Een artikel van Pascal Coppens op LinkedIn over de parade in Beijing op 3 september ter gelegenheid van het einde van de tweede wereldoorlog, met commentaar bij de westerse interpretatie hiervan.
De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
Een beeld zegt misschien meer dan duizend woorden, maar zonder context bezorgt de afbeelding van Xi, Poetin en Kim tijdens de militaire parade in Peking ter herdenking van de overwinning in de Tweede Wereldoorlog veel mensen in het Westen kippenvel. Voor hen straalt het de kameraadschap uit van drie autoritaire machthebbers die de regels van de wereldmacht willen herschrijven: een glimlach die minachting oproept, een handdruk als pact van verzet en een blik gericht op een wereld die volgens hen hervormd moet worden.
Dus, laten we die duizend woorden toch maar schrijven
Vergeten geschiedenis
Als kind leerde ik dat de VS en het VK Europa bevrijdden en de Tweede Wereldoorlog wonnen. Nazi-Duitsland werd verslagen; het keizerlijke Japan gaf zich over na de atoombom. Kaja Kallas, hoofd Buitenlandse Zaken van de EU, is waarschijnlijk met dezelfde versie opgegroeid. In september zei ze dat ze verbaasd was te horen dat China en Rusland zich als overwinnaars van die oorlog presenteerden en voegde eraan toe dat mensen zulke verhalen accepteren omdat ze minder lezen en zich minder van het verleden herinneren. Haar overtuigingen weerspiegelen een gemeenschappelijke eurocentrische visie op de oorlog, die de bijdragen van de Sovjet-Unie en China aan de nederlaag van de asmogendheden minimaliseert.
China’s acht jaar durende verzet tegen Japan vanaf 1937, dat zo’n twintig miljoen levens kostte, komt nauwelijks voor in de Europese geschiedenisboeken. De vijfentwintig miljoen Sovjets die sneuvelden tijdens de strijd zijn een feit dat wij Europeanen liever vergeten sinds Poetins invasie van Oekraïne. Korea, destijds onder Japans koloniaal bestuur, was een uitvalsbasis voor guerrillastrijders zoals Kim Il-sung, wiens anti-Japanse strijd onderdeel werd van de gedeelde oorlogserfenis van Peking en Pyongyang. Dit verklaart waarom Poetin en Kim Jong-un werden uitgenodigd om centraal te staan bij de herdenking van China’s overwinning op Japan in wat China de Oorlog van Verzet tegen Japanse Agressie noemt. Maar in het Westen wordt hun uitnodiging geïnterpreteerd als een provocerend geopolitiek signaal.
Dit historische feit is ook de reden waarom China (eerst vertegenwoordigd door de Republiek China en sinds 1971 door de Volksrepubliek) en de Sovjet-Unie (waarvan de zetel in 1991 aan Rusland werd overgedragen) een permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad kregen, naast de andere zegevierende mogendheden: de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Hoewel de westerse bondgenoten onmisbaar waren, is het negeren van China’s offers vanaf 1937 en die van de Sovjet-Unie vanaf 1941 hetzelfde revisionisme als dat waar we hen beschuldigen. Het is precies dit langdurige historische onrecht dat China ertoe heeft aangezet ervoor te zorgen dat de wereld nu luistert wanneer het zijn verhaal vertelt. Xi Jinping zal niet langer zwijgen: Deng Xiaopings tijdperk van ‘verberg je kracht, wacht je tijd af’ is voorbij. Waar het Westen agressie ziet, geeft China aan dat het niet langer het zwijgen kan worden opgelegd.
Al deze context is van belang, want de belangrijkere vraag is deze: Voor welk publiek was de boodschap van Beijing bestemd?
Voor wie Xi werkelijk sprak
De parade was bovenal een binnenlands spektakel – het herinnerde 1,4 miljard Chinezen aan de offers uit het verleden, hun herstelde status en hun paraatheid voor de toekomst. Door een macht te tonen die elke aanval kan afweren, wilde ze de burgers geruststellen dat China niet opnieuw bedreigd zal worden. Het was ook een verhaal van eenheid: vanaf nu kan de Chinese samenleving in vrede leven – zoals de NAVO al sinds 1949 collectieve verdediging belooft. Het is bedoeld als een boodschap van vrede, maar in het Westen wordt het gezien als een voorbereiding op oorlog.
De herdenking markeerde de verjaardag van de Japanse overgave in de Tweede Wereldoorlog. Het was een duidelijke waarschuwing aan Japan om zijn verleden onder ogen te zien en zich te verzetten tegen hermilitarisering – des te relevanter in een tijd waarin Japan zijn defensiebudget en -capaciteiten weer is gaan uitbreiden en de NAVO haar banden met Tokio verstevigt. Het was een waarschuwing tot terughoudendheid gericht aan een voormalige agressor, niet bedoeld als een bedreiging door een toekomstige.
In tegenstelling tot Donald Trumps voorstelling van de ontmoeting tussen Xi, Poetin en Kim als een samenzwering tegen de Verenigde Staten, was Xi’s machtsvertoon vooral gericht op degenen die vooraan stonden: Poetin en Kim. Het onderstreepte China’s positie als dominante macht in de regio. China, dat Moskou altijd al wantrouwde en Noord-Korea eerder ziet als een bron van instabiliteit in de regio dan als een bondgenoot, gebruikte de parade van raketten, hypersonische systemen, bommenwerpers, drones, laserwapens en zeemacht als een duidelijke herinnering aan wie de militaire hiërarchie in het Oosten bepaalt. Het was een boodschap dat Xi Poetin en Kim in toom kan houden op een manier die het Westen niet kan.
Zo’n 80% van de wereldbevolking leeft buiten het Westen. Voor het Zuiden – met name de BRICS – symboliseerde de gebeurtenis niet alleen een gedeelde antikoloniale strijd, maar ook een gemeenschappelijk streven naar wereldwijde, niet uitsluitend westerse, regels, veiligheid en vooruitgang – een agenda die China nu aanjaagt via initiatieven zoals de BRI*, de GDI* en de SCO*. Trumps confronterende diplomatie en handelsoorlog hebben veel zuidelijke landen, van India tot Brazilië, verder onder de invloed van Peking gebracht. In dit verhaal profileert China zich als een baken van stabiliteit en eerlijkheid – het tegenovergestelde van wat het afschildert als Washingtons intimiderende grootmachtgedrag.
Xi stuurde ook een boodschap naar Taiwan. Peking heet zich altijd verdediger van de nationale eenheid genoemd, maar onder Xi wordt dat principe nu ondersteund door een zichtbare demonstratie van bekwaamheid – een vertoning van kracht die bedoeld is om een conflict onnodig in plaats van onvermijdelijk te maken. Toch heeft China expliciet verklaard dat het niet belooft het gebruik van geweld af te zweren indien dat nodig is. Maar zoals Sun Tzu** schreef: ‘De vijand onderwerpen zonder te vechten is het toppunt van vaardigheid’ – was de boodschap van Peking dat zijn macht nu ruimschoots voldoende is om plannen voor onafhankelijkheid te kelderen zonder een schot te hoeven lossen.
Ten slotte stond de aanblik van honderden soldaten die in onberispelijke formatie over het Plein van de Hemelse Vrede marcheerden in schril contrast met de chaotische parade op 4 juli ***in Washington – een schouwspel dat Xi’s boodschap van gedisciplineerde orde in China onderstreepte en, in vergelijking daarmee, een vleug van schaamte wierp op het zelfbeeld van Amerika.
Terwijl de militaire parade en Xi’s genodigden in het Westen alom werden gezien als een demonstratie van China’s militaire macht en de samenwerking met autoritaire regimes om een alternatieve wereldorde te creëren voor westerse waarden en structuren, speelde Trump het klaar minder dan drie weken later in de VN te verklaren dat die organisatie ‘niet functioneert’, waardoor hij het narratief van Beijing in feite versterkte in plaats van verzwakte.
President Trump werkte zich snel terug in de schijnwerpers en Xi kreeg gedurende een paar weken negatieve commentaar in de westerse media, maar de parade liet wel een blijvende indruk achter waar het voor China belangrijkst is: thuis, in Japan, in Rusland, in Noord-Korea, in Taiwan en in meer dan honderd landen in het Zuiden.
Dit zijn precies 1000 woorden.
De parade was meer dan een wapenshow; het was een herinnering aan opoffering, hiërarchie en afschrikking, China’s manier om te laten zien dat het zijn toekomst vorm kan geven zonder een schot te lossen. Dat was de belangrijkste boodschap van 3 september, een boodschap die grotendeels verloren ging in de focus van het Westen dat enkel autoritarisme wil zien.
Als je door de Chinese bril wil blijven kijken en mij wil volgen in het labyrint van Chinese ‘wonderen’, kun je nu intekenen op mijn boek ‘China’s Next Miracle‘ en één van de eersten zijn die ontdekt hoe China het mondiale innovatiemodel herschrijft.
Bron: Pascal Coppens op LinkedIn, vertaald uit het Engels door ChinaSquare
Nota’s van de vertaler
* BRI: Belt and road Initiative, de nieuwe zijderoutes; GDI: Global Development Initiative; SCO: Shanghai Cooperation Organisation.
** Sun Tzu: beroemd militair strateeg uit de zesde eeuw voor Christus
*** 4 juli is de dag van de Amerikaanse onafhankelijkheid.
