OPINIE Dirk Nimmegeers
De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
De Verenigde Staten en Israël blijven Gaza bombardementen en de hongersnood duurt voort. China en andere landen van het Zuiden eisen dat hier een einde aan komt. Zij blijven zich uitspreken voor een onafhankelijk Palestina bestuurd door de Palestijnen, maar sommige linksen beschuldigen het Zuiden van medeplichtigheid aan de volkerenmoord op de Palestijnen en de kolonisering van hun gebieden.
Voortgezette genocide en het verzet ertegen
De regering en de politieke elite van de Verenigde Staten zorgen ervoor dat Israël de volkerenmoord op de Palestijnen en de kolonisering van al hun gebieden kan verder zetten. Het plan Trump met zijn wankele en dubbelzinnige staakt-het-vuren lijkt slechts een nieuwe aanpak van het zionistische project. Massale wapenleveringen en militaire bijstand aan Israël gaan ononderbroken verder. Dat land schendt alweer voortdurend het bestand. Voedsel mag slechts mondjesmaat Gaza binnen. Het Palestijnse verzet houdt moedig stand, en probeert daarnaast met compromissen, voor zover die enigszins aanvaardbaar zijn, kansen te creëren voor Palestijnse eenheid en internationale steun. Het richt zich daarmee tot de Arabische staten en landen met een overwegend islamitische bevolking waar de sympathie voor de Palestijnen vanzelf al en traditioneel het grootst is. Westerse regeringen manen Israël schoorvoetend aan tot matiging, vooral om de zionisten tegen zichzelf en een wereldwijde afkeer te beschermen. Dat is ook de voornaamste reden waarom Europese landen met hun eigen ‘vredesplannen’ komen. Een voorbeeld daarvan is de laattijdige en voorwaardelijke erkenning van de Palestijnse staat die vooral gericht is op het ontmantelen van het Palestijnse verzet. De hele toestand is zeer ontmoedigend. Toch blijft de solidariteit met de Palestijnse strijd en de ontmaskering van Israël toenemen onder de westerse bevolking en die van de Arabische landen.
China blijft ‘Palestina voor de Palestijnen’ steunen
Ook de houding van de Chinese regering is standvastig. Minister van Buitenlandse Zaken en toppoliticus Wang Yi stelt dat ‘China zich zal blijven inzetten voor een staakt-het-vuren en de beëindiging van de oorlog in Gaza, en voor een spoedige, alomvattende, rechtvaardige en duurzame oplossing van de Palestijnse kwestie op basis van de relevante VN-resoluties en de tweestatenoplossing’. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken wijst er ondubbelzinnig op dat ‘het beginsel van ‘Palestijnen die Palestina besturen’ moet worden nageleefd en de legitieme nationale rechten van Palestina moeten worden gewaarborgd in de regeling voor bestuur en wederopbouw na het conflict’. Het heeft in 2016, samen met 13 andere leden van de uitgebreide Veiligheidsraad, de nederzettingenpolitiek van Israël illegaal verklaard in Resolutie 2334. Beijing is die resolutie altijd trouw gebleven en klaagt de uitbreiding van de illegale nederzettingen en het geweld daar tegen de Palestijnen aan. Dat zijn geloofwaardige standpunten. China kan inderdaad prat gaan op decennia van ‘krachtige steun voor de rechtvaardige zaak van het Palestijnse volk om hun legitieme nationale rechten te herstellen’.
Linkse beschuldigingen tegen BRICS en China
Eerder al is gebleken dat westerse politici en media weinig notie nemen van de Chinese initiatieven voor vrede in het Midden-Oosten en voor steun aan Palestina. Ook in pro-Palestijnse bewegingen en linkse organisaties zijn er sommige boegbeelden die de solidariteit van China met Palestina en de bemiddeling voor eenheid tussen de Palestijnse partijen negeren. Tegenwoordig gaan linkse publicisten zoals de trotskist Eric Toussaint, gebruikmakend van de begrijpelijke ontmoediging over de straffeloosheid van Israël en de machteloosheid van het verzet ertegen, een stap verder. Zij lanceren een heftige aanval op de BRICS+ als organisatie, en hoe afzonderlijke landen van deze groep omgaan met de kwestie Israël-Palestina. Onder het mom van een breed opgezette reeks kritieken is dit in feite een campagne tegen China en zijn internationale beleid. Het lijkt zelfs alsof Toussaint en zijn supporters de BRICS en vooral China evenveel schuld geven aan de mensonterende situatie in Gaza als de VS en zijn bondgenoten. ‘De BRICS-landen … nemen geen concrete stappen om als groep landen de genocide effectief te voorkomen.’ ‘Ze treffen geen sancties … onderhouden handelsbetrekkingen met Israël en investeren in het land…’ en … ‘nergens in hun recentste verklaring gebruiken ze de term genocide, etnische zuivering of bloedbad’. Zal dit de Palestijnse zaak vooruithelpen of eerder ondermijnen?
Een kwestie van woordkeuze
‘BRICS spreekt niet van genocide‘ wordt de organisatie verweten. De reden is het bezwaar van sommige BRICS-landen tegen die term, maar het is natuurlijk een nietszeggende eis dat diplomaten dezelfde termen moeten gebruiken als activisten. Vele vertegenwoordigers van landen uit het Mondiale Zuiden en van China zijn al maandenlang duidelijk genoeg in het verwoorden van hun afschuw voor de volkerenmoord in Palestina en hun analyse van de tactieken die de Verenigde Staten en Israël daarbij hanteren. Zie bijvoorbeeld de artikelen 24 tot en met 27 in de Verklaring BRICS over Palestina (Zie PDFBRICS Leaders’ Declaration). Zie de vele ondubbelzinnige uitspraken van China in de VN-veiligheidsraad. Bovendien heeft BRICS-land Zuid-Afrika bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) een genocidezaak aangespannen, waarbij verschillende landen uit het Zuiden zich intussen hebben aangesloten. In het kader van die zaak heeft China bij het ICJ bij monde van zijn vertegenwoordiger Ma Zhaoxu, drie aspecten van de kwestie besproken. Hij verdedigde de rechtsmacht van het ICJ, het recht op zelfbeschikking van de Palestijnen en het internationaal humanitair recht. Ma verdedigde het recht om gewapende strijd te voeren tegen de Israëlische bezetting en onderdrukking. Een aantal landen uit het Mondiale Zuiden hebben ook de Hague Group opgericht, een ‘wereldwijd blok van staten dat zich inzet voor gecoördineerde juridische en diplomatieke maatregelen ter verdediging van het internationaal recht en solidariteit met het volk van Palestina’. Toussaint erkent het bestaan van het Zuid-Afrikaanse initiatief en van de Hague Group. Hij erkent ook de steun ervoor, maar doet vervolgens zijn best om deze initiatieven zoveel mogelijk naar beneden te halen. Volgens hem blijft het bij woorden, die dan nog ontoereikend zijn (zie boven).
Eisen aan het Zuiden en aan China
De landen uit het Zuiden en vooral China kunnen alleen op de goedkeuring van Toussaint & Co rekenen als ze sancties treffen en de diplomatieke, commerciële en financiële banden met Israël verbreken. Met andere woorden: als ze actie voeren zoals de westerse pro-Palestijnse bewegingen. Niemand zal de Chinese regering of media erop kunnen betrappen dat ze campagnes zoals Boycott, Divestment, Sanctions (de BDS-beweging) of de Gaza Freedom Flotilla bekritiseren. Dit soort acties pas in de traditie van de westerse solidariteitsbewegingen en bij de omstandigheden in het Westen. Beijing heeft wel degelijk goede redenen om zijn eigen koers te volgen.
Sancties, de oplossing voor alles?
China is huiverig voor het sanctiewapen. De VS zet dat wapen, vaak eenzijdig, in tegen bepaalde landen in pogingen om regimewisselingen te bevorderen, in handels- en andere oorlogen, en landen middels long-arm jurisdiction te dwingen zich bij de acties van de VS aansluiten. Eén uitzondering is er op de Chinese aversie voor sancties. In 2021 heeft het Permanent Comité van het Nationale Volkscongres de Anti-Buitenlandse Sanctiewet van de Volksrepubliek China aangenomen. Die wet begint met de herhaling dat ‘De Volksrepubliek China zich houdt aan een onafhankelijk buitenlands beleid van vreedzame co-existentie en non-interventie in andere staten. Indien echter, een andere natie aan China sancties of andere discriminerende maatregelen oplegt, eist China het recht op tegensancties van gelijke aard tegen dat land in te stellen.’ Dit is een vrij vanzelfsprekende manier om de vreedzame ontwikkelingsweg die China heeft gekozen en de belangen van zijn reusachtige eigen bevolking te beveiligen.
De VN en Palestina
Vooral eenzijdige sancties zijn volgens Beijing schadelijk en ze zetten de Verenigde Naties buitenspel. China streeft juist naar oplossingen via de VN. Het steunt de Twee-statenoplossing, stuurt aan op beslissingen genomen door de Veiligheidsraad. Beijing geeft aan de door Israël vervolgde en door de VS ondermijnde United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East, de UNRWA, de nodige financiële en politieke steun.
Volop de kaart van de VN spelen heeft natuurlijk nadelen: de invloed en speelruimte van China worden beperkt door de internationale structuren die het niet eenzijdig wil en kan terzijde schuiven.
Dat Beijing vindt dat de Verenigde Naties de centrale rol moeten spelen die hen toekomt heeft echter vooral essentiële voordelen. Het is de enige manier om de volwaardige erkenning van de Palestijnse staat te realiseren. Dat is een hoofddoel van China. De Volksrepubliek was een van de eerste landen die de staat Palestina erkenden, meteen in 1988. Intussen erkennen 156 lidstaten van de VN, dat is 80%, de Palestijnse staat. De VN is ook de enige organisatie die ervoor kan zorgen dat de Palestijnen zelf hun de wederopbouw en de inrichting van hun onafhankelijke staat regelen. De Verenigde Staten en Israël willen dat beletten.
Het belang van de publieke opinie
Als de publieke opinie in de wereld het zionistische project van Israël volledig en voorgoed de rug toekeert zullen de westerse beschermheren van het zionisme nog verder gedwongen worden ‘Israël tegen zichzelf te beschermen’. Alleen om die reden en alleen als dat gebeurt zullen de wapenleveringen aan Israël ophouden. Onder druk van de publieke opinie en van het Mondiale Zuiden, waar China een prominent lid van is, zullen de bondgenoten van Israël de regering van Tel Aviv uiteindelijk moeten dwingen om de uitroeiing van de Palestijnen stop te zetten en Palestina te erkennen.
Het Westen en de Arabische wereld
De navolging van bewegingen en actievormen zoals sanctionering die door het westerse ideeëngoed zijn beïnvloed (bepleit door sommige linksen) houdt grote risico’s in. Beijing heeft de Arabische Lente niet gesteund. Het heeft die ‘revolutie’ overigens ook niet bestreden of verraden. Aanvankelijk vond deze beweging grote bijval zowel bij de westerse elite als bij de progressieve publieke opinie. Vervolgens hebben de westerse landen (met behulp van de aan hen onderworpen Arabische politici) de Arabische Lente eerst laten vallen en dan vooral misbruikt. Op die manier is het Westen erin geslaagd Arabische leiders opnieuw aan zich te binden en leiders die dit weigerden (en die vaak trouw bleven aan hun solidariteit met Palestina) te doen vallen: Libië en Syrië zijn de duidelijkste voorbeelden. Iran is het volgende doelwit. China is Libië en Syrië als soevereine staten zo lang mogelijk blijven steunen. Beijing staat nu aan de kant van Iran, het BRICS-land dat als trouwe bondgenoot van Palestina het volgende doelwit is van de oorlogs- en moordzucht van Israël en de VS.
Wat de rol van de Arabische landen betreft is het van groot belang om te proberen hun regeringen en leiders door los te weken van de VS en Israël. China kan niet met de wapens tegen Israël en de VS ingaan en wil dat ook niet. Of dat ooit zal veranderen valt nu niet te voorspellen. Voor China blijft de ontwikkeling van handel, economische en diplomatieke betrekkingen met de Arabische en islamitische staten onontbeerlijk. De Abraham-akkoorden moesten de collaboratie tussen de Arabische staten en Israël bezegelen en zouden worden uitgebreid. Dankzij de actie op 7 oktober van Hamas en andere verzetsgroepen zijn die akkoorden en hun uitbreiding wellicht voorgoed verijdeld. Wel moet de specifieke groepen van Arabische en islamitische landen uit het Zuiden verder bevrijd worden van de Amerikaanse beknelling.
Geduld en diplomatie
Ondanks Irak, Libië, Syrië, Gaza, Libanon blijven sommige Arabische leiders zich immers de illusie maken dat hun eigen belangen uiteindelijk nog altijd het beste gediend worden als ze hun onderworpenheid aan de VS blijven koesteren. Anderzijds zijn sommige Arabische leiders juist door wat Irak, Libië, Syrië, Palestina, Libanon, Jemen en Iran overkomt bang dat hen hetzelfde lot wacht als ze de VS (en Israël) consequent gaan bestrijden. Er zijn natuurlijk ook Arabische leiders die China niet vertrouwen. Laten we trouwens niet denken dat de Arabieren op dit alles een patent hebben. In de EU zet hetzelfde soort overwegingen de leiders ertoe aan om op alle vlakken toe te geven aan de eisen van Trump & Co, inclusief de opoffering van hun eigen economie en bevolking aan de waanzin van MAGA. In elk geval is er om de Arabische landen los te weken van de VS geduld en diplomatie vereist, twee talenten die Beijing in grote mate bezit.
Bestaande vooruitgang
Toussaint schrijft ‘De BRICS-landen vertegenwoordigen de helft van de wereldbevolking, 40% van de fossiele energiebronnen, 30% van het mondiale bbp en 50% van de groei. Ze hebben de middelen om hun exportgerichte kapitalistische ontwikkelingsmodel te veranderen, maar ze willen niet.’
Hij zegt er niet bij dat de opkomst van de productiemogelijkheden en de economische groei van de BRICS-landen en van het Mondiale Zuiden mede mogelijk zijn gemaakt door infrastructuurwerken, leningen zonder bindende voorwaarden en het Belt & Road Initiative, aangeboden door China. Dat land is ook een centraal lid van een reeks nieuwe opkomende structuren die zorgen voor een herschikking van het internationale landschap. Zij zijn een uiting van het groeiende gewicht van het Zuiden, de meerderheid van de tot nu toe onderdrukte wereldbevolking. Behalve BRICS+ is er de Shanghai Cooperation Organisation (SCO), samen met een reeks andere organen zoals het Forum voor Chinees-Afrikaanse samenwerking (FOCAC) en het China-CELAC-forum (Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische staten). Zo’n 150 landen hebben zich aangesloten bij het Belt and Road Initiative (BRI), dat in 2013 voor het eerst door China werd voorgesteld. De focus op connectiviteit en infrastructuur belichaamt de belangrijkste voorwaarden voor modernisering, terwijl het ontwikkelingslanden in staat stelt om gemakkelijker handel met elkaar te drijven en samen te werken, in plaats van hun middelen alleen maar naar het Noorden te zien stromen. Dit zijn vormen van samenwerking tot wederzijds voordeel op initiatief van China. Ze hebben vele landen van het Mondiale Zuiden keuzemogelijkheden gegeven en kansen om te kiezen voor een onafhankelijke, bij hun specifieke omstandigheden passende ontwikkelingsweg. Ze leggen onder andere de basis voor een daadwerkelijker verzet tegen het zionistische project, helaas wel op de lange termijn.
Pluriformiteit is niet fataal
Het klopt niet dat alle BRICS (en de kandidaat BRICS en hun partnerlanden) gekozen hebben voor een ‘kapitalistische, productivistisch-extractivistische productiewijze die menselijke arbeid uitbuit en de natuur vernietigt’, zoals Toussaint& Co schrijven. Sommige van die landen zijn socialistisch, zoals China, Cuba en Vietnam, of zoeken in de richting van een soort eigen socialisme, zoals Brazilië en Venezuela. Natuurlijk is BRICS geen socialistische organisatie. Er zijn onderlinge tegenstellingen en de weg die vele van die landen kiezen is een andere dan die van China. Beijing mengt zich hier niet in interne aangelegenheden van andere staten, maar kijkt vooral naar de mogelijkheden die de samenwerking tussen en met hen biedt om zich te verzetten tegen de dominantie van de Verenigde Staten en zijn bondgenoten. Het doet er ook alles aan om die samenwerking tot stand te brengen, vaak met succes: kijk maar naar de bemiddeling die geleid heeft tot een vorm van verzoening tussen de aartsvijanden Saoedi-Arabië en Iran, of tussen Pakistan en Afghanistan. En dan zijn er de verschillen tussen het socialistische China zelf en vele van zijn partners in het Zuiden die een hele andere maatschappij-inrichting en andere geopolitieke belangen hebben. De keuze van China is om met die diepgaande verschillen van mening en doelstellingen tolerant om te gaan en het goede voorbeeld te geven. China’s weg is niet die van ‘preken’, machtspolitiek en dreigementen.
De oprichting en de werking van BRICS+ en het succes van zijn activiteiten wijzen nu al op de ontwikkeling van een multilaterale wereld die steeds meer kansen ziet om de dictaten van het Westen naast zich neer te leggen. Binnen die ontwikkeling passen de weigering van de meerderheid van de wereld om mee te helpen aan de vernietiging van Rusland, de veroordeling van de Israëlische genocide en de voortschrijdende volledige erkenning van een Palestijnse staat. Logisch is dan ook dat Palestina het lidmaatschap van BRICS heeft aangevraagd.
Die verdomde economische betrekkingen
Een belangrijk mikpunt van de critici van China en andere BRICS-landen is dat van hun economische betrekkingen met Israël. Uit de weigering om economische sancties te treffen blijkt al dat China in de internationale politiek geen gebruik wil maken van de hefboomwerking die economie kan hebben. Beijing verwijt het Westen herhaaldelijk dat het economische kwesties politiseert en het begrip veiligheid daarbij veel te ruim definieert, bijvoorbeeld in de sabotage en verbodsbepalingen gericht tegen Chinese ondernemingen.
China blijft belangrijke economische betrekkingen onderhouden met Israël, net zoals het dat doet met de Verenigde Staten. China ijvert voor correcte, niet gepolitiseerde handel en betrekkingen met de Amerikaanse bedrijven en voor een einde aan de handelsoorlog. Voor de communistische partij en de socialistische regering van China is dit uiteindelijk op dit moment de beste manier om nog een deel van de ondernemers en enkele politici in de hoofdkwartieren van het imperialisme voor samenwerking te winnen. China benadrukt dat het met zijn geopolitiek beleid de wereldeconomie wil redden en een boost wil geven. Met de 4 Global Initiatives wil het zelfs onder vijanden medestanders winnen om de dringende grote milieu- en klimaatproblemen aan te pakken. Beijing is ervan overtuigd dat handel en gezonde economische betrekkingen de oorlogshitsers de wind uit de zeilen kunnen nemen.
Bedenkelijk
Wel hebben die betrekkingen aanleiding gegeven tot zorgwekkende situaties en misbruiken. Drones van Chinese firma’s worden door Israël als wapen gebruikt. Er zijn zelfs Chinese bedrijven die Israëlische ondernemingen met activiteiten in de illegale nederzettingen bezitten of ermee samenwerken. Tot nog toe is de Chinese regering er onvoldoende in geslaagd Chinese arbeiders te beletten daar te werken. De bedenkelijke fenomenen en wellicht fouten die samengaan met de economische samenwerking met Israël moet en zal China ongetwijfeld zelf oplossen. Het is nodig te zien dat deze onvolkomenheden geen deel uitmaken van het geopolitieke beleid van Beijing en dat ze niet opwegen tegen het positieve belang van het hele geopolitieke beleid van China. Jenny Clegg verwoordt dat belang als volgt. ‘BRICS+ geeft landen van het Zuiden de kans zich te verzetten tegen aansluiting bij de nieuwe koude oorlog van de VS. De groep is een rem op het door de VS geleide oorlogspad. Elk lid brengt zijn eigen perspectief – niet-gebonden, multi-gebonden, anti-imperialistisch – in de organisatie in, maar hoe voorzichtig en aarzelend hun individuele buitenlands beleid ook mag zijn, ze moeten allemaal worden gewaardeerd als manieren om onafhankelijkheid uit te oefenen tegen de nieuwe koude oorlog van de VS.’
Duurzame bijdrage van China en de BRICS+
Er zijn genoeg redenen om de waarheid te leren kennen over de solidariteit van China en de BRICS met Palestina en om de kritieken erop te weerleggen. Ondanks haar beperkingen is die solidariteit van duurzame waarde als bijdrage aan de ontmaskering van de VS en Israël. Maar vooral als verzet tegen de huidige oorlogen die de VS voert of daadwerkelijk ondersteunt en die het van plan is te ontketenen.
