Een Derde Wereldoorlog zou voor de hele aardbol catastrofaal zijn

Chen Weihua is journalist. Hij werkte zijn hele carrière voor de Chinese krant China Daily. De voorbije zeven jaar woonde en werkte hij in Brussel als EU-bureauchef voor zijn dagblad. Daarvoor was hij 11 jaar correspondent in de Verenigde Staten. Een kenner van de VS, Europa en China…

Dit is het eerste deel van een afscheidsinterview, want op 1 augustus ging hij op 62-jarige leeftijd met pensioen.¹

Jan Reyniers

Chen Weihua, wat voor krant is China Daily?

China Daily is een vrij jonge krant. Ze bestaat pas sedert 1981. Het was geen toeval dat ze net in die periode het licht zag. In 1978 introduceerde Deng Xiaoping, Mao’s opvolger qua invloed en beleid, een belangrijke reeks hervormingen onder het motto ‘hervormingen voor het binnenland en deuren open voor het buitenland’. Van dan af stroomden allerhande buitenlanders massaal het land binnen. Het ging om diplomaten, investeerders, experts, technici, studenten, toeristen, enzovoort. Er was plots een sterke behoefte om al die mensen correct te informeren over China, vooral omdat ze niet vertrouwd waren met onze cultuur, onze visie, onze gewoonten, onze taal. De uitgave van een Engelstalige krant moest dat euvel verhelpen. Die krant is China Daily geworden. Ondertussen bereiken wij, dank zij het internet, zowat de hele wereld. De interesse voor China is overal erg groot. De wereld is een dorp geworden en China groeide uit tot een economische wereldmacht. Hoewel er inmiddels talloze andere Engelstalige media in China actief zijn, durf ik te stellen dat China Daily nog steeds veruit het belangrijkste Engelstalige nieuwsmedium in het land is.

Je werd meteen na het beëindigen van je hogere studies journalist?

Ja, hoewel ik microbiologie had gestudeerd, wilde ik toch journalist worden. Ik had ondertussen ook Engels geleerd en kon dankzij een aantal beurzen journalistiek gaan studeren in de VS. Tijdens die periode reisde ik maandenlang doorheen de hele VS. Ik promoveerde ook in de journalistiek aan de Stanford-universiteit in California.

Je weet dus wat er van een Amerikaanse journalist verwacht wordt?

Ja, ik ken het westers journalistenwereldje vrij goed. De Chinese pers krijgt hier in het Westen vaak te horen dat ze enkel maar propaganda-artikels mag schrijven. Daar zit misschien een heel klein beetje waarheid in, maar het is zeker niet zo erg als de verloedering van de massamedia in het Westen! Ik ben het dus helemaal niet eens met wie de Chinese pers wegzet als een ‘propagandapers’. Aan het einde van de jaren 80 en vooral in de jaren 90 – de periode waarin ik mijn carrière begon – werd in mijn land de basis gelegd voor een bijzonder levendige, professionele journalistiek. Ik kijk nog steeds met heimwee terug naar die buitengewoon dynamische periode, die de basis legde voor een correcte Chinese journalistiek.

Is politiek dan op geen enkele manier een gevoelig onderwerp?

Dat hoor je me niet zeggen. Ik denk dat politiek overal ter wereld een gevoelig onderwerp is. Ik denk dat het in China, wat dat betreft, niet erger is dan bijvoorbeeld in Washington. Dus, ja, politieke onderwerpen zijn ook in China delicaat. Het is niet aan te raden in te gaan tegen de door het beleid gekozen lange-termijndoelen, hoewel het de vraag blijft of je dat überhaupt wel zou moeten doen. In China – in tegenstelling tot het Westen – worden politieke beslissingen genomen na vrij intensieve en open debatten binnen de leiding van de Communistische Partij. Die beslissingen zijn haast altijd een vrij accurate weerspiegeling van wat ‘de mensen’ willen. De meeste Chinezen zien met eigen ogen hoe spectaculair het land gegroeid is en hoe ze delen in die vooruitgang.

Terug naar de Europese journalistiek: hoe zag en zie jij die evolueren?

Eerst en vooral geloof ik nog steeds dat er bonafide, excellente journalisten zijn, zowel in de VS als in Europa. De meesten van hen zijn van socialistische signatuur en hebben het beste voor met de wereld. Maar dat gezegd zijnde: de laatste twee decennia is de kwaliteit van de westerse pers er beduidend op achteruitgegaan. Een soort ‘politieke correctheid’ heeft zowel de West-Europese als de Amerikaanse pers aangetast. Neem nu de West-Europese pers en hoe ze berichtte over de oorlog in Oekraïne of over de ‘spanningen’ tussen de VS en China. Die berichtgeving was en is zo bevooroordeeld. Ik vind dat je als journalist alles moet kunnen zeggen zonder ooit bang te zijn voor mogelijke gevolgen. Het lijkt erop dat de westerse media om de een of andere reden vrezen voor mogelijk onaangename consequenties. De westerse media zijn bang. Ze kunnen (of mogen?) de problemen die zich stellen niet meer objectief benaderen. Stel dat ze dat zouden doen, zouden ze misschien het verwijt krijgen dat ze ‘de kant van Rusland’ of ‘de kant van China’ kiezen … Het lijkt erop dat ze van een misdaad beschuldigd zouden worden als ze oog zouden hebben voor beide kanten van de medaille. En dat is toch waar het in goede journalistiek om draait: Een journalist mag niet kiezen voor de éne of de andere kant. Een journalist moet kiezen voor de feiten. Neem nu de zaak van Julian Assange en hoe die man is behandeld. Hij heeft jarenlang in de gevangenis gezeten omdat hij feiten bekendmaakte! Het idee dat journalisten zelfs vervolgd kunnen worden omdat ze feiten publiceren, jaagt allicht heel veel van hun collega’s de stuipen op het lijf… Ja, er is hier zeker sprake van beperkingen op de vrijheid van meningsuiting.

Mensen worden misleid door angsthazen die liever de feiten verdoezelen dan er risico’s mee te lopen?

Ja toch? Bovendien geldt die misleiding niet enkel het journalistenkorps. Vooral in de VS worden mensen systematisch misleid door hun politici. Ik denk soms dat het McCarthyisme² er opnieuw volop de plak zwaait. Maar ook over China wordt hier gezwegen of geframed. Kijk, mijn buurvrouw hier in Brussel is een Braziliaanse. Ze leest kranten en volgt het nieuws, maar onlangs vroeg ze me of die ‘Culturele Revolutie’³ in China nog steeds aan de gang is? Ik dacht: ‘Hoe is het toch mogelijk dat mensen hier zo slecht geïnformeerd zijn over China?’ Ik neem het haar niet kwalijk dat ze misleid is: ze kent China alleen via wat ze erover te lezen krijgt. Ze is er nog nooit geweest! Maar er zijn miljarden mensen die nog nooit in China zijn geweest! De meeste mensen die ik hier ontmoet heb, denken alleen maar het allerslechtste over China. Het lijkt wel alsof alles in China negatief is. Dat is natuurlijk idioot. Nergens op de wereld gaat alles 100% goed. En dus ook niet in China, niet in de VS, niet in Europa. Hoewel… sommige westerse leiders zijn echt wel beneden alle peil.

Daarmee zijn we bij de politiek aanbeland. De belangrijkste EU-leiders brachten onlangs een werkbezoek aan Beijing, maar dat leverde niet veel op. Twee dagen later maakten ze wél een ‘deal’ over 15% invoerheffingen die de VS voortaan mogen innen op EU-producten?

Ja… De voorzitter van de Europese Raad, Antonio Costa, en de voozitster van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, waren in juli op bezoek in Beijing. Ze hadden het daar over duurzame ontwikkeling, handelsrelaties, investeringen én over geopolitieke spanningen. Je had Von der Leyen moeten horen: ze leek China wel de les te willen spellen terwijl ze zich in Washington door Trump liet kleineren. Ik stel overigens vast dat heel wat Europese politici tegenwoordig mekaar beconcurreren in kruiperigheid ten aanzien van de Amerikaanse president. Marc Rutte was ooit een min of meer fatsoenlijk man als premier van Nederland, vandaag is hij secretaris-generaal van de NAVO en noemt hij Trump ‘daddy’. Hoe laag kan je vallen? Zijn voorganger Jens Stoltenberg was naar verluidt ook een ‘fatsoenlijke’ premier van Noorwegen vooraleer hij secretaris-generaal werd van de NAVO…

De NAVO lijkt een gevaar voor fatsoen als je haar recente secretarissen-generaal op de weegschaal legt.

En Von der Leyen, tja, die heeft zich altijd al naar de grillen van Washington geplooid. Dat deed ze al tijdens haar eerste termijn. Vandaag pocht ze over de deal waarbij Europa ‘slechts’ 15% uitvoertaksen zal moeten betalen aan de VS. Ze is in de wolken omdat er nu ‘zekerheid is voor de zakenlui’. Die voorspelbaarheid had je toch ook kunnen ‘garanderen’ met invoerheffingen van 50% of van 100%! En waarom niet van 0%, zoals het overigens was? Als streven naar ‘zekerheid’ je enige criterium is, ben je dan goed bezig?

Loopt Europa niet al langer in het spoor van de VS?

Tja, vandaag zie ik eigenlijk alleen een Macron en een Josep Borrell⁴ die zo nu en dan eens een ‘zuiver’ Europees standpunt innamen. Zij hebben het regelmatig over de Europese ‘autonomie’. Maar die ‘autonomie’ te verwezenlijken in plaats van er over te praten, blijkt verschrikkelijk moeilijk. De Europeanen blijven, naar mijn mening, steken in de rol van junior-partner van de VS. En dat doen ze al sedert het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het is inmiddels erg moeilijk geworden voor de Europeanen om van die slechte gewoonte af te komen. De enige uitzondering die ik zie was die van de Franse president Jacques Chirac die zich openlijk verzette tegen de VS-oorlog in Irak. Ook Angela Merkel durfde de Europese volgzaamheid in de verf te zetten tijdens de G7. Helaas deed ze dat pas toen ze ontslagnemend was…

En dan is er nu het fenomeen Trump. Oké. Europa heeft zich om veiligheidsredenen destijds tot de VS gericht. Dat viel destijds allicht nog te begrijpen. Maar ondertussen staan we toch een heel eind verder in de geschiedenis. Het gevaar van de Sovjet-Unie is afgewend. Waarom dan niet kiezen voor echte autonomie? In Duitsland krioelt het nog steeds van de Amerikaanse troepen. In andere landen staan VS-kernkoppen klaar. Strategisch zou Europa moeten kiezen voor een grotere autonomie, maar dat is net wat de VS niet willen. Kijk maar naar de VS-presidenten die aantraden sedert het nieuwe millennium. Hun buitenlandse politiek is in wezen altijd dezelfde gebleven: de wereld (en dus ook Europa) domineren. Op dat vlak moet je Trump complimenteren: in tegenstelling tot zijn voorgangers zegt hij tenminste wat hij doet (al doet hij niet altijd wat hij zegt…).

Dus ja, de wereld heeft behoefte aan een meer onafhankelijk Europa.

Straks betalen de Europese landen allemaal 5% van hun bbp aan bewapening…

Ja, de Russen komen hé! Rusland is de grootste bedreiging ooit voor Europa. Poetin beschikt over een machtig leger dat – als we niets ondernemen – binnen enkele weken in Brussel kan staan…

Als ik zie hoe hij ten koste van honderdduizenden Russische doden en gewonden erin geslaagd is zo’n 200 km op te rukken in Oekraïne, lijkt mij het Russische gevaar écht niet zo groot. Mag ik u eraan herinneren dat het Russische bbp kleiner is dan dat van Italië! Zo’n grootmacht is Rusland dus niet, zou ik denken? Hier zien we een duidelijk voorbeeld van volkomen fictieve angstpsychose, erin geramd door EU-politici, VS-politici en, helaas, ook door de grote Europese en Amerikaanse media die het spel van het militair-industrieel complex van de VS klakkeloos meespelen.

Er zijn zelfs mensen die inmiddels moeten toegeven dat Rusland zijn dreiging allicht niet écht zal kunnen waarmaken, maar dat het China is dat Europa bedreigt. Laat ik even de puntjes op de i zetten. China heeft sedert het einde van de Tweede Wereldoorlog nooit één enkel land aangevallen. Dat kunnen we van de VS en hun Europese schoothondje niet zeggen, dacht ik.

Hoe dan ook is die 5% een gevaarlijke koers. We weten uit ervaring dat militair opbod leidt tot oorlogen. Kijk maar naar zowel de Eerste als naar de Tweede Wereldoorlog. Opbod leidde telkens tot oorlog. Miljoenen Europese doden! Europa zou het allereerste continent moeten zijn dat zich verzet tegen een wapenwedloop, maar neen, het stapt vrolijk de oorlogslogica van Washington achterna.

Europa zou, net als China, de diplomatieke weg moeten kiezen. Dat is de enige manier om vrede te garanderen. En ja, je zou kunnen zeggen dat Europa al 80 jaar vrede kent. Sommigen zullen beweren dat dat dank zij de NAVO is, maar laten we niet vergeten dat de ‘verovering’ van de Oost-Europese landen door de NAVO ook de directe aanleiding is van de huidige oorlog in Oekraïne. Sedert 2022 is het gedaan met de vrede in Europa en de oorlogsstokers willen opnieuw méér conflicten. Europa zit op een gevaarlijk pad: dat van de self-fulfilling prophecy. Laten we daar niet intrappen en het Chinese voorbeeld volgen: je kunt van mening verschillen en soms zelfs héél erg, maar je blijft praten! Europa heeft er alle belang bij met Rusland in gesprek te gaan. Misschien zijn sommige Russische eisen wel legitiem? Zou jij een tot de tanden gewapende NAVO als buurjongen willen? Praten is de boodschap en vergeet vooral ook niet dat Rusland een stevige kernmacht is. Een derde wereldoorlog zou voor de hele aardbol catastrofaal zijn.

Noten:
1^ In China gaan mannen in principe (al) op hun 60^ste met pensioen.
2^ Het McCarthyisme (begin jaren 1950) was een periode van felle anticommunistische verdachtmakingen in de VS, onder leiding van senator Joseph McCarthy. Mensen uit de politiek, media en kunstwereld werden beschuldigd van communistische sympathieën, veelal zonder bewijs. Deze heksenjacht leidde tot angst, zwarte lijsten en beschadigde carrières.
3^ De Culturele Revolutie (1966–1976) was een politieke campagne om kapitalistische, traditionele en ‘reactionaire’ invloeden uit de Chinese samenleving te verwijderen. Ze leidde tot massale vervolgingen, geweld, de vernietiging van cultureel erfgoed en de uitschakeling van Mao’s tegenstanders. In naam van ideologische zuivering werden talloze mensen vernederd, gevangengezet of gedood. China erkent ondertussen dat er toen zware fouten werden gemaakt.
4^ Josep Borrell was de Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor Buitenlandse Zaken (2019-2024).