De laatste week van ons verblijf in China gaat alweer in. Het is een belangrijke, waarin we eindelijk weer Nieuwjaar met de familie hebben kunnen vieren. Ik heb al een deel van mijn belevenissen in artikelen om kunnen zetten, maar ik moet ook een kritisch commentaar plaatsen over wat ik deze weken het meest gemist heb: buitenlandse toeristen.
Chinese toeristen in Shangrila; foto van de auteur
Open
COVID-19 staat ook in China nog slechts te boek als een soort griep die altijd onder ons zal blijven, maar niet meer als een bedreigende ziekte gezien wordt. Dit leidde begin 2023 nog tot een laatste grote golf besmettingen, maar vanaf maart van dat jaar was reizen naar China, medisch gezien, geen probleem meer.
Visa’s
In de loop van datzelfde jaar versoepelde de Chinese overheid de visa-eisen voor een aantal Europese landen. Nederlanders en Fransen, bijvoorbeeld, kunnen 15 dagen visavrij in China verblijven. Op deze manier kunnen burgers van die landen makkelijker een korte reis naar China maken, zonder de tijdrovende en dure visaprocedure te hoeven doorlopen. Je kunt bijvoorbeeld aan een reis naar meerdere landen in Azië makkelijk China toevoegen.
Volle vlucht
Onze vlucht naar Beijing was vol en zelfs overboekt. De maatschappij bood kosteloze omboeking naar de latere vlucht naar Shanghai aan. Het viel echter op dat meer dan 90% van de wachtende passagiers Chinezen waren. Dat gold ook voor de business class. Het was nog te vroeg voor de grote stroom Chinezen die in eigen land Nieuwjaar wilden vieren. Aan de bagage te zien waren de meesten toeristen en een kleiner aantal zakelijke reizigers. De meeste niet-Chinezen waren ook zakelijke reizigers.
Geen favoriete bestemming
Dit zet aan tot nadenken over wat de reden voor het uitblijven van toerisme zou kunnen zijn. Ik had in de weken voor ons vertrek mijn radar al gericht op advertenties van reisorganisaties. De meesten bieden wel Chinareizen op hun sites aan, maar adverteren er niet actief mee. Wellicht zijn die organisaties bang om kritiek als ‘willen jullie soms de Chinese staatskas spekken?’, over zich heen te krijgen. Dat is in de context van de China bashing heel goed mogelijk. Ook de redacties van dag-, week- en maandbladen zouden om diezelfde reden wellicht geen paginagrote advertenties over reizen door China willen opnemen. Dit heb ik echter nooit bevestigd gekregen.
Cashangst
Op een avond zaten we in een restaurant aan het Eryuan meer in Yunnan. Toen we aangaven af te willen rekenen, kwam de dame van het restaurant zonder iets te zeggen met een kaartje waarop een QR-code afgedrukt stond. Wij wisten wat dat betekende, maar Europese backpackers tijdens hun eerste reis door China zouden geen idee hebben. De dame was ook niet in staat dit uit leggen in een andere taal dan haar eigen. De prijs was RMB 98 en wij gaven, met opzet, een biljet van RMB 100. Fooien bestaan niet in China, dus verwachtten wij RMB 2 in retour. Dat zou ze toch wel in haar zak hebben. Toch niet. Ze raakte in paniek bij het zien van cash en begon te sputteren dat ze geen geld terug had.
Telefoon
Hiermee hebben we het grootste obstakel bij de staart: Chinezen doen hun meeste dagelijkse betalingen via een app op hun telefoon, typisch WeChat of Alipay. Je scant de QR-code van degene die je moet betalen of deze scant jouw betaalcode vanaf je mobiel. Dat moet je wel ter voorbereiding van je reis instellen en is geen eenvoudige handeling. Daarnaast vragen de apps veel persoonlijke informatie van de gebruiker. Sommige Europeanen hebben daar moeilijkheden mee. Het verhoogt echter wel de betrouwbaarheid van de app. Een echt spontane beslissing ‘even’ China binnen te gaan is in de praktijk dus niet zo makkelijk.
Vervoer
Waar veel restaurants nog wel contante betaling accepteren, doen China taxi’s dat niet meer. Daarbij is het aanhouden van taxi’s op straat, zelfs als die aangeven ‘leeg’ te zijn, in grote steden ook niet meer mogelijk. Als je op een vliegveld aankomt, staan daar meestal wel taxi’s te wachten, maar als je daarna van je hotel naar een toeristische bestemming wilt, wordt het heel lastig. Taxichauffeurs nemen nog enkel ritten aan via hun telefoon. Klanten roepen hen vanaf hun mobiel op. Dan moet je wel eerst in staat zijn je bestemming op de kaart te zoeken en dat lukt nauwelijks zonder kennis van het Chinees. Uiteraard kun je die ritten ook uitsluitend via de telefoon betalen.
Onbekend
Het valt me op hoe weinig empathie Chinezen jegens buitenlandse toeristen op kunnen brengen. Ik heb dit probleem met veel kennissen besproken. Een vriendin die in het hotelwezen werkt is goed met de problematiek bekend, maar de meeste anderen reageren verwonderd. Medewerkers van diverse overheidsorganisaties die in het kader van hun taak ook met buitenlandse toeristen te maken (kunnen) hebben, reageren wel sympathiek, maar de meeste antwoorden met ‘inderdaad, dat is waar, maar daar heb ik nooit bij stilgestaan’. Hiermee kunnen we ook het boven vermelde incident in het restaurant verklaren. De serveerster had geen idee dat er mensen bestaan die niet via hun telefoon kunnen betalen.
Erger
Het kan echter nog erger. Shougang, Capital Steel, is alweer een aantal jaren niet meer als staalbedrijf in werking. Het fabrieksterrein is omgebouwd tot een commercieel, artistiek en cultureel centrum. Het is zeker een bezoek waard. Wij zochten vanuit het metrostation eerst naar een plek om koffie te drinken. Die vonden we. Op het eerste gezicht leek het, gezien alle Engelstalige aanwijzingen, heel buitenlandervriendelijk. Toen we wilden bestellen, bleek dat echter alleen mogelijk door een QR-code te scannen. Dat startte een (Chineestalige) procedure op waarin je eerst een account moest aanmaken, waarbij zelfs een ID-nummer gevraagd werd. Wij vonden dat absurd en stelden voor dat we elders koffie zouden gaan drinken. Toen bleek ouderwets bestellen wel mogelijk en konden we zelfs cash betalen. Toen we de twintigers die daar bedienden vroegen of ze wellicht geen interesse in buitenlandse gasten hadden, ontlokte dat nauwelijks een reactie. Anders dan boven genoemde ambtenaren leken deze jongeren geen idee te hebben waar wij op duidden. Het hele terrein, inclusief de hotels, restaurants, musea, winkels, e.d. gaf hetzelfde gevoel. Overal stonden Engelse aanduidingen, maar praktisch gezien was het, ongetwijfeld onbedoeld, niet erg buitenlandervriendelijk.
Interpretatie
Laten we proberen deze observaties te interpreteren. Door het langdurig strenge COVID-beleid is China bijna drie jaar van de buitenwereld afgesloten geweest. In die tijd heeft de natie zich, zoals bekend, technologisch snel ontwikkeld. Die trend was al voor de pandemie begonnen. De voor langere tijd in China wonende buitenlanders gingen daarin mee, maar de reactie van tijdelijke bezoekers zoals toeristen was afwezig, zodat er voor hen geen aanpassingen ingebouwd zijn. Deze situatie werd verder gecompliceerd door de anti-China houding in de westerse media, waardoor ook na de openstelling van het land toerisme naar China nog nauwelijks aan een herstel begonnen is. Ook is het aantal westerse studenten in China nog lang niet op het pre-COVID-niveau terug. Westerse universiteiten stimuleren hun studenten nog nauwelijks een (paar) jaar naar China te gaan. Chinezen zelf zijn nog steeds bezig aan het inhalen van de reizen die ze de afgelopen jaren niet konden maken. Toeristische attracties en de horeca hebben geen gebrek aan klanten. Een deel van de jongeren is niet meer zo geïnteresseerd in een dure studie in een vreemd land. Dit is deels een uitvloeisel van de trend naar ‘platliggen (tangping)’ waar ik al eerder over berichtte. Veel jongeren zijn niet meer bereid al hun energie in een glanzende carrière te steken. Waar ambtenaren onze opmerkingen over problemen van buitenlandse toeristen nog wel begrepen, leken de jongeren in het café van Shougang een blokkade voor dergelijke empathie te hebben.
Volksdiplomatie
Toerisme is voor plezier, maar is ook een vorm van volksdiplomatie. Middels toeristische reizen leren mensen vreemde culturen kennen en waarderen. Iemand die net terug is van een geslaagde reis door China zal de negatieve rapportage over China in onze media kritischer bekijken dan iemand die nog nooit, of heel lang geleden, in China geweest is. Het is in de eerste plaats een taak voor de berokken Chinese instanties het toerisme te bevorderen en het buitenlandervriendelijker maken van China is daarbij een topprioriteit. Aan onze kant kunnen vooral reisorganisaties meer doen om reizen naar China zo goed mogelijk voor te bereiden. Je kunt b.v. brochures maken over de manier waarop je voor vertrek mobiel betalen in China mogelijk maakt. Eventueel kunnen ze reizigers persoonlijk daarbij helpen. Reisorganisaties die daarmee beginnen kunnen een goede slag slaan.
Bron: observaties van de auteur
