Deze ochtend zagen we in de nieuwsprogramma’s niets dan blije gezichten. Trump heeft de heffingen, waar iedereen de mond vol van heeft, uitgesteld, omdat de hele wereld met hem om de tafel wil gaan zitten. Hij is daarover zo blij als een kind op Sinterklaasavond. China is echter een uitzondering. Laten we eens kijken waarom China zo anders is.
Sojabonen, China’s belangrijkste aankoop uit de VS; foto Douyin (disclaimer)
Ik meen dat de kalme, gebalanceerde reacties uit China op alle ophef tot twee zaken terug te brengen zijn: het soort producten dat China het meest uit de VS invoert en de aard van de Chinese cultuur.
Aard van de Chinese invoer uit de VS
Heffingen
Heffingen, heffingen, heffingen. Dit is al dagenlang het meest gebruikte woord in onze media. Het boezemt burgers angst in; een angst die des te erger is, omdat bijna niemand weet waarvoor ze precies bang (moeten) zijn. Zij interpreteren heffingen als ‘hogere prijzen’ en zoiets doet pijn in de portemonnee. Dat klopt in principe ook, maar het is nuttig eens te bekijken om welke producten het precies gaat en hoeveel impact die kunnen hebben. Ik beperk me daarbij tot Amerikaanse goederen die in China worden ingevoerd.
Landbouw bovenaan
Een blik op de import van China uit de VS in 2024 (bron: Eastmoney Securities) laat zien dat landbouwproducten de belangrijkste categorie vormen. In volgorde van grootte vinden we: sojabonen, maïs, tarwe, vlees en katoen. Al deze producten worden ook in China zelf geproduceerd. De Chinese sojaproductie bedraagt niet genoeg om aan de enorme interne vraag te voldoen. Echter, China kan dat tekort makkelijk uit andere landen dan de VS aanvullen, met name uit Brazilië. Tijdens Trumps eerste ambtstermijn heeft China soja al ingezet in de handelsoorlog die Trump toen begonnen was, maar heeft uiteindelijk toch besloten een aanzienlijke hoeveelheid uit de VS te betrekken, om zijn goede wil te tonen. Dat geldt ook in mindere mate voor de overige landbouwproducten.
Energie
Na de agrarische producten komen energieproducten op de tweede plaats, met name aardolie en LNG (vloeibaar aardgas). Hiervoor geldt in feite hetzelfde: er zijn voldoende alternatieve bronnen en China koopt vooral uit de VS om het land te vriend te houden. Nu die vriendschap afgewezen wordt, kan China op elk moment de invoer uit de VS vervangen. Dan resten er nog wat industriële goederen en zaken als onderdelen voor de Amerikaanse vliegtuigen van Chinese luchtvaartmaatschappijen, die nodig zijn om zein de lucht te houden. Voor deze laatste is niet zomaar een alternatieve bron te vinden. Maar het staat de Chinese regering vrij voor deze producten een uitzondering te maken en een laag of 0-tarief te heffen.
BRICS
In de vorige sectie vermelde ik al Brazilië. Dat land is niet zomaar een handelspartner, maar net als China één van de oorspronkelijke BRICS-leden. Ik vind het opmerkelijk dat vrijwel geen enkele westerse commentator BRICS bij de analyse van de mogelijke effecten van de Amerikaanse heffingen heeft betrokken. BRICS is een economisch netwerk van niet-westerse landen die elkaar door dik en dun steunen. Als ik stel dat China alle landbouwproducten die het nu uit de VS betrekt ook in andere landen kan kopen, dan doel ik met name op BRICS-leden. Trump zal, als het zover komt, landen die China helpen extra bedreigen, maar we mogen verwachten dat de BRICS-landen zich samen sterk genoeg voelen om niet voor die dreiging te zwichten.
Culturele aspecten
Sequentieel versus synchroon
Al in een paar eerdere artikelen op Chinasquare heb ik uitgelegd hoe we een nationale cultuur kunnen beschrijven aan de hand van een aantal dimensies. Ik beperk me in dit opiniestuk tot twee ervan, die beide met tijdsbesef te maken hebben. De eerste dimensie is: sequentiële versus synchrone tijd. De westerse tijdsopvatting is sterk sequentieel. Wij ervaren gebeurtenissen en processen als stap voor stap plaatsvindend. De opeenvolging van stappen ligt min of meer vast en een specifieke stap volgt logisch op de voorafgaande. Heden, verleden en toekomst zijn separaat en volgen elkaar op. Culturen met een synchroon tijdsbesef, zoals de Chinese, zien ook relaties tussen niet-opeenvolgende stappen in een proces. Heden, verleden en toekomst vertonen in die culturen een sterke overlapping.
Korte versus lange termijn
De westerse cultuur is sterk op de korte termijn gericht. Inzake economische problemen vraagt men zich vooral af wat de risico’s van dit moment zijn en welke oplossing die het snelst vermindert. De Chinese cultuur is meer op de lange termijn ingesteld. Chinezen zijn makkelijk bereid een huidig ongemak te accepteren in de wetenschap dat het daardoor later veel beter wordt. Ze verkiezen dit boven de optie om het ongemak onmiddellijk met een lapmiddel op te lossen.
Combinatie
We kunnen deze twee dimensies grafisch weergeven, zoals in de illustratie bij deze paragraaf. Het segment linksboven geeft de westerse visie weer op de problemen die Trumps heffingen veroorzaken. We horen veel economen zeggen dat de crisis zo groot is dat ze niet over de gevolgen durven speculeren, laat staan maatregelen suggereren. Nu Trump de heffingen t.o.v. bijvoorbeeld de EU voor 90 dagen in de koelkast gestopt heeft (korte termijn!), zie je ineens overal blije politici, journalisten en dergelijke. De Chinese overheid had, met haar tijdsbesef op lange termijn, het huidige scenario allang voorzien en doordacht. Niet in alle details uiteraard, omdat je die nu pas weet, maar er lag al een aantal oplossingen klaar waaruit gekozen kon worden. Die keuze moet je niet holderdebolder maken. Je moet er even rustig voor gaan zitten.
Actie – reactie
Trump propageert zijn maatregelen op de, westerse, zeer korte termijn en verwacht ook een onmiddellijke reactie van de andere partijen. Je ziet Amerikaanse burgers ook op dezelfde manier reageren door de achterbak van hun auto’s met Europese waren vol te gooien. De EU-landen komen, eveneens westers, vrijwel meteen met een paniekerige tegenreactie: ‘laten we onderhandelen’. Trump is dolblij (‘they are all kissing my ass’).
Westerse politici en journalisten bezien de China reactie (tegenheffingen) ten onrechte door een westerse culturele bril. Zij menen dat het ook een paniekreactie is, maar dan een door de hakken in het zand te zetten. In werkelijkheid hebben de Chinese leiders, met hun op de lange termijn gerichte cultuur, dit scenario allang voorzien. Niet in alle details; die zijn pas nu bekend, maar de reactie en de mogelijke vervolgstappen zijn allemaal reeds doordacht. Als de ene vervolgstap minder goed blijkt te werken, bestaat er steeds een alternatieve. Dit doordenken van meerdere toekomstscenario’s is bovendien een continu proces dat telkens weer nieuwe alternatieven genereert, gevoed door de meest recente ontwikkelingen.
Kortom: in de Chinese perceptie betekent het gebeuren van de afgelopen dagen in feite niets nieuws. Het betreffen nieuwe ontwikkelingen in een doorgaand proces. Zij begrijpen dat proces heel goed en hebben er bovendien alle vertrouwen in dat de verantwoordelijke personen in de Chinese regering weten hoe zij dit het best kunnen aanpakken. Daar komt nog eens bij dat een flink deel van de goederen die China uit de VS betrekt even makkelijk in andere landen kan gekocht worden. Een daling van de Chinese export naar de VS zal dus minstens deels door de verlaagde Amerikaanse uitvoer naar China worden gecompenseerd. Niemand, westers of Chinees, weet hoe dit gaat aflopen, maar Chinezen maken zich om die onbekendheid niet zo druk. Ze zijn eraan gewend in het ongewisse te leven.
Bronnen: site van Eastmoney Securities; het cultuurmodel is ontleend aan het boek: ‘Has China Devised a Superior Path to Wealth Creation? The Role of Secular Values’ van Charles Hampden-Turner, Peter Peverelli (co-redacteur van Chinasquare) en Fons Trompenaars.
De meningen in dit artikel zijn van de auteur zelf en worden niet per se door de hele redactie gedeeld.
