Jenny Clegg*
Om aan Trumps oorlog tegen China te ontkomen moet ‘de brede arbeidersbeweging een mentaliteitsverandering teweeg te brengen, en samenwerken met progressieve krachten in het Zuiden. Dan kunnen we nieuwe wegen zoeken naar ontwikkeling en vrede’ stelt Jenny Clegg in dit opiniestuk**.
Trump gooit de internationale orde omver en vervangt al wat er nog rest aan multilateralisme door het recht van de sterkste. Met zijn invoerrechten veroorzaakt hij de grootste verstoring van de wereldhandel in de afgelopen decennia, waardoor de financiële markten op hol slaan. Maar wat zijn eigenlijk de doelstellingen achter de capriolen van de Amerikaanse president? Waar wil hij naartoe? Gaat het erom de productie weer naar de VS te halen? Met zijn invoerrechten een reserve aan te leggen om belastingverlagingen voor de rijken op te vangen? Wat ook de bedoeling mag zijn: om ‘Amerika weer groot te maken’ moet volgens Trump vooral de groei van China worden gesmoord.
Trump 1 en de Bidenvariant
Tijdens zijn eerste regeerperiode is Trump erin geslaagd om de heersende elite in de VS ervan te overtuigen dat in de eerste plaats de opkomst van China moeten worden tegengegaan. Biden verspreidde deze boodschap vervolgens in de rest van de wereld. Hij moedigde de bondgenoten van de VS aan om China ook als de grootste uitdaging voor hun eigen veiligheid te zien. Met succes kreeg Biden in de QUAD Japan, India en Australië op één lijn tegen China. Australië en het Verenigd Koninkrijk werden voor hetzelfde doel gerekruteerd in een militaire alliantie, AUKUS. De Europeanen deinsden enigszins terug voor een drastische ‘ontkoppeling’ en kozen voor de afgezwakte variant, de de-risking. De Amerikaanse tech-reuzen, met hun grote marktaandeel in China, bleven intussen heen en weer slingeren van strijd tegen Beijing naar samenwerking ermee en terug.
Tegelijk kwamen er gestaag nieuwe Zuid-Zuid-handelspatronen tot ontwikkeling. In Azië en de Pacific ging de meest dynamische groeimotor van de wereld draaien, met sterkere economische banden tussen China, Japan, Zuid-Korea en de ASEAN. Uiteindelijk mislukte het plan van Biden voor een ‘alliantie van democratieën’ tegen de ‘dreiging van de autocratieën’ waarmee hij Rusland, China, Iran, en Noord-Korea op één hoop gooide. De afgang was spectaculair. Alle wapens die tegen hoge kosten Oekraïne binnen bleven stromen mocht niet baten om Rusland te verslaan. Het morele gezag van het Amerikaanse wereldleiderschap is samen met 52.000 Palestijnen gedood in Gaza.
Dus neemt Trump zijn toevlucht tot schaamteloze dwang – om belangrijke bondgenoten en partners zover te krijgen dat ze hun militaire uitgaven verhogen. Hij eist de bevordering van voortgezette militair-industriële samenwerking – gezamenlijke productie, gedeelde innovatie, gezamenlijke commando- en controlesystemen. De invoerrechten zijn een middel om de loskoppeling van China af te dwingen, door economieën niet langer te laten samenwerken met dat land en ze op te sluiten in door de VS gecontroleerde toeleveringsketens, zodat er opnieuw wereldwijde patronen worden gevormd rond de terreinen waarop de VS economisch, militair en technologisch sterk staat. Zo biedt AUKUS Pillar 2 netwerken nieuwe stijl, waarbij die drie domeinen worden geïntegreerd door middel van gezamenlijke ontwikkeling van de sleuteltechnologieën voor oorlogsvoering: kunstmatige intelligentie, kwantumwetenschap, biotechnologie en ruimtevaart.
Echter, toen Trump een economische krachtmeting met China begon, weigerde dat land door de knieën te gaan. Het kwam tot een farce met twee spelers die tarieven per opbod gingen verhogen. Er kwam ook een gezamenlijke verklaring van de ASEAN (de elf landen tellende Associatie van Zuidoost-Aziatische Staten), Japan, Zuid-Korea en China tegen protectionisme. Daarin werd toegezegd dat de landen regionale handels- en financiële infrastructuren zouden ontwikkelen om de afhankelijkheid van de VS te verminderen. Trump gaf toe en tijdens besprekingen in Genève werd een tijdelijk ‘staakt-het-vuren’ overeengekomen tot grote opluchting in de hele wereld.
Trumps oorlog tegen China, volgende fase
Wat nu? Terwijl de klok van het 90 dagen-ultimatum na ‘Liberation Day’ verder tikt, verandert de Amerikaanse regering van tactiek. In plaats van in het wilde weg te schieten mikt Trump nu doelbewust op een paar belangrijke raamovereenkomsten met landen als Japan, Zuid-Korea en India. Zo wil hij het momentum weer in het voordeel van Amerika verschuiven. De deal die de VS met het Verenigd Koninkrijk heeft afgesloten geeft hierbij de richting aan: voortgaan met de verwijdering van Chinese producten uit de toeleveringsketens en met investeringsbeperkingen.
Ondanks het ‘staakt-het-vuren’ blijven de tarieven van de VS hoger dan voorheen. Chinese exporteurs hebben het moeilijk en richten zich nu op alternatieve markten in Zuidoost-Azië en het Midden-Oosten. Anderzijds heeft China controle over belangrijke mineralen die de VS nodig heeft voor wapens en elektronica. En het gemiddelde huishouden in de VS kan niet zonder Chinese goederen.
Wat biedt China?
Wat heeft de Chinese regering naar eigen zeggen te bieden terwijl de storm van Trump verder woedt? In wezen zegt Beijing dat het wil zorgen voor een rustige haven. Ook al heeft China een enorm marktpotentieel, de consumptie kan alleen met mondjesmaat toenemen. Problemen van ongelijkheid tussen platteland en steden en die van de dienstverlening voor plattelandsmigranten in de steden dienen stapsgewijs te worden aangepakt. Voorlopig exporteert China halffabricaten naar het Mondiale Zuiden, die op de langere termijn een sprong naar een groene en gedigitaliseerde toekomst mogelijk maken.
Trump kan met zijn beknottingen de groei van China hooguit vertragen. De Chinese opgang stoppen lijkt betwijfelbaar. Door de belangrijkste handelspartners van China hard te treffen – landen als Cambodja en Vietnam werden op ‘Liberation Day’ met de hoogste tarieven bedreigd – zal Trump de nieuwe handelspatronen van Zuid-Zuid- en Oost-Aziatische samenwerking op de proef stellen. Maar kan hij de wereldwijde economische verschuiving van Noord naar Zuid en van West naar Oost echt tegenhouden?
Sommigen menen dat China wel eens het meeste voordeel zou kunnen halen uit het feit dat Trump zo vakkundig Amerikaanse bondgenoten van zich vervreemdt. Maar de vastberadenheid van de Amerikaanse machthebbers mag niet worden onderschat: ze zijn niet bang om ernstige economische ontwrichting te veroorzaken zoals in het begin van de jaren tachtig, toen ze de wereld een diepgaande recessie opdrongen, om zo de weg vrij te maken voor de kapitalistische hernieuwing.
Kan de wereld buiten de Trump-sfeer, nu de wereldeconomie zo ontwricht is en de regels en instellingen van de internationale orde zwaar aangetast worden, een gemeenschappelijke basis vinden voor een nieuw, beter multilateralisme? De vastberaden houding van China tegen de economische intimidatie van Trump is niet onopgemerkt gebleven. De Chinese regering heeft voorstellen voor een gecoördineerd verzet van de EU en China tegen het unilateralisme van Trump. China spant zich al in om aan enkele belangrijke Europese zorgen tegemoet te komen. Het land ratificeert de verdragen inzake dwangarbeid van de Internationale Arbeidsorganisatie en gaat meer verbintenissen aan op het gebied van milieubescherming.
Weken, maanden van moeizame onderhandelingen en jaren van onzekerheid, verwarring en angst liggen in het verschiet. De enige weg terug naar orde en stabiliteit is die via een nauwgezette wederopbouw van de internationale samenwerking rond de principes van de Verenigde Naties, waarbij dit keer de wereld buiten de landen aan de Atlantische Oceaan meer zeggenschap krijgt. Sociaaldemocratische leiders (zoals die van Labour in het Verenigd Koninkrijk) zijn te ver van de juiste weg afgedwaald. De brede arbeidersbeweging is nu aan zet om een mentaliteitsverandering teweeg te brengen, en samen te werken met progressieve krachten in het Zuiden. Dan kunnen we nieuwe wegen zoeken naar ontwikkeling en vrede.
* Dr. Jenny Clegg is een Brits academicus, Chinadeskundige en vredesactivist. Ze doceerde Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Lancashire en publiceerde ‘China’s Global Strategy’ bij Pluto Press (2009). Haar recentste boek Storming the Heavens – Peasants and Revolution in China, 1925-1949 – vanuit marxistisch perspectief (Manifesto Press) verschijnt binnenkort.
Het bovenstaande artikel komt uit Labour Outlook. De auteur heeft toestemming gegeven voor de vertaling en de overname door ChinaSquare. De vertaling is van D. Nimmegeers
**De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
Lees over deze problematiek ook:
Waarom moeten we inzicht krijgen in wat China doet?
en
Regering Trump valt China opnieuw aan
