Te midden van escalatie in de Oekraïense crisis blijft China oproepen tot terughoudendheid en onderhandelingen. Dat is consistent met de Chinese buitenlandse politiek. Die beklemtoont dat Oekraïne een complex historisch geval is en kiest geen partij. China wees tot nu toe vooral naar de verantwoordelijkheid van de VS in de escalatie.
Zhang Jun, de Chinese ambassadeur bij de VN, riep vandaag in de VN Veiligheidsraad alle partijen in het Oekraïens conflict nogmaals op om terughoudend te zijn.
‘China blijft geloven dat de deur voor een vredelievende oplossing voor de kwestie Oekraïne nog niet volledig gesloten is. Momenteel blijft China op zijn manier oproepen tot vredesbesprekingen om een intensivering van het conflict te vermijden’
Zhang herinnert eraan dat China verklaard heeft dat de Oekraïense kwestie een ingewikkelde geschiedenis is, en dat ‘de evolutie het resultaat is van de gecombineerde effecten van verschillende factoren’.
Verantwoordelijkheid VS voor escalatie
Op een persconferentie woensdag reageerde woordvoerster buitenlandse zaken Hua Chunying vooral op de nieuwe Amerikaanse en Europese sancties. ‘Sancties zijn nooit een fundamenteel effectief middel om problemen op te lossen.’ Ze noemde sancties die niet door de VN goedgekeurd zijn illegaal. Ze waarschuwde expliciet de VS de belangen van China en andere derde landen niet aan te tasten door sancties in verband met Oekraïne
Hua wond er geen doekjes rond. De voorbije twintig jaar is het aantal Amerikaanse sancties vertienvoudigd. President Trump heeft 3.800 sancties uitgevoerd. Sinds 2011 zijn er al meer dan 100 Amerikaanse sancties tegen Rusland. ‘Hebben die Amerikaanse sancties een enkel probleem opgelost? Is de wereld beter geworden door die sancties? Zal de kwestie Oekraïne opgelost geraken door Amerikaanse sancties tegen Rusland? Zal Europa veiliger worden dank zij Amerikaanse sancties tegen Rusland?’
Hua zette het contrast tussen de VS en China in de Oekraïne-crisis dik in de verf. China heeft altijd inspanningen gedaan om onderhandelingen en vrede te promoten. De VS hebben wapens gezonden, de spanning opgedreven, paniek veroorzaakt en zelfs de mogelijkheid van oorlog gehypet. ‘Een sleutelvraag is welke rol de VS als verantwoordelijke voor de huidige spanningen over Oekraïne gespeeld hebben. Wanneer iemand olie op het vuur blijft gooien en intussen anderen verwijt dat ze niet blussen, dan is er sprake van gedrag dat duidelijk onverantwoord en immoreel is’.
Chinese analisten vrezen dat de VS de kwestie Oekraïne zullen gebruiken voor sancties tegen Chinese bedrijven omwille van hun samenwerking met Rusland. Dat speelt in de kaart van diegenen in het Westen die verder willen loskoppelen van China. Dat schrijft ook De Standaard vandaag: ‘‘China steunt de Russische agressie meer dan ooit, Amerika en Europa kunnen dat niet zomaar laten passeren’, waarschuwde de Amerikaanse Bonnie Glaser, een belangrijke Chinakenner, recent in Foreign Affairs.’ De krant vervolgt overigens dat deze bewering niet klopt.
Op de vraag of het Chinese standpunt over Oekraïne niet botst met het Chinese principe van soevereiniteit en territoriale integriteit van landen antwoordde Hua dat China consequent opkomt voor het oplossen van regionale conflicten door dialoog en raadpleging. De situatie in Oekraïne heeft een complexe geschiedenis. Men moet het hele plaatje bekijken. ‘Toen de VS de NAVO in vijf golven uitbreidde tot aan de deur van Rusland, hebben zij dan ooit nagedacht wat de gevolgen zouden zijn wanneer ze een groot land in het nauw dreven?’
Xinhua laat diverse partijen aan het woord
Het persagentschap Xinhua citeert president Putin: ‘Onze plannen houden geen bezetting van Oekraïens grondgebied in. We gaan aan niemand iets met dwang opleggen’. Verder sprak hij over ‘een speciale militaire operatie’ in antwoord op ‘fundamentele bedreigingen’ door de NAVO die zich naar Oost-Europa uitgebreid heeft en zijn militaire installaties dichter bij Rusland bracht. Rusland kan volgens hem niet toestaan dat in Oekraïne kernwapens komen en is verplicht zich te beschermen tegen ‘diegenen die Oekraïne gegijzeld houden’, nadat onderhandelingen met de VS en de NAVO geen resultaat opleverden.
Xinhua laat daarna president Zelenski aan het woord. Die verklaarde dat zijn land aangevallen wordt en riep de noodtoestand uit. Hij probeerde zonder succes president Putin telefonisch te bereiken.
Over de militaire toestand citeert Xinhua het Russische ministerie van defensie dat de aanvallen gericht zijn op ‘militaire infrastructuur, luchtafweer,militaire vliegvelden, en de luchtmacht van Oekraïne, en niet tegen Oekraïense steden’.
Xinhua vermeldt verder de oproep van VN-secretaris-generaal Guterres in de Veiligheidsraad aan president Putin. ‘In naam van de mensheid, breng uw troepen terug naar Rusland. In de naam van de mensheid, laat niet toe dat in Europa een oorlog begint die de ergste kan worden sinds het begin van de eeuw’. Guterres vreest dat het herstel van veel ontwikkelingslanden na Covid-19 ‘heel, heel moeilijk wordt met hoge olieprijzen, het einde van de uitvoer van Oekraïense tarwe, en de stijgende rentevoeten door instabiliteit op de internationale markten’. Hij vroeg Putin in dit ‘triest moment’ ‘de vrede een kans te geven’.
Ook de veroordeling van Rusland door Biden, Van der Leyen en de NAVO secretaris-generaal Stoltenberg komen aan bod.
Waarom Oekraïne ‘complex’ is voor China
China heeft goede politieke en economische relaties met zowel Oekraïne als Rusland en probeert dat zo te houden.
Zowel Rusland als China voelen zich bedreigd door de VS en door de uitbreiding van de NAVO die nu wereldwijde ambities heeft, ook tegen China. Dat drijft hen objectief naar elkaar. Indien de VS Rusland met sancties proberen wurgen, dan zal China ongetwijfeld ter hulp schieten.
China houdt zich aan het principe van niet-inmenging in andere landen en territoriale integriteit. Het heeft de inlijving van de Krim bij Rusland niet formeel erkend. Het is zeker niet gelukkig met een Russische inval in Oekraïne. De oproep tot terughoudendheid en onderhandelingen is daarom een blijver. Mocht het in de VN Veiligheidsraad tot een stemming over de inval komen, dan zal China zich waarschijnlijk onthouden, omwille van de complexiteit van de zaak.
China roept consequent op tot vrede en samenwerking in de wereld. Het benadrukken van de negatieve rol van de VS bij het oppoken van het vuur in Oekraïne, door wapenleveringen, illegale sancties en propaganda past hierbij.
China houdt niet van separatisten. Niet in Tibet, Xinjiang of Taiwan. Het komt op voor de eenheid van China en respecteert de eenheid van andere landen. Onafhankelijkheid van Loechansk of Donetzk is voor China een taboe.
Bronnen: Xinhua, Global Times, website Chinees Ministerie van Buitenlandse Zaken, De Standaard
Voor meer Chinese standpunten over Oekraïne, lees ons eerder artikel
Behoorlijk absurd statement: “China wees tot nu toe vooral naar de verantwoordelijkheid van de VS in de escalatie.” Wie escaleert er nu eigenlijk als je een ander land aanvalt met tanks, oorlogsvliegtuigen, bombardementen en manschappen?
Er bestaat een interessant verschil tussen deze, vrij neutrale, officiële verklaring van de Chinese regering en de alsmaar groeiende reacties op de Chinese sociale media, met name WeChat, over deze zaak. Zelfs als we posts met wilde ongefundeerde kreten negeren, dan nog blijft een respectabel aantal over. In de korte tijd dat de Russische inval nu duurt is al een flink aantal video’s op WeChat geplaatst waarin verschillende achtergrondaspecten van deze crisis in beeld met commentaar belicht worden. De perspectieven zijn divers. Zojuist beluisterde ik er twee van. De eerste ging uit van de ontstaansgeschiedenis van de Russische natie en stelde dat de Oekraïne in feite het hartland van die natie is. Dit zou de hoog oplopende emoties rond Westerse pogingen het land naar zich toe te trekken verklaren (doch niet per se goedpraten!). De tweede legde uit dat vrijwel niemand van de personen die de laatste jaren de echte macht in de Oekraïne in handen hebben daar ook daadwerkelijk wonen. De Oekraïne wordt vergeleken met Israel dat steunt op de machtige Joodse gemeenschap in de VS. Dit suggereert dat de regering van de Oekraïne een marionettenregering is, bij wie mensen buiten de regio aan de touwtjes trekken. Het maken van dergelijke videoboodschappen vergt tijd, dus zou het interessant zijn te weten wie die tijd en inspanning daarvoor op wil brengen en waarom. Veel Westerse lezers zullen roepen dat ‘de Chinese overheid’ hierachter zit en dat het middelen zijn de algemene opinie in China te beïnvloeden. Echter, als dat waar zou zijn, waarom is de officiële verklaring zoals hierboven vermeld zoveel neutraler dan veel posts op de sociale media?
Een beter begin van een verklaring ligt mijns inziens in het vervolg van de eerste door mij genoemde video’s. Nadat het ontstaan van de Russische natie in de regio rond Kiev genoemd is, wordt vermeld dat de oorlogen met de Mongolen in de 12e eeuw de tweede belangrijke factor in de vorming van de Russische natie waren. Ondanks de vijandigheden was dit ook het begin van de ontwikkeling van Rusland to een unieke Euraziatische natie. Rusland is Europees en Aziatisch. Chinezen hebben een natuurlijke sympathie voor Russen. Die sympathie is niet politiek maar cultureel van aard. Al voor de Russische revolutie stichtten Russen de stad Harbin in de Noordelijke provincie Heilongjiang. Na die revolutie vestigde een groot aantal gevluchte Russen zich in die regio. Geen communisten dus, maar mensen die voor het communisme gevlucht waren. Die moesten na de Chinese revolutie hun heil elders zoeken, maar werden opgevolgd door een nog groter aantal Sovietadviseurs die hielpen bij het opbouwen dan de lokale industrie. Dat eindigde eind jaren vijftig in een ideologisch conflict, maar de sympathie voor Russen en Rusland onder de Chinese bevolking bleef.
De Westerse anti-China hetze en de hetze tegen Rusland van de laatste jaren worden in China beschouwd als onderdelen van hetzelfde beleid. Dat is niet enkel de houding van de regering of ‘de Partij’, maar wordt breed binnen de Chinese bevolking gedragen. De Chinese regering wil de Westerse landen echter niet te sterk tegen de haren strijken en neemt daarom een neutrale houding aan, neutraler dan de mainstream houding van de Chinese burgers. Kritiek dat de Chinese regering te neutraal zou zijn duidt derhalve op een gebrek aan kennis van wat er onder de Chinese bevolking leeft. Dat is helaas niets nieuws.