Op 13 december heeft China het bloedbad van Nanjing herdacht, dat 80 jaar geleden door Japanse soldaten werd aangericht. Twee buurlanden die bij de Japanse bezetting betrokken waren kwamen opvallend in beeld tijdens de plechtigheid van dit jaar.
Sinds 2014 is de gedenkdag op 13 december in China een nationale aangelegenheid. In 1937 was Japan China binnengevallen, voor China het echte begin van de Tweede Wereldoorlog.
De tragedie van Nanjing
Nanjing was toen de hoofdstad van het land. Japanse soldaten hebben er meer dan honderdduizend burgers en Chinese soldaten vermoord, gefolterd en verkracht. In de stad werd op grote schaal brand gesticht en geplunderd. De schattingen van het aantal slachtoffers lopen uiteen, maar Chinese historici en vele collega’s in andere landen zijn er zeker van dat het dodental 300.000 bedroeg. Dat cijfer en de massamoord zelf zijn punten van geschil tussen China en Japan met betrekking tot het oorlogsverleden van de Japanse bezetter. Zo zijn er Japanners die zelfs beweren dat Nanjing een verzinsel is.
Schaduw over het heden
Voor China geven vele Japanse gezagsdragers en burgers blijk van onwil om de misdadigheid van de oorlog, de bezetting en bepaalde daden die toen zijn gepleegd te erkennen. Sommige regeringen, zoals de huidige onder leiding van premier Abe, slagen er zelfs in om de Chinezen op dit vlak regelmatig te kwetsen. Dat doen ze bijvoorbeeld door bezoeken en hulde te brengen aan een schrijn waar ook oorlogsmisdadigers begraven liggen. Het is een van de factoren die de toenadering en een opbouwende dialoog rond andere geschilpunten, zoals die over territoria in de Oost-Chinese Zee bemoeilijken. Daarom viel het op dat er rond de herdenking van 80 jaar bloedbad van Nanjing tekenen waarneembaar waren die wijzen naar een mogelijke verzoening.
Naar voorzichtige toenadering?
De plechtigheid was soberder en meer ingetogen dan de voorgaande jaren. President Xi Jinping woonde ze bij, zonder echter een toespraak te houden. Drie jaar geleden deed Xi dat wel met een vlammende rede vol beschuldigingen aan het adres van onverbeterlijke Japanners. Yu Zhengsheng, voorzitter van de Raadgevende Conferentie (in China vergelijkbaar met een senaat) sprak vooral over het streven naar vrede en vriendschap als voornaamste les uit de geschiedenis. Yu benadrukte dat China altijd de weg van de vreedzame ontwikkeling zal bewandelen. ‘Hoe sterk en welvarend we ook mogen worden, nooit zal alleenheerschappij ons doel zijn, nooit zullen we gebiedsuitbreiding zoeken. We zullen andere landen de tragedies niet aandoen die wij zelf hebben meegemaakt’. Yu besloot: ‘China wil de betrekkingen met buurlanden verdiepen, ook die met Japan’.
Ook Korea
Waarnemers van de internationale politiek zagen in het karakter van de viering een bevestiging van hun vermoeden dat China en Japan werken aan een voorzichtige manier om nader tot elkaar te komen. Er is een verband met de verhouding die beide landen met het verdeelde Korea hebben. Korea en China hebben allebei geleden onder de Japanse bezetting en oorlogsmisdaden. Ze waren bondgenoten in de strijd daartegen. Na de oorlog zijn Noord-Korea en Japan vijanden gebleven. Zuid-Korea heeft vriendschappelijke relaties met Japan ontwikkeld, maar gaat een heel eind mee met China in de kritiek op de Japanse weigering om grondig spijt te betuigen voor wat Japan in de Tweede Wereldoorlog vele Aziatische volkeren heeft aangedaan.
Veelbelovende start van een bezoek
Moon Jae-in, de president van de Republiek Korea (Zuid-Korea) herinnerde aan dat alles toen hij aandacht besteedde aan de herdenking van het bloedbad van Nanjing en zijn medeleven en dat van de Koreanen aanbood aan de slachtoffers en de Chinezen in het algemeen. Moon brengt een belangrijk staatsbezoek aan China. Noh Young-min, de Koreaanse ambassadeur in China, wilde zijn president op het vliegveld begroeten, maar Moon drong erop aan dat hij dat niet zou doen en in de plaats daarvan naar Nanjing zou gaan. Dit gebaar en de vriendelijke woorden van de Zuid-Koreaanse president waren de ander opvallende aspecten aan de herdenking van Nanjing 80.
South China Morning Post, fmprc.gov.cn/mfa_eng/ (Engelstalige website ministerie van BuZa)
