Interview Chen Weihua (deel II)

‘Over de verstandelijke capaciteiten van de huidige generatie westerse leiders heb ik mijn twijfels‘

We eindigden deel I van het interview met de lugubere gedachte dat een Derde Wereldoorlog catastrofaal zou zijn voor de aarbol. In deel II diepen we de oorlogs- en vredeskansen verder uit. In deel III van dit interview (later) zullen we dieper ingaan op de Chinese binnenlandse politiek en op het geostrategisch belang van grondstoffen en hoe de grootmachten ermee omgaan, meer specifiek in Afrika.

Jan Reyniers

Is de VS-eis dat alle NAVO-landen zo’n 5% van hun BBP aan bewapening moeten spenderen een zoveelste stap in de richting van een uiteindelijke oorlog tussen Washington en Beijing over wereldheerschappij?

Ik zie die eis voor een upgrade naar 5% inderdaad als een onderdeel van het VS-plan om China – op zijn minst – in te tomen. Er zijn vandaag in de VS, helaas, heel wat haviken aan de macht. Zij willen ‘America (weer) Great maken’. In hun filosofie kan dat geostrategisch alleen ten koste van China. Voor die rechtse, nationalistische kliek is een regelrechte oorlog met China geen nachtmerrie. Integendeel. Hun stelling is – gestaafd door studies van belangrijke conservatieve denktanks – dat Washington niet al te lang meer mag aarzelen om China aan te vallen omdat ‘de vijand’ almaar sterker wordt. China zal zelf nooit, ik zeg het met nadruk: nooit aan de basis liggen van een gewapend conflict. China klasseert geen enkel ander land als ‘vijand’. Als er een oorlog uitbreekt met de VS, zal die er komen omdat Washington daar het startschot voor geeft.

Verstandige leiders in de VS – andere dan wie het er vandaag voor het zeggen hebben – weten dat een militaire confrontatie met China de geschiedenis zal ingaan als de laatste stuiptrekking van Washingtons wereldhegemonie. Je neemt het niet ongestraft op tegen een land van 1,5 miljard inwoners! Hoeveel basissen de VS ook mag hebben in de buurt van China, hun logistieke bevoorrading moet wel over 10.000 km oceaan worden aangevoerd, terwijl China zowat alles ‘bij de hand heeft’. Neen, verstandige leiders zullen zich nooit aan een dergelijk avontuur wagen. De VS hebben overigens slechte herinneringen aan gewapende conflicten in Azië. Verstandige leiders herinneren zich ongetwijfeld nog het VS-debacle van Vietnam, van Afghanistan, …

Blijft natuurlijk de vraag of er vandaag ‘verstandige leiders’ aan zet zijn in de VS – én in China?

Over de huidige generatie westerse leiders en hun verstandelijke capaciteiten, heb ik mijn twijfels, en daarin sta ik vast niet alleen.

Wat de Chinese leiders betreft: we praten vandaag niet over het China van de 19^de eeuw, toen het door het Westen koloniaal werd vernederd. We praten niet over het China van de 20^ste eeuw toen het langzamerhand evolueerde van een ontwikkelingsland naar een grote economische natie. We praten over het China van de 21^ste eeuw. De grootste economische macht ter wereld.

Ik denk dat het in dát China niet ontbreekt aan verstandige leiders. Als je ziet wat het land de voorbije decennia gepresteerd heeft, kan je toch alleen maar respect hebben voor de mensen die erin geslaagd zijn van hun land een geweldige successtory te hebben gemaakt. Let op: ze hebben ‘onderweg’ ook nog eens honderden miljoenen mensen uit de armoede gehaald. In aantal beschikt China ondertussen over de grootste ‘middenklasse’ ter wereld. Het land zette die ongeziene prestatie bovendien neer zonder ook maar één enkel ander land te koloniseren. Dat laatste was de trukendoos die het Westen groot heeft gemaakt ten koste van diepe ellende in drie andere continenten. Aan een dergelijke trukendoos heeft China zich nooit bezondigd. China had dergelijke prestaties niet kunnen neerzetten zonder verstandige leiders. Zijn er fouten gemaakt onderweg? Ongetwijfeld. Ik denk bijvoorbeeld aan de milieuschade die de Chinese ontwikkelingen hebben veroorzaakt. Daar was te weinig aandacht voor, dat klopt. Maar, in tegenstelling tot het Westen wordt er in China vandaag wel degelijk gekozen voor een maximaal CO₂-neutrale productie. Ondertussen wordt de aanzienlijke historische vervuiling systematisch weggewerkt. China zal de doelstellingen van de COP29 in Baku rigoureus toepassen.¹

China heeft zich ondertussen ook militair versterkt. Het land patrouilleert o.m. stevig in de Zuid-Chinese Zee…

Het klopt dat China het voorbije decennium zijn leger heeft uitgebreid. Die westerse dreiging is er nu eenmaal. Ik was en ben geen voorstander van een opgedreven bewapening, maar ik begrijp het wel, gezien de agressieve retoriek vanuit Washington. En wat de Zuid-Chinese Zee betreft: ja, Chinese kruisers patrouilleren in die wateren. Zij doen dat net zoals Belgische, Nederlandse, Britse en Franse oorlogsbodems patrouilleren in de Noordzee. Logisch: het is namelijk hún zee… En de Zuid-Chinese Zee doet haar naam alle eer aan: ze is namelijk Chinees. Je zou je alleen – en terecht – kunnen afvragen wat die VS-vliegdekschepen daar voortdurend te zoeken hebben, en die Britse en Franse fregatten? China heeft in de Zuid-Chinese Zee nog geen enkele passage van een vrachtschip belet. In tegendeel. China garandeert er de vrije doorvaart van alle handelsschepen, ook van de westerse! Er is absoluut geen enkele belemmering van het handelsverkeer in de Zuid-Chinese Zee. China garandeert er de vrije omvaart. Maar als westerse landen zich geroepen voelen om in onze economisch belangrijke zeeën herrie te komen schoppen, ja, dan staan wij op onze autonomie.

Er is natuurlijk ook de ‘kwestie’ Taiwan…

Ja, Taiwan behoort historisch nu eenmaal tot China en het zal er vroeg of laat opnieuw deel van uitmaken. Maar China wil geen oorlog, ook niet om Taiwan. Als we die zogenaamd ‘opstandige provincie’ hadden willen veroveren, was dat naar alle waarschijnlijkheid al lang geleden gebeurd. Neen, Taiwan is China geen oorlog waard. China wil een vredevolle Straat van Taiwan. Dat is beter voor China en voor de economische ontwikkeling van zowat heel Azië.

De Aziatische economie is overigens bijzonder sterk geïntegreerd. De ASEAN-landen² zijn de grootste handelspartner van China, niet de EU of de VS. Ook Japan en Zuid-Korea, de trouwste Aziatische bondgenoten van de VS, hebben China veruit als grootste handelspartner. Dát is de realiteit. Dat zijn feiten. Waarom zou China dan zijn economische toekomst op het spel zetten door herrie te schoppen rond Taiwan en in de Zuid-Chinese Zee. Neen, verstandige leiders zullen altijd proberen ten allen prijze oorlog te vermijden, ook als dat andere opofferingen kost.

Toch heb ik sterk de indruk dat men in Washington alles in stelling brengt voor een regelrecht conflict

Ja, ik maak mij daar ook zorgen over. Ik ben meer dan tien jaar correspondent geweest voor China Daily in de VS, waarvan bijna vijf jaar in Washington zelf. Ik weet dat het militair-industrieel complex in de VS ongelooflijk sterk staat. Het is bijzonder erg dat de meeste mensen in de VS dat zelf niet zien, niet kunnen/willen zien. De mensen die in Washinton werkelijk aan de macht zijn, krijg je zelden of nooit te zien. Zij trekken achter de schermen aan de touwtjes. Je ziet ze nooit. Ze leggen geen verklaringen af op het televisiescherm, maar ze hangen als een schaduw boven politici, regeringen, staatsdepartementen. Zíj́ zijn de machthebbers in de VS en zijn worden niet door het volk verkozen. Dat zegt veel over de ‘democratie’ in de VS. De leiders in de VS worden voortdurend bewerkt door deze heren. Zij schilderen China voortdurend af als een bedreiging. En als ze iedereen kunnen influisteren dat China de VS bedreigt, zal het Pentagon meer middelen krijgen van het Congres. Hoe meer Noord-Korea kan worden afgeschilderd als een bedreiging voor de VS, hoe meer Washington zal spenderen aan zijn militaire aanwezigheid op dat schiereiland. Het militair-industrieel complex in de VS heeft er alle belang bij dat er nooit een ééngemaakt Korea komt. Als dat er eenmaal wél zou komen, heeft een militaire aanwezigheid van de VS geen enkele zin meer. De wapenindustrie in de VS is veruit de belangrijkste economische motor van het land. Conflicten, dreigingen, angsten zorgen voor goede zaakjes en dus is er in de VS een grote behoefte aan internationale conflicten, dreigingen en angsten. Niets brengt méér op. Vandaag zijn er nog steeds VS-troepen in Japan, op Okinawa. Het Pentagon runt 100 militaire basissen die China omsingelen. Omdat China een gevaar is? Neen, omdat het militair-industrieel complex in de VS het ‘Chinese gevaar’ aanzwengelt zodat ze kunnen blijven produceren, leveren, winsten maken op kosten van hun eigen burgers en die van hun bondgenoten.

Hoor ik je zeggen dat de democratie – waar de Amerikanen zo fier op zijn – een schijndemocratie is?

Ze is alleszins niet meer zo levendig of zo krachtig. Ooit was er in de VS sprake van de zogenaamde ‘checks and balances’.³ Ondertussen lijkt het alleen nog maar te gaan om een personencultus. Wie het best kan ‘showen’ op de grote zenders wordt er president. De personencultus heeft het daar overgenomen. Kijk maar naar een figuur als Trump vandaag. Niemand van zijn Republikeinse Partij durft hem nog tegen te spreken uit schrik dat hij achter hen aan zou gaan. Als hem dat lukt in zijn eigen land is dat natuurlijk erg voor zijn landgenoten, maar zij hebben hem wel verkozen. Eigen schuld, dikke bult! Maar ondertussen wil hij ook president van Europa worden. In feite is hij het al! En dat zonder dat één Europese burger voor hem heeft gestemd. Een belangrijk instrument waarmee Trump de democratie in Europa onderuit haalt, is de NAVO.

De NAVO is toch een defensieve alliantie die 80 jaar vrede bracht in Europa… zegt men.

Dat was het aanvankelijke idee, ja. En gedurende de Koude Oorlog was het inderdaad een defensieve alliantie. De laatste decennia is de NAVO echter geëvolueerd tot een bijzonder agressieve alliantie die oorlogen voerde in Irak, Afghanistan, Libië, Syrië, Joegoslavië, …

Bij al die operaties waren het de VS die de leiding namen en de bondgenoten die hen als schapen achterna liepen. Europa zou de NAVO er af en toe eens mogen aan herinneren dat het een defensieve alliantie is. De oorlog in Oekraïne is een rechtstreeks gevolg van de oprukkende beweging die de NAVO maakte in zowat alle voormalige Europese Sovjet-republieken. Waarom moesten de Amerikanen, gevolgd door hun Europese bondgenoten, persé de boel op stelten gaan zetten in Afghanistan? Geen enkele Afghaan was betrokken bij de aanslagen van 9/11. Van de 19 terroristen die die aanval uitvoerden was er geen enkele Afghaan. Ook dat verhaal van de massavernietigingswapens waar de Iraakse president, Saddam Hoessein, over beschikte bleek een smoes om de oorlog te kunnen beginnen. En Libië? Ik was in New York toen die bombardementen daar begonnen. Ik las in de VS-pers enkel maar pleidooien dat er daar dringend een ‘ander regime’ moest komen. Ze interpreteerden een VN-resolutie⁴ die alleen maar een no-flyzone instelde en opriep om burgers te beschermen naar eigen goeddunken: hoera, wij mogen Khadaffi liquideren! China steunde de resolutie, maar wist helaas niet wat de VS ervan zou maken op het terrein. Dat lukt ze geen tweede keer, dacht men in Beijing. Toen de spanningen in Syrië almaar toenamen stemde China keer op keer tegen de door de VS ingediende resoluties om het recht op te eisen zich ook daar te gaan bemoeien. Samengevat: het zijn niet zozeer de Chinezen die ‘niet te betrouwen zijn’. Als je die recente voorbeelden op een rijtje zet, zie je dat China keer op keer pleitte voor een diplomatieke aanpak van de internationale problemen. Je kunt China geen agressiepolitiek in de schoenen schuiven… in tegenstelling tot de grootmacht aan de andere kant van de Stille Oceaan…

(wordt vervolgd in deel III)

1^ China profileerde zich in Baku als klimaatleider en pleitbezorger van de ontwikkelingslanden. Het investeert in klimaatfinanciering en bevordert internationale klimaatsamenwerking én technologische transities.

2^ ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) is een regionale organisatie van 10 Zuidoost-Aziatische landen. Ze werd opgericht in 1967 en bestaat uit Brunei, Cambodja, Indonesië, Laos, Maleisië, Myanmar, de Filipijnen, Singapore, Thailand en Vietnam. Het belangrijkste doel is het bevorderen van samenwerking en stabiliteit op economisch, politiek en sociaal-cultureel vlak.

3^ Met ‘checks and balances’ wordt bedoeld dat de drie staatsmachten — de wetgevende (Congress), de uitvoerende (president) en de rechterlijke (Hooggerechtshof) — elkaar controleren. Zo hoopt men machtsmisbruik door één van die takken te voorkomen. Elke macht heeft (theoretisch, helaas) middelen om beslissingen van de andere te beïnvloeden of tegen te houden.

4^ VN-resolutie 1973, ook goedgekeurd door China. Voor China ging het enkel om een mogelijke humanitaire interventie. De VS zag er de goedkeuring in voor een regimewissel.