Infrastructuur wordt aangelegd, het leefmilieu verbetert, één miljoen personen werden verhuisd voor de drieklovendam, het aantal armen verminderde drastisch, in de noordelijke speciale zone zijn tientallen hijskranen permanent nieuwe torengebouwen aan het oprichten… Na tien jaar autonomie is ’s werelds grootste metropool Chongqing -weliswaar met toelagen van de nationale overheid- de totale metamorfose van zijn voornaamste stad aan het verwezenlijken. In de toekomst zullen andere kleinere steden worden verlevendigd zodat ze gaan fungeren als aantrekkingspool voor hun ruraal hinterland.
Handelscentrum Chongqing
Op 14 maart 1997 stemde het Volkscongres dat het stadsgebied Chongqing zelfstandig werd van de provincie Sichuan. Beiden telden toen samen 111 miljoen inwoners, zoveel als Groot-Brittannië en Frankrijk samen. Met de afscheiding werd Chongqing na Peking, Sjanghai en Tianjin het vierde stadsgebied dat rechtstreeks onder het nationale bestuur komt te vallen. Toch verschilt het van de drie andere omdat het gebied in totaal eenzelfde oppervlakte bestrijkt als geheel Oostenrijk en meer inwoners telt dan Peru of Irak. Van de 31 miljoen inwoners leven er vier miljoen in Chongqing-stad en twaalf miljoen in alle steden bijeen. Bij de beslissing tot het toekennen van autonomie speelde onder meer de factor mee dat 90 % van de personen die opnieuw moesten gehuisvest worden voor de drieklovendam, op het grondgebied van Chongqing en omgeving langs de Yangtze lagen.
De taak waar Chongqing toen voor stond, was zwaar. Het stadsgebied bracht weliswaar meer landbouwopbrengst voort dan de drie andere nationale steden, maar lag ver achter in nijverheidsproductie en nog meer in export. In de industrie was het overwicht van staatsondernemingen verpletterend, maar vooral rood waren de verliescijfers op het jaareinde. De levensstandaard bengelde in 1997 op de 23-ste plaats op 30 provincies of gelijkgestelde gebieden. Het gebied telde drie miljoen armen en 1,7 miljoen personen van etnische minderheden. Ook het aantal migranten was en is hoog: er zijn zes miljoen migranten, waarvan de helft in andere provincies werkt. Voor de toekomst wordt verwacht dat elk jaar 200.000 migrantenboeren een baantje zullen zoeken buiten de landbouw.
Het gebrek aan communicatie-infrastructuur was schrijnend. Voor Chongqing autonoom werd, duurde het twee tot drie dagen vooraleer iemand per auto van het meest zuidelijke punt Xiushan (dat 822 km veraf ligt van het meest noordelijke punt) in Chongqing aankwam. Nog bedenkelijker was de toestand van het leefmilieu. Van China’s 23 grootsteden stond Chongqing nummer één betreffende uitstoot van zwavelstofdioxide en op acht qua fijn stof. De stad was ook de grootste vervuiler van de Yangtze rivier. Vooral in de Jialing- en Wu-bijriver had de povere waterkwaliteit een duidelijke impact op de gezondheid, waarbij bepaalde infectieziekten er de helft meer voorkwamen dan het nationale gemiddelde. Slechts 13 % van het afvalwater werd toen behandeld. Door het drieklovenproject en de verhoging van het Yangtzewaterniveau worden twee faciliteiten voor watervoorziening overstroomd evenals enkele sites met afval. Ook de afvalverwerking was primair, de geluidslast te hoog en twee derden van 800 publieke toiletten stonken tot ver in het rond. Kortom Chongqings positie was weinig benijdenswaardig en het was niet evident om dit het centrum te maken bij de revitalisatie van westen van het land.
Transport
Om het verkeer te verbeteren heeft Chongqing het project gelanceerd waardoor iedereen binnen acht uur de stad kan bereiken. Daartoe werd een wegennetwerk aangelegd dat reikt van oost naar west en van noord naar zuid. Tien jaar geleden had het stadsgebied één snelweg van 114 km lengte; nu zijn er 714 km snelwegen. Om dit te bekostigen werd de “Chongqing Highway Construction Investment Co” opgericht en deze maatschappij wil de komende vijf jaren 36 wegen aanleggen voor een lengte van 2000 km, wat tientallen miljarden yuan zal kosten. Tegen 2010 moeten alle 40 districten en kantons verbonden zijn met de tien snelwegen. Dan mag het maar vier uur duren voor iemand van het verst verwijderd punt het stadscentrum bereikt. Daarnaast heeft de stad de lichte metrolijn 2 -de eerste van zijn genre in West-China- van 19 kilometer aangelegd. Deze monorail is geluidsarm en kan snel de typische hellingen van de metropool op- en afglijden. Gezien het heuvelachtige karakter van de stad gebeurt drie op vier van de verplaatsingen met het openbaar vervoer en dit maakt een groot verschil uit met steden als Peking en Sjanghai. Een meer pittoresk verschil maakt het gebruik uit van horizontale en verticale kabelliften door het openbaar vervoer. Ook drie spoorlijnen met in 599 km lengte werden gebouwd zodat Chongqing nu voor 1208 km spoor heeft. De metropool zelf heeft een gloednieuw Jiangbei-noordstation. Een lijn van meer dan 800 km naar de provincie Gansu wordt gepland met financiële hulp van de Aziatische Ontwikkelingsbank: drie kwart van het traject bestaat uit tunnels en bruggen.
Tenslotte wordt Chongqing uitgebouwd als een centrum voor watertransport. Immers drie kwart van China’s ijzererts, van de benodigde petroleum en van de steenkool nodig voor het opwekken van energie wordt langs de Yangtze vervoerd. De nationale overheid zal de komende vijf jaar 15 miljard yuan (2 mjd US$) investeren om – eenmaal de zeeschepen van 100.000 ton kunnen varen tot Chongqing- de faciliteiten langs rivier te verbeteren voornamelijk in Chongqing, Wuhan, Nanking en Sjanghai. Chongqing is nu bezig om de Jiulongpo-, Cuntan, Wanzhou en dokken in Fuling te verbreden tot een gezamenlijke capaciteit van 1,2 miljoen containers: het gemoderniseerde Cuntandok zal in staat zijn 700.000 containers per jaar af te handelen. Laatste hit in het binnenvaartverkeer is het “roll on-roll off” verkeer, waarvan de modernste schepen 60 vrachtwagens ineens kunnen vervoeren. 8000 personen werken in de sector die een 127 schepen telt en jaarlijks 320.000 vrachtwagens verscheept.
10° Vijfjarenplan
Chongqing heeft hard gewerkt en bevindt zich nu bij de koplopers van de westelijke provincies. Gedurende het tiende vijfjarenplan (2000-2005) groeide zowel het Bruto Regionaal Product als het inkomen van de bewoners met meer dan 10 % jaarlijks. De gezinnen geven nu 10 % minder uit aan voeding vergeleken met tien jaar voordien. De consumptie verdubbelde tijdens het tiende vijfjarenplan. De winsten in de nijverheid namen in die periode toe met de helft en het inkomen van de lokale overheid groeide met een derde jaarlijks.
De fabricagenijverheid is goed ontwikkeld in Chongqing. Het maakt één van belangrijke productiebasissen uit in China van motorfietsen, auto’s, instrumenten en meters, geraffineerde chemische producten, grote transformatoren, en traditionele Chinese geneeskunde. De stad heeft de grootste ondernemingen van de aluminiumverwerking en‑ 382 auto- of motofabrieken. De output van motorfietsen maakt één derde uit van de totale nationale productie en de uitvoer ervan bedraagt meer dan de helft van het nationale cijfer. Chongqing is één van de tien belangrijkste basissen voor de uitvoer van mechanische en elektroproducten geworden. In de landbouw groeide de toegevoegde waarde tijdens 2005 met 4,5 %: dit varieert van 2 % bij de graanproductie, over 3 % bij de groenten, een 5 % groei bij vis-en waterproducte tot 7 pct bij het vlees. Procentueel nam de landbouw echter met 7 pct af en de tertiaire sector met eenzelfde cijfer toe, terwijl de industrie stabiel bleef met 40 pct van het GRP.
Tijdens de periode van het „Tiende vijfjarenplan”, investeerde Chongqing 31 miljard yuan in het versterken van milieubescherming en bio-bouw. Het gaf 13 miljoen mu (1mu= 6 are) landbouwgrond terug voor bosbouw. De totale bosbedekkingsgraad bereikte 30%, meer dan 7 procent in vergelijking met 2000. De stad bouwde en zette 40 installaties in werking van rioleringsbehandeling en 27 posten voor huisvuilverwijdering zodat de behandelingsgraad respectievelijk 60% en 70% bereikte. In 2005 stegen de dagen in het stedelijke gebied met luchtkwaliteit beter dan graad 2 tot 73%, wat 22 % meer is in vergelijking met het cijfer in 2000.
In het onderwijs steeg de deelname tijdens de 9 jarige leerplicht tot 97 %; de inschrijvingen in het hoger middelbaar stegen tot 60 % en deze in het hoger onderwijs tot 21 %. Het aantal armen in de landbouwgebieden daalde van meer dan 3 miljoen 10 jaar geleden tot 650.000 nu. Elke dag overlijden in Chongqing gemiddeld 568 personen, worden 813 geboorten geteld en komen er 1.370 personen van de landelijke gebieden naar de stad. Ongemerkt steeg de verstedelijking van 2000 tot 2005 met 12 % tot 45 %, reeds een paar punten hoger dan het nationaal gemiddelde.
Strategie
Dat zich in Chongqing een dergelijk snelle inhaalbeweging kon voltrekken, heeft zeker te maken met het eenvoudige feit dat het sinds de autonomie geen belastingen meer hoefde af te dragen aan de provincie Sichuan. Tezelfdertijd heeft het heel wat toelagen van de nationale overheid verkregen, zowel in het kader van de revitalisatiestrategie van het westen als ter compensatie van het miljoen inwoners dat moest verhuizen voor het drieklovenproject. Meer dan 814.700 personen moesten opnieuw worden gehuisvest, waarvan 130.000 dienden te verhuizen naar andere gebieden. Daartoe is dertien miljoen m² nieuwe huisvesting gebouwd en hun leefoppervlakte per persoon nam toe met 20 m². Ook is duidelijk dat de acht miljard yuan die tijdens het afgelopen vijfjarenplan gespendeerd werden aan bruggen en wegen en de meer dan dertig miljard aan de verbetering van het milieu, mee hebben bijgedragen aan de revitalisatie. Minder zichtbaar is de opleving van de industrie die toe te schrijven valt aan een nieuwe strategie die zijn vruchten afwerpt. De nijverheid groeit sinds 1999 met minstens twee cijfers (dus minstens met 10 ) en de industriële productie uit 2000 is zelfs al verdubbeld.
Daartoe is vooreerst het gevecht van de staatsondernemingen moeten gevoerd worden. Voorheen waren drie vierden van de ondernemingen met een zekere omvang staatsondernemingen en de verliezen stapelden zich op. Om het gevecht te winnen heeft de overheid -de richtlijnen volgend van de nationale politiek- zich geconcentreerd op een beperkt aantal cruciale sectoren en een beperkt aantal ondernemingen. Qua sectoren kregen voorrang: productie van auto’s (jaarproductie 540.000) en moto’s (hierin net voorbijgestreefd door Guangdong), het vervaardigen van uitrustingsgoederen, het bewerken van grondstoffen en de hightech. De stad heeft zich toegespitst op 66 sleutelondernemingen die hoewel ze maar miniem aandeel uitmaken van het aantal ondernemingen met een zekere omvang, toch voor de helft verantwoordelijk zijn van de economische doeleinden die de stad zich stelde. In 2004 hadden zij al een productie van 132 miljard yuan en dit met een winst van 6,8 miljard. Ondertussen werden er 38 staatsholdingsgroepen van gemaakt met activa van 400 miljard yuan (50 miljard US$; een verdubbeling vgl met 2000) en door beursnotering wordt gehoopt nog eens 20 à 30 miljard op te halen. In het kielzog van de groten versnelde ook de ontwikkeling van KMOs die met hen samenwerken qua verwerking, verpakking, transport en logistiek… Tijdens de laatste jaren hebben twee derden van andere ondernemingen in de stad zich omgevormd tot aandelenbedrijven, dit ook in navolging van nationale richtlijnen. Nu maken staatsondernemingen en niet-publieke ondernemingen elk de helft uit en de verliezen hielden op na 2000. Sindsdien gaan de winsten progressief vooruit.
Ook 15 districten en kantons (op 40) werden uitgekozen voor de ontwikkeling van de privé-sector. Drie districten onderscheiden zich sterk op dit vlak, onder meer het hogescholendistrict Shapingba. Ander middel was het aanleggen van industrieparken (waarin in 2004 al 148.000 personen werkten) en het aantrekken van buitenlandse investeerders. In de Noordelijke Zone van Chongqing bereikte het aantal projecten al meer dan 1800 begin 2005. 26 van ‘s wereld grootste ondernemingen met onder meer namen als ABB, Ford, PB, Isuzu, General Electric, Lafarge, Volvo, Hongkong and Sjanghai Bank, Standard Chartered Bank , Coca Cola, Carrefour en Metro hebben een stek in Chongqing. De grote koeriersbedrijven UPS, TNT, and DHL staan te drummen voor hun plaatsje. Zitten verder nog in de pijplijn: Dell, Bosch, ABN-Amro, Ericsson, Chalco, MedicineShoppe, het Taiwanese ProMos …Overigens heeft Taiwan er reeds 1,17 mjd US$ geïnvesteerd in 748 ventures. Tijdens het tiende vijfjarenplan groeiden de buitenlandse investeringen met 16 %. jaarlijks. Ook investeringen van binnenlandse investeerders schieten de hoogte in. De in Azië bekende producent van huishoudtoestellen Haier, ‘s lands tweede grootste schoenproducent Aokang, de televisieproducent TCL en Midea-luchtkoeling openden er onlangs een vestiging. Enkel uit provincie Guangdong alleen al plannen dertig grote bedrijven investeringen in wat zij zien als de uitvalsbasis voor het westen van het land.
Tenslotte wordt qua industriële strategie gestreefd naar technologische innovatie: het aantal technologiecentra in bedrijven van nationaal en stedelijke niveau steeg tot zeventig en de output van nieuwe producten groeide jaarlijks met en vijfde ongeveer. Het aandeel van hightech in de totale nijverheidsproductie steeg tot boven de twintig %. Ook de handel werd de laatste jaren op alle mogelijke manieren aangezwengeld en reeds anderhalf miljoen personen werken in deze sector waarin ketens een vijfde van de verkoop uitmaken: bij een wandeling in het stadscentrum doet de aanwezigheid van handelszaken zelfs als overdreven aan en een centraal huizenblok werd al herbestemd om een groene zone te worden.
Hoewel de revitalisatie van de stad centraal stond, werden de landbouwgebieden niet vergeten. De hoofdopdracht namelijk het herhuisvesten van bijna één miljoen bewoners uit de drieklovenstreek werd volbracht. Daarnaast werd elk jaar meer dan één miljard yuan uitgetrokken om tien pilootprojecten te ondersteunen bij het industrialiseren van de landbouw. 2000 ondernemingen die hierop inspeelden, leveren nu kwaliteitsproducten en daardoor verhoogden 2,6 miljoen boeren hun inkomen. Ook werden verschillende politieke middelen aangewend om honderd economisch sterke gemeenten te steunen: 20 miljard yuan ging in 2004 naar 1.150 bouwprojecten in deze gesteunde dorpen/steden. Naar de toekomst toe wordt dit bedrag echter een veelvoud, eenmaal de hoofdklemtoon meer van de metropool naar het achterland verschuift. Voorlopig is de kloof tussen de metropool en het klovengebied echter groter dan die tussen het oosten en het westen van het land.
Toekomst
De toekomst van de nijverheid ligt in het verlengde van de recent aangewende strategie. Vice-burgemeester Huang Qifan die de nijverheid in zijn takenpakket heeft wil dat het percentage van ondernemingen dat verlies lijdt rond de 20 % wordt gehouden. In 1998 het moeilijkste jaar voor Chongqing bedroeg het cijfer 60 %. Ten tweede moet de winstverhouding rond de 10 % blijven. De ratio passiva/activa moet verder onder de 60 %: de stad komt van 80 %, nu bedragen de lasten 60 %, maar op termijn moet dit onder de helft. Tenslotte beoogt de vice-burgemeester dat de industriële groei rond de 20 % jaarlijks blijft. Aan dit tempo vervult de stad het doel -de verdrievoudiging van zijn productie van 2000 in 2010- drie jaar vroeger dan toen gepland.
Toch moet er volgens Huang verbetering plaats grijpen op vijf vlakken. Vooreerst moet meer worden geïnvesteerd in de industrie, aldus de vice-burgemeester. Ook moeten de middelen die proportioneel naar onderzoek en ontwikkeling gaan, worden verhoogd. In de 400 grote- en middelgrote ondernemingen bedroeg het R&D percentage in vergelijking met de verkoop nog geen 1 % terwijl dit in vooruitstrevende nijverheidsgebieden van 3 tot 5 % varieert. Voorts moet de productiviteit omhoog en moet het op het niveau komen van oost-China. Ook het aantal arbeiders en hun inkomen moet terug omhoog. Van 1996 tot 2000 werd het aantal werknemers met meer dan anderhalf miljoen gereduceerd. Nu de moeilijke periode over is, kan terug aangeworven worden en in 2004 bedroeg dit aantal 200.000 personen. Tenslotte wil Chongqing het aandeel van de op export gerichte economie dat nog te laag is, verhogen. Wat naar omlaag moet is daarentegen de energieconsumptie, de vervuiling en de arbeidsongevallen. Om de daad bij het woord te voegen werd in 2006 al 64 miljard yuan geïnvesteerd in honderd projecten van technische transformatie.
Overigens stipt dezelfde vice-burgemeester aangaande de zuivering van afvalwater aan dat door de investeringen in zuiveringsapparatuur de stad het meeste van zijn afvalwater kan zuiveren en zo op het niveau van 90 % kan komen van steden als Peking en Sjanghai. De stad heeft immers 40 miljard uitgetrokken tussen 2001 en 2010 voor 15 waterzuiveringstations en 170 afvalcentra. Er wordt ook gewerkt om de geluidslast tijdens de dag onder 55 decibel te brengen en ‘s nachts onder 45. De bosbedekkingsgraad moet 36 % bedragen en het aantal dagen met schone lucht 290. U gelooft het of niet: de Wereldbank trekt 70 miljoen yuan uit om 233 van de 815 publieke toiletten te ontgeuren, schoon te maken en van heuse privacy te voorzien.
Qua technologie wil het bestuur vijf sleutellaboratoria, zes centra van technisch engineering en tien onderneming- ontwikkelingscentra hebben allen van nationaal niveau en respectievelijk 80, 30 en 100 van stedelijk niveau. Tot de doelonderwerpen behoren: zijdezworm genetica, ultrageluid geneeskunde, biologische geneesmiddelen, mechanische transmissie, auto en moto-testen, telecommunicatie en meting plus controle op afstand. Ook schone voertuigen, netwerkapparatuur, medische apparatuur, transport, rampvoorspelling en het omvormen van dier en plant worden mee beoogd. Bijvoorbeeld wordt een Chongqingse Silicon valley opgezet in het Xiyong Microelectronica Park dat een software industriepark wordt met chip vervaardiging, testen, verpakking, software, toegepaste producten en technologie-innovatie. Zijn reeds aanwezig HP en EDS en de Chinese Founder en ASE.
Tweede lijn
De klemtoon op spitstechnologie kan echter niet doen vergeten dat Chongqing met 6 miljoen migranten zit, dat de mensen afkomstig uit het gebied van de 3 klovendam aangepast werk moeten krijgen en dat ook voor de boeren die naar de stad uitwijken een geschikte baan moet gevonden. Daartoe wordt eerst een grootscheeps programma voorzien waarbij honderdduizenden, zoniet meer dan één miljoen personen beroepsopleiding zullen krijgen. Daarnaast zal tot 2010 elk jaar 500 miljoen yuan (US$60 miljoen) worden gespendeerd om ondernemingen in de 3 klovencorridor op gang te trekken. Een derde gaat ervan gaat naar chemie (bv. project tot productie van 850.000 ton methanol); een derde naar toerisme. Er komt ook ondersteuning voor gordels met bases voor sinaasappels, Chinese kruidengeneesmiddelen en Chinese pekelmosterd. Qua toerisme leent de streek zich tot allerlei toeristische pakketten al of niet in samenwerking met andere provincies, zij het dat de initiatieven niet altijd van goede smaak getuigen: de “spoken” stad Fengdu wou onwaarschijnlijk veel geld spenderen om een helattractiepark aan te leggen waar jaarlijks 3 miljoen bezoekers zouden op af komen: er werd een Chinese hel in nagebootst met foltertuigen en al. Hels misbruik van geld beweert de Chinese pers. Aan de andere kant kreeg het dorp Laitan nabij Hechuan de titel van ‘s land mooiste dorp. Zeker is dat Chongqing in de toekomst zijn talrijke en gevarieerde warmwaterbronnen zowel qua temperatuur (tot 30,40 en zelfs 60°C) als samenstelling, beter toeristisch zal uitbaten
De helft van de zes miljoen migranten werken buiten de provincie. De uitbetaling van loonachterstallen is zo goed als weggewerkt . Het doel is ook om tegen eind volgend jaar alle migranten die werken in steenkool- of andere mijnen, de bouw en andere ondernemingen met hoge risico’s te verzekeren tegen arbeidsongevallen. Dit jaar stuurde de metropool 115.000 migranten naar Xinjiang voor de katoenpluk. Ze verdienden er gemiddeld 2000 yuan gedurende de 3 maanden pluk. Met de provincie Guangdong werd een akkoord afgesloten dat Guangdong 130.000 migranten uit Chongqing zal tewerk stellen.
Het stadsbestuur wil de urbanisatiegraad opvoeren tot 52 % in 2010 en tot 65 % in 2020. Daartoe plant het naast de uitbouw van de metropool de vorming van 2 grote steden, 10 middelgrote steden, 19 kleine steden en 450 dorpen. Wanzhou wordt het centrum van verstedelijking in het noordoostelijke klovengebied. Qianjiang wordt het centrum in het zuidoosten. Wanzhou zal de infrastructuur ook moeten versterken, prioriteit verlenen aan machinebouw en zout-gerelateerde nijverheid, toerisme, landbouw en verwerking evenals geneesmiddelen. Het is een basis voor verzending naar omliggende provincies en zou tegen 2010 700.000 permanente bewoners tellen. Qianjiang zou in 2010 150.000 bewoners tellen en zich specialiseren in voeding, landbouwverwerking. Fuling is een stad met botanische tuin die stroomopwaarts ligt in Chongqings centraal gedeelte en wil tegen 2010 een half miljoen inwoners hebben, een verdubbeling van nu. De infrastructuur wordt eveneens versterkt in de haven; andere specialiteiten zijn bouwmaterialen, high-tech en geneesmiddelen. Hechuan een stad in noord-Chongqing plant 430.000 personen tegen 2010 en specialiseert zich in monumentenbehoud, energieproductie, toerisme, bouwmaterialen en bouwt communicatie uit met de provincie Sichuan. Yongchuan is de sleutelstad in west-Chongqing met een geplande 410.000 personen. Deze stad specialiseert zich als centrum van beroepsopleiding, toerisme, hydro-engineering . Jiangjin is de sleutelstad in zuid-Chongqing die 350.000 bewoners zou tellen tegen het eind van het decennium. Zowel technologie-intensieve als arbeidsintensieve nijverheid worden nagestreefd . Al deze steden zouden moeten dienen als tweedelijnssteden die fungeren als aantrekkingspool voor hun rurale dorpen. Nu de ontwikkeling van de metropool in goede banen lijkt, zal meer en meer de klemtoon verschuiven naar deze tweedelijnssteden. Als Chongqing echter de komende 10 jaar haar ontwikkelingstempo kan aanhouden van de voorbije tien jaar, twijfelen we er nauwelijks aan dat het haar doelstelling om tegen 2020 een modern Chongqing uitgebouwd te hebben met niet alleen moderne steden maar ook met een modern platteland, kan realiseren.
Selecte bibliografie
Diverse rapporten op http://www.cq.gov.cn/english/Statistics/
Survey of Economic and Social Development in Chongqing 2005 http://www.cqdpc.gov.cn
Report on the work of the Chongqing municipal government. http://www.cq.gov.cn/english/report/
Chongqing is the fastest‑growing urban centre on the planet, J. Watts, The Guardian, Mar 15-2006
Chongqing city group mapped out, ready to go, Ma Wei, China Daily, 2006‑05‑18
Plan to hush Chongqing by 2010, Huang Zhiling, China Daily, 2006‑12‑21
Relocated residents’ employment given top priority, Zhong Xiaowu, China Daily, 2006‑11‑08
Revitalizing tourism of the Three Gorges region, Yu You, China Daily, 2006‑11‑08
China’s Chongqing to start 100 key projects in 2006, Asia Pulse, May 01, 2006
Jan Jonckheere China Vandaag 1/04/2007
Lees ook recente evolutie na crisis: Chongqing Revival
