Een opinie van Elisabeth Martens
De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
China geeft het Belt and Road Initiative (BRI, de Nieuwe Zijderoutes) een nieuwe oriëntatie naar meer groene financiering door landen in het Zuiden leningen tegen bijzonder lage rentetarieven te verstrekken. In 2024 werden 87% van de nieuwe projecten voor groene energie in de landen van het Zuiden met de hulp van China gerealiseerd. Het land is de groene bankier en groene bouwer van het Zuiden geworden… Dit biedt tal van economische kansen voor het Zuiden, maar zijn er ook geopolitieke risico’s?
In 2024 werd 87% van de nieuwe zonne-, wind- en waterkrachtcentrales in ontwikkelingslanden gefinancierd of gebouwd door China, volgens gegevens van Bloomberg. Van de totale investeringen in hernieuwbare energie in het zuidelijk halfrond kwam 60% uit Peking, volgens cijfers van de Wereldbank.
Enkele opvallende voorbeelden:
De belangrijkste cijfers
Marokko is de op drie na grootste Afrikaanse importeur van zonnepanelen uit China geworden. In de 12 maanden voorafgaand aan juni 2025 heeft het land ongeveer 915 MW aan Chinese panelen ingevoerd.
In Ethiopië is de Blue Nile Dam (GERD, Grand Ethiopian Renaissance Dam) een strategisch project waarbij verschillende Chinese bedrijven betrokken zijn. Naast de fysieke bouw van de dam heeft China ook financiering of leningen verstrekt (voor een bedrag van 1,2 miljard dollar in 2013) voor transmissielijnen om de dam aan te sluiten op steden en regio’s in Ethiopië.
Belangrijke spelers op het gebied van windenergie in China investeren in Brazilië, bijvoorbeeld SPIC (State Power Investment Corporation) met 147 miljoen dollar voor de bouw van twee nieuwe windmolenparken in het noordoosten van Brazilië (staat Rio Grande do Norte). Goldwind heeft een turbine-assemblagefabriek gekocht in Baia (Bahia), in het noordoosten, om lokaal turbines te produceren voor de Braziliaanse markt, wat de lokale waardeketen versterkt. Het project “Serra da Palmeira”, geleid door CTG Brasil (China Three Gorges -Brasil) ligt ter studie; het is een grootschalig project voor windenergie met een geschatte investering van 883 miljoen dollar) . De Chinese groep CGN heeft het windmolenpark Tanque Novo in Bahia ontwikkeld.
China is via verschillende kanalen zeer actief in de ontwikkeling van waterkrachtprojecten in Laos, bijvoorbeeld via PowerChina en Sinohydro, twee van de belangrijkste Chinese spelers. Zij bouwen dammen of waterkrachtcentrales in cascade, zorgen voor financiering en exploitatie, onder andere voor het Nam Ou-cascadeproject (Nam Ou River Cascade). Bij veel projecten voor waterkrachtcentrales zijn Chinese leningen of investeringen betrokken. Een rapport van de Wereldbank geeft aan dat de Chinese investeringen in de energiesector in Laos in 2018 meer dan 15 miljard dollar bedroegen.
China, een nieuw imperialistisch model in het Zuiden?
De Chinese investeringen in de landen van het Zuiden doen volgens sommigen denken aan een nieuw soort imperialisme of kolonialisme: de landen van het Zuiden worden afhankelijk van Chinese apparatuur en Chinese investeringen. Sommigen beweren dat Beijing de landen van het Zuiden afhankelijk maakt en indirect macht uitoefent over hen. Maar is dat echt zo?
Wat zijn de klassieke instrumenten van het hedendaagse imperialisme?
Klassieke instrumenten van imperialisme zijn directe militaire interventies en het niet respecteren van de soevereiniteit van landen. China grijpt echter nooit militair in buiten zijn grenzen. Integendeel, het pleit ervoor dat elk land, groot of klein, het recht heeft om zijn eigen systeem en ontwikkelingsmodel te kiezen. “Alle landen moeten op voet van gelijkheid hun stem kunnen laten horen in het mondiale bestuur” verklaarde Xi Jinping tijdens de laatste top van de SCO (Shanghai Cooperation Organization) begin september 2025.
Er zijn ook economische en financiële sancties. De economie van een land wordt verstikt om het te onderwerpen en de eigen belangen te dienen. Momenteel leggen de Verenigde Staten economische sancties op aan 39 landen wereldwijd. De Chinezen passen dit soort economische wurging helemaal niet toe.
Dan is er nog de steun aan terreur om regeringen te destabiliseren, een Amerikaanse techniek die in de jaren tachtig in Afghanistan is geïntroduceerd . China heeft zich nooit met dergelijke praktijken bezig gehouden.
En zo komen we terug bij de bovenstaande vraag: Worden de landen in het Zuiden afhankelijk van China en door China gecontroleerd vanwege de investeringen en leningen tegen lage rente die het hen verstrekt? Oefent Beijing op deze manier neokoloniale of imperialistische macht uit over het zuidelijk halfrond? Passen de Chinezen in Afrika of andere ontwikkelingslanden een vorm van handel toe die lijkt op neo-imperialisme of neokolonialisme?
China koopt in de landen van het Zuiden grondstoffen en landbouwproducten. Als dat imperialisme is, dan is iedereen imperialistisch. Bovendien verkoopt het daar Chinese zonnepanelen en batterijen die 30 tot 50% goedkoper zijn dan die uit het Westen. Daar zijn de Europese landen en de Verenigde Staten natuurlijk niet blij mee en ze bestempelen het als oneerlijke concurrentie.
Wat bieden de Chinezen de landen in het Zuiden? Ze zijn begonnen met de aanleg van essentiële infrastructuur: wegen, spoorlijnen, luchthavens, ziekenhuizen en scholen. Vervolgens richtten ze zich op groene infrastructuur en industrieën met de bouw van zonne- en windparken, waterkrachtcentrales, enz.
Tot nu toe heeft China 900 miljard dollar geïnvesteerd in civiele infrastructuur en groene projecten in 153 landen van het BRI. Met het “Green Belt and Road”-beleid van Beijing zijn de landen van het Zuiden (een groot aantal Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse landen maken deel uit van de BRI) geen slachtoffers van een zogenaamd Chinees imperialisme, maar gelijkwaardige economische partners.
Wanneer China samenwerkt met kleinere landen, zoals Zambia of Cambodja, heeft de massale aanwezigheid zeker een duidelijke invloed op die landen en kunnen we de asymmetrie van het partnerschap betreuren. Maar de grote Afrikaanse landen die met China samenwerken, zoals Algerije, Nigeria, Zuid-Afrika en Ethiopië, aanvaarden geenszins alles wat China voorstelt. Alle betrokken landen verwachten baat te hebben bij de partnerschappen, het is een win-winsituatie. Ook dit bevalt de westerse landen niet, die spreken van een ‘strategie om invloed te verwerven’.
Vervolgens wordt gewezen op de enorme schuldenlast van de Afrikaanse landen, die de belangrijkste rem zou zijn lokale investeringen in hun eigen ontwikkeling. Daarbij wordt China genoemd als belangrijkste schuldeiser. De Afrikaanse schuld zit echter voor slechts 16% bij China. De overige 84% is bij westerse landen en vooral privé instellingen.
Indien China voorwaarden zou opleggen aan landen in het Zuiden, bijvoorbeeld door onevenwichtige bilaterale overeenkomsten, zou je kunnen spreken van dominantie. Maar dat is niet het geval. Uit verschillende studies van Amerikaanse economen (o.a. Jeffrey Sachs) blijkt dat de Chinezen niets opleggen in hun economische partnerschappen met het Zuiden, in tegenstelling tot het IMF, dat de ‘consensus van Washington’ strikt heeft opgelegd en uiteindelijk de landen in het Zuiden heeft geruïneerd om zijn geld te recupereren. De Chinezen leggen hun partnerlanden geen economische beleidsnormen op, ze dwingen hen niet om overheidsbedrijven te privatiseren, de belastingen op buitenlandse bedrijven te verlagen, de sociale zekerheid af te breken, enz.
Klimaat: Beijing legt de lat hoger
In een videoboodschap aan de VN-klimaattop presenteerde Xi Jinping de nieuwe milieu-engagementen van China. Tegen 2035 wil het land zijn netto broeikasgasemissies met 7 tot 10 % verminderen ten opzichte van hun piek, terwijl het aandeel van niet-fossiele energiebronnen in de energiemix tot meer dan 30 % moet stijgen.
China heeft de ambitie om de landen van het Zuiden mee te trekken in zijn inspanningen voor ecologisch herstel. Tijdens de plenaire vergaderingen van de 17e BRICS-top in juli in Rio de Janeiro heeft de Chinese premier Li Qiang de belangrijkste kwesties opgesomd waarvoor de BRICS-landen de krachten van het Zuiden moeten bundelen: het versterken van multilateralisme, het milieu en de klimaatverandering, regels voor het gebruik van kunstmatige intelligentie en wereldwijde gezondheid.
China, een factor van stabiliteit op mondiaal niveau
China profileert zich als een factor van stabiliteit, vrede en faire betrekkingen in de wereld. Tijdens de bijeenkomst van de Shanghai Cooperation Organization begin september 2025 lanceerde China het Global Governance Initiative (GGI). Dit initiatief heeft bij ons weinig aandacht gekregen, maar het is belangrijk om te begrijpen hoe China de evolutie van de wereld ziet.
Het doel van het Global Governance Initiative (GGI) is ‘een rechtvaardiger en eerlijker systeem van mondiaal bestuur en vooruitgang naar een gemeenschap met een gemeenschappelijke toekomst voor de mensheid’.
In het voorstel voor het GGI wordt duidelijk gesteld dat het niet de bedoeling is om de Verenigde Naties te vervangen. Integendeel, het gaat erom de werking van de VN en andere bestaande internationale instellingen te beschermen en te verbeteren tegen ‘de mentaliteit van de Koude Oorlog, hegemonie en protectionisme die de wereld teisteren’.
Wat zijn de belangrijkste tekortkomingen in het mondiaal bestuur die moeten worden opgelost?
Ten eerste moet de ondervertegenwoordiging van het zuidelijk halfrond in internationale instellingen worden aangepakt. Ten tweede moet een einde worden gemaakt aan de uitholling van de macht van de VN en andere internationale instellingen onder invloed van unilaterale maatregelen en schendingen van het internationaal recht door bepaalde landen. En een wereldwijd bestuur moet dringende problemen zoals klimaatverandering, de digitale kloof en regelgeving op het gebied van AI en cyberveiligheid doeltreffend aanpakken.
Bronnen:
chinadaily.com.cn
https://www.chinasquare.be/techtrends-xi-maakt-vernieuwde-klimaatdoelstellingen-bekend/
https://youtube.com/shorts/AJWi63uWeJU?feature=shared
https://www.chinasquare.be/china-pleit-voor-beter-mondiaal-bestuur
https://fr.theorychina.org.cn/c/2025-07-09/1528679.shtml
Bloomberg, Boston University Global Energy Finance Database, China Global Energy Finance 2024
Friends of Socialist China
Origineel artikel:
http://www.chine-ecologie.org/penser-l-ecologie-en-chine/dans-le-contexte-international/668-le-sud-global-victime-des-investissements-verts-de-la-chine
Vertaling uit het Frans : ChinaSquare / Frank Willems
