De EU-China top in Beijing is zoals in Europa voorspeld werd een flop geworden. Wat gebeurde er en welke elementen speelden een rol?
De 25ste EU-China top, die bovendien samenviel met de vijftigste verjaardag van de betrekkingen tussen de EU en China, heeft zo goed als geen resultaat opgeleverd. EU-diplomaten hadden dit voorspeld en uit het EU-perscommuniqué blijkt dat ze er ook geen grote inspanningen voor gedaan hebben.
Laaghangend fruit
De EU en China hebben een gezamenlijke verklaring uitgegeven over de strijd tegen de klimaatverandering. Zelfs het opstellen van die tekst verliep naar verluidt erg moeilijk en uiteindelijk staat er niets nieuw in.
Er zijn enkele minder belangrijke akkoorden bereikt onder meer over de erkenning van meer regionale producten en het heropstarten van drie technische werkgroepen.
Volgens EU-Commissievoorzitster Von der Leyen is het belangrijkste resultaat een akkoord over het opzetten van een soort mechanisme dat ernstige vertragingen in de leveringen van zeldzame aardmetalen moet verhinderen.
China had in februari als maatregel tegen de de extreem hoge invoertarieven van president Trump een beperkend vergunningensysteem ingevoerd voor de uitvoer van zeldzame aardmetalen waarvan de VS in hoge mate afhankelijk zijn. De maatregel veroorzaakte echter ook in sommige Europese bedrijven acute tekorten en productiestoringen dreigden. Vermits intussen een regeling getroffen is tussen de VS en China is de nu aangekondigde regeling tussen de EU en China te beschouwen als het plukken van laaghangend fruit.
Gemiste kansen
Chinese experts hadden de voorbije maanden laten verstaan dat er hoop was op doorbraken in sommige heikele dossiers
Zo zou men een tijdje geleden al dicht bij een compromis gestaan hebben over de invoer van Chinese elektrische voertuigen. Die zijn vandaag onderhevig aan Europese tarieven tot 38% en China heeft tegenmaatregelen genomen . China zou bereid zijn minimumprijzen voor naar de EU uitgevoerde wagens op te leggen in ruil voor de afschaffing van de tarieven. Een gelijkaardig akkoord werd in 2013 afgesloten voor zonnepanelen.
Verder werd geopperd het Comprehensive Agreement on Investment, een verdrag voor de bevordering van wederzijdse investeringen, dat nog door kanselier Merkel werd afgesloten maar door het Europese parlement om politieke redenen (de vermeende onderdrukking van de Oeigoeren) werd afgeschoten, aan te passen en te activeren. Dat zou kansen bieden om een aantal grieven van beide partijen (ongelijk speelveld voor Europeanen in China, beperkingen op Chinese investeringen in de EU) aan te pakken.
Tegengestelde benaderingen
Het EU-perscommuniqué na de top geeft de indruk dat men over geen enkel meningsverschil echt wilde onderhandelen. Na de verklaring dat de EU zich verder met China wil engageren overloopt dit communiqué de lange lijst eisen waaraan het land moet voldoen om dit engagement te kunnen verder zetten. Het gaat niet enkel om economische eisen. Volgens de EU verplicht het internationale recht China zelfs zijn economische samenwerking met Rusland te beperken (maw de EU-sancties op Rusland te volgen). Bovendien gelooft de EU zelfs ten tijde van Gaza nog steeds in haar (morele) superioriteit wanneer ze China nog maar eens de les spelt over de Oeigoeren, Tibet, Hongkong en zich zelfs verzet tegen de eenmaking van Taiwan met China.
Het EU-communiqué staat in schril contrast met de uitspraken van de Chinese president tijdens zijn ontmoeting met de Europese leiders. Xi concentreerde zich op partnerschap: ‘China en Europa zijn “grote jongens” in de internationale gemeenschap’ die ‘de communicatie moeten versterken, het wederzijds vertrouwen moeten vergroten en de samenwerking moeten verdiepen’ in een tijd van ‘met elkaar verweven veranderingen en chaos’.
Hij zei nog fijntjes dat ‘de uitdagingen waar Europa momenteel voor staat niet van China komen’.
Xi vindt dat er ‘geen fundamentele belangenconflicten of geopolitieke tegenstellingen tussen China en Europa zijn, en dat in de situatie ten gronde waarin samenwerking belangrijker is dan concurrentie, en consensus belangrijker dan verschillen, niet is veranderd’
Van waar de Europese verzuring tegenover China?
Vergeleken met vijf jaar geleden – toen Merkel het investeringsverdrag met China afsloot- is de houding van de EU zichtbaar negatiever geworden. Welke elementen spelen mee? Von de Leyen gaf in haar commentaar bij de top enkele belangrijke elementen.
De oorlog in Oekraïne
Von der Leyen: ‘We hebben onze verwachting uitgesproken dat China rekening zou houden met onze zorgen en onze verwachting dat het zijn invloed zou aanwenden om Rusland ertoe te bewegen een staakt-het-vuren te accepteren, aan de onderhandelingstafel te komen, vredesbesprekingen te beginnen en een einde te maken aan het bloedvergieten’ …’Hoe China zich gedraagt in Poetins oorlog zal een bepalende factor zijn voor onze toekomstige betrekkingen.’
Een week voor de top heeft de EU sancties uitgevaardigd tegen twee Chinese banken omwille van hun volgens de EU ongeoorloofde transacties met Rusland. Buitenlandminister Wang Yi had nochtans vooraf gewaarschuwd dit niet te doen omdat het ‘niet zonder gevolgen zou blijven’. Het wordt afwachten na de top welke de gevolgen zullen zijn.
De verbetenheid waarmee de EU China beschuldigt van medewerking aan de oorlog staat in contrast met de EU-houding tegenover landen als India. Ook dat land werkt intensief samen met Rusland en toch onderhandelt de EU er mee voor een handelsverdrag
Chinese overcapaciteit op de EU-markt?
Von der Leyen verklaarde verder: ‘In cruciale sectoren, zoals bijvoorbeeld staal, zonnepanelen, elektrische voertuigen, batterijen en andere, komt de gesubsidieerde productie in China niet overeen met de binnenlandse vraag, en daarom gaat de overcapaciteit naar andere markten’.
‘De Chinese leiders zijn deze kwestie gaan onderzoeken onder de term “involutie” en hebben zich bereid verklaard om consumptie meer en productie minder te ondersteunen. Dit is belangrijk. We moeten vooruitgang zien op dit gebied, want anders zou het voor de EU erg moeilijk worden om haar huidige niveau van openheid te behouden.’
Alhoewel Von der Leyen toegeeft dat de Chinese leiders werken aan een betere afstemming tussen vraag en aanbod zijn er blijkbaar geen inspanningen gedaan om een compromis te sluiten over de tarieven op Chinese elektrische auto’s.
Vlak voor de top heeft de EU bovendien nog nieuwe beperkingen opgelegd aan Chinees medisch materiaal bij openbare aanbestedingen.
Achter de EU-retoriek over Chinese overheidssubsidies, Chinese overproductie, Chinese dumping en een ongelijk speelveld voor Westerse bedrijven in China gaat echter een voor de EU ongemakkelijke realiteit schuil: in veel sectoren heeft China de EU technologisch bijgebeend of voorbijgestoken, en produceren de Chinezen gewoon efficiënter.
Deze realiteit verdwijnt niet op door protectionisme. Dat vergroot alleen maar het probleem.
If you can’t beat them, join them! Technologische samenwerking, joint-ventures, investeringen in twee richtingen zijn duurzame oplossingen die de Europese industrie kunnen redden. Europese autobedrijven die in China werken hebben dat begrepen en werken al nauw samen met Chinese partners voor elektrische en zelfsturende wagens, voor de Chinese markt én voor de Europese. Waarom werkt de EU niet in deze voor de hand liggende richting?
Systeemrivaal
De derde reden om afstand van China te houden vermeldde Von der Leyen niet.
In 2019 omschreef de EU China voor het eerst als ‘systeemrivaal’. De opkomst van een groot land van het Zuiden dat zich bovendien socialistisch noemt is een bedreiging voor de wereldwijde dominantie door het Westen en uiteindelijk zelfs voor het kapitalistisch systeem.
Ondanks de spanningen met de VS onder Trump is de EU nog steeds de ideologische bondgenoot van de VS. Bij de Europese leiders leeft nog de hoop dat de EU met Trump tot een akkoord kan komen om samen de opkomst van China en het globale Zuiden af te remmen. De EU verkiest nog steeds tweede viool te spelen in een door de VS gedomineerde wereld eerder dan op voet van gelijkheid samen te werken met China in een multipolaire wereld waarin het Zuiden zijn plaats opeist.
In de komende weken voert de EU belangrijke onderhandelingen met de VS. Ook dat verklaart de houding van de EU op de voorbije top met China.
Bronnen: Xinhua, perscommuniqué EU; South China Morning Post
