedroeg in totaal 5,3 miljard yuan en er vielen 15 doden..
Wuhan heeft fors geïnvesteerd in groene en blauwe infrastructuur om zijn waterproblemen aan te pakken en is sindsdien uitgegroeid tot China’s ‘toonaangevende sponsstad’.4Als onderdeel van de inspanningen van de stad werden 389 afzonderlijke sponsprojecten gepland die 38,5 km² beslaan in twee demonstratiegebieden van de stad: de districten Qingshan en Sixin. Deze projecten omvatten de aanleg van stadstuinen en (kunstmatige) waterpartijen in parken, wegen en gebouwen; de bouw van twee regenwaterpompen en het herstel van 13 waterkanalen. Een meer conventionele aanpak zou zijn geweest om de afwateringscapaciteit van de stad te vergroten . Dit zou betekenen dat de bestaande afwateringsinfrastructuur moest worden verbeterd en dat er een nieuw systeem van ondergrondse leidingen en nieuwe afvoer- en zuiveringsinstallaties moet worden aangelegd, geëxploiteerd en onderhouden, met een geschatte kostprijs van 19 miljard yuan.
Wuhan ( Hubei) is een sponsstad en een toonaangevend voorbeeld van een op de natuur gebaseerde aanpak om de veerkracht van steden tegen klimaatverandering te vergroten. Wuhan heeft 389 afzonderlijke sponsstadprojecten opgezet die 38,5 km2 van de stad beslaan, waaronder stadstuinen, parken en groene ruimten die zijn ontworpen om water tijdens normale neerslag te laten infiltreren en water tijdens overstromingen weg te leiden uit stedelijke gebieden. Andere projecten zijn onder meer kunstmatige meren die water wegleiden uit dichtbevolkte gebieden en waterkanalen die bij overstromingen grote hoeveelheden water veilig kunnen afvoeren. De op de natuur gebaseerde aanpak van Wuhan was meer dan 4 miljard yuan goedkoper dan de ‘grijze’ methode van het upgraden van het afwateringssysteem in de stad. Er waren ook aanzienlijke nevenvoordelen, waaronder verbeterde lokale luchtkwaliteit, voordelen voor de biodiversiteit en het behoud van de natuur, voordelen voor de gezondheid en levensstijl, en een hogere grondwaarde. Het Jangtse River Beach Park is hier een goed voorbeeld van: de temperatuur in het park kan 3 graden lager zijn dan in de stad; de vegetatie legt jaarlijks 724 ton koolstof vast; en de waarde van de grond in de omgeving is meer dan verdubbeld tot 10.218 yuan per m².
Als provinciehoofdstad ontving de stad tussen 2015 en 2017 jaarlijks 500 miljoen yuan en de gemeentelijke overheid heeft nog eens 10 miljard yuan aan overheidsmiddelen toegezegd voor de aanleg van een sponsstad. Het Sponge City-programma van Wuhan kostte in totaal 15 miljard yuan Specifieke projecten omvatten stadstuinen, parken en groene ruimtes die zijn ontworpen om water te laten infiltreren tijdens normale neerslag en om water weg te leiden van stedelijke gebieden tijdens overstromingen, kunstmatige meren die water wegleiden van bevolkte gebieden tijdens stortbuien, en waterkanalen die zeer grote hoeveelheden water veilig kunnen verwerken.
Het moderne tramsysteem van Wuhan Optics Valley maakt gebruik van groene spoortechnologie, die helpt om oppervlakteafvoer te verminderen en verschillende andere milieuvoordelen biedt. De groene rails zijn ontworpen met doorlatende materialen waardoor regenwater door het spoorbed kan infiltreren, wat helpt bij het beheer van regenwater en het risico op overstromingen vermindert. Dit ontwerp minimaliseert ook het stedelijke hitte-eilandeffect door de omgeving te koelen door middel van verbeterde verdamping. Bovendien helpen de groene rails luchtvervuiling tegen te gaan door als een natuurlijke filter te fungeren en dragen ze bij aan de algehele milieugezondheid van de stad.
.In Wuhan kunnen sponsinterventies ongeveer 32 millimeter regen per 24 uur opvangen, waardoor het afwateringssysteem van de stad met een derde wordt vergroot zonder dat er ook maar een druppel beton werd gebruikt. Extreme weersomstandigheden zoals die in juli 2016 hebben echter meer dan 200 millimeter regen in dezelfde periode gebracht. Daarom zijn sponsmaatregelen nu al niet voldoende om ontoereikende afwateringssystemen te compenseren. Een veranderend klimaat dat nog meer schadelijke stormen met zich meebrengt, kan een ambitieuzere aanpak vereisen, waarbij groene en grijze infrastructuren samenwerken. Om dit te bereiken heeft de nationale overheid bepaald dat sponsstadprojecten om in aanmerking te komen voor centrale financiering, moeten worden gecoördineerd met verwante programma’s. Dit omvat het Pilot Urban Tunnels-project dat tot doel heeft tunnelnetwerken voor nutsvoorzieningen aan te leggen en uit te breiden, en het Urban Black Odorous Water Clean Up dat tot doel heeft de waterkwaliteit van de rivieren in provinciale hoofdsteden te verbeteren. Verder zou een coördinerend orgaan – zoals het bestaande hoofdkwartier voor proefprojecten voor de bouw van de sponsstad in Wuhan – dat toezicht houdt op het sponsprogramma in zijn geheel, belanghebbenden kunnen helpen om uit hun koker te breken en meer het geheel te zien
Bronnen China Daily, Global Times.
Stefan Rau, Sponge Cities: Integrating Green and Gray Infrastructure to Build Climate Change Resilience in the People’s Republic of China, ADP-paper, n°222, November 2022
Yongchi Ma & Yong Jiang, Ecosystem-based adaptation to address urbanization and climate change challenges: the case of China’s sponge city initiative, Climate Policy, 13/12/2022
Oates, L., Dai, L., Sudmant, A. and Gouldson, A. 2020. Building Climate Resilience and Water Security in Cities: Lessons from the sponge city of Wuhan, China. Coalition for Urban Transitions. London, UK, and Washington, DC: https://urbantransitions.global/publications
Case studies of Cities in China with Blue-Green Infrastructure, Regional Laboratory on Urban Governance for Health and Well-being Affiliated to the World Health Organization – Regional Office for South-East Asia (WHO-SEARO) https://ughw.org
