Een grove manipulatie door de Franse openbare televisie in verband met de betrekkingen tussen Montenegro en China dateert al van juni, maar werd pas onlangs gedetailleerd uitgespit door drie Franse experts.
Laure Deron is advocate in Parijs, Thierry Pairault onderzoeksdirecteur op rust bij het Franse CNRS en Paola Pasquali lesgeefster aan de Webster University in Ghana . Ze onderzochten de berichtgeving in het journaal van 21 juni om 20.00 uur op France 2. Daarin werd uitgelegd dat Montenegro het risico loopt ‘grondgebied te moeten afstaan aan China’ omdat het niet in staat is een lening voor de bouw van een autoweg af te betalen.
Volgens de makers van het programma zou China ‘binnenkort volledig legaal (de haven van Bar) kunnen annexeren’ dankzij een ‘ongelooflijk contract’ dat ,zo preciseren ze, ‘de Chinezen al gebruikt hebben in Sri lanka of in Djibouti’. Men legt ons uit dat Montenegro ‘nooit eerder in Europa geziene clausules aanvaard heeft: het contract voorziet dat indien Montenegro de Chinese bank niet kan terugbetalen het grondgebied zal moeten afstaan’. Het is zo erg dat Montenegro aan de Europese Unie zou gevraagd hebben ‘om hulp om de Chinezen terug te betalen vooraleer de Chinezen zichzelf met grondgebied zouden betalen’.
Klopt dat?
Om zijn beweringen te staven toont het journaal een fotokopie van artikel 8.1 van het (Engelstalig) contract. Het leest als volgt:‘the Borrower hereby irrevocably waives any immunity on the grounds of sovereign or otherwise …’ (De lener ziet onherroepelijk af van immuniteit op grond van soevereiniteit of andere…) met in het vet de verkeerde Franse vertaling ‘ Le débiteur renonce irrévocablement à son immunité sur son territoire souverain‘ (De lener ziet onherroepelijk af van zijn immuniteit over zijn souverein grondgebied). Het besluit is duidelijk: China mag perfect legaal stukken van het grondgebied van Montenegro opeisen in geval van wanbetaling.
De uitdrukking ‘op grond van soevereiniteit’ heeft echter totaal niets te maken met het ‘grondgebied van Montenegro’. Het gaat om een courante standaardterm die in juridische zin de grondslag van een recht bedoeld. De correcte vertaling is dus: ‘de ontlener ziet onherroepelijk af van immuniteit op grond van soevereiniteit of andere…’. De clausule betekent dat de staat Montenegro afziet van immuniteit die het uit hoofde van zijn soevereiniteit zou kunnen claimen om in geval van geschil de in het contract voorziene procedures niet te volgen en de lening niet terug te betalen.
Is die clausule uitzonderlijk? Ze is aanwezig in de meerderheid van commerciële contracten tussen een overheid en de privésector (dikwijls een buitenlands bedrijf of bank), dus voor zowat alle infrastructuurprojecten met buitenlandse inbreng. In die contracten wordt standaard voorzien dat in geval van geschil de zaak voorgelegd wordt aan een onafhankelijk arbitragepanel waarvan de samenstelling in het contract beschreven wordt. Dat gaat sneller, discreter en goedkoper dan jarenlange procedures voor rechtbanken. Opdat het systeem zou kunnen werken moet de staat afzien van zijn soevereine immuniteit die hem zou toelaten te weigeren voor het arbitragepanel te verschijnen of de besluiten daarvan te verwerpen.
De drie experts gaan verder in detail op het gebruik van deze clausule in het Franse recht, in het bijzonder voor internationale projecten, en in de internationale Conventie van Washington van 1965. Die is ondertekend door 153 landen, waaronder Montenegro.
Ze geven ook enkele voorbeelden met Westerse tegenpartijen: Bij de bouw van een brug in Kameroen, gefinancierd in 2016 door een lening van het Franse agentschap voor ontwikkeling, was er een identieke verzaking aan immuniteit. Ook in een leningcontract van 2017 tussen Kameroen en de British Standard Chartered Bank met de Deutsche Pfandbriefbank komt de clausule voor.
Foutje of bewuste manipulatie?
Kan alles op een taalfout bij de Franse televisie berusten? De experts hebben de Engelse tekst in verschillende vertaal apps gestopt. Geen enkele maakt een foutieve vertaling. Men moet concluderen dat de makers van het programma bewust de tekst ‘aangepast’ hebben om China in een slecht daglicht te plaatsen. Dat blijkt ook uit een verknipt citaat van de minister van investeringen Mladen Bojanić dat ‘de waarborgen voor de lening‘ ‘gevaarlijk zijn voor ons grondgebied‘ zonder dat duidelijk wordt waarover hij het precies heeft. De reportage gaat nog verder in de fout door te bevestigen dat ‘alleen Chinese rechtbanken bevoegd zijn in geval van geschil’ terwijl het bewuste artikel 8.1 melding maakt van de arbitrageprocedure, die buiten de rechtbank gebeurt.
Daarbij bleef het niet. Op 30 augustus zond France-24, een openbare televisiezender gericht op een internationaal publiek, hetzelfde programma uit in het Engels. Je zou verwachten dat de originele Engelstalige tekst van artikel 8.1 getoond zou worden. Maar France-24 toonde de volledige bladzijde, te klein om de tekst te lezen, en dan in vette letters een Engelse vertaling van de foutieve Franse vertaling ‘The debtor irrevocably waives any immunity
on its sovereign territory, with the exception of current military or diplomatic installations‘ (De schuldenaar verzaakt onherroepelijk aan de immuniteit van zijn soeverein grondgebied, behalve voor huidige militaire of diplomatieke installaties’. Dit gaat nog verder dan de oorspronkelijke verdraaiïng, want nu kan China om het even welk stuk grondgebied van Montenegro claimen, op militaire basissen en ambassades na!
Geen alleenstaande misstap
Het is dus duidelijk dat de Franse televisie China ten onrechte beschuldigt de soevereiniteit van een andere staat te willen aantasten. Het incident staat overigens niet op zichzelf. In de zomer van 2020 werd in Nigeria op precies dezelfde manier een hetze tegen China in het parlement gelanceerd. De fout is intussen rechtgezet, maar het wantrouwen tegen Chinese leningen is gezaaid.
Mevrouw Bilde, afgevaardigde van het extreem rechtse Franse Rassemblement National heeft sinds februari 2020 in het Europese parlement al twee keer de Chinese invloed in Montenegro aangeklaagd op basis van dezelfde desinformatie.
De scoop van France-24 dat China grondgebied van Montenegro mag opeisen heeft sindsdien zijn weg gevonden in de Engelstalige media.
Bron: https://cecmc.hypotheses.org/63077
Een geupdate Engelse versie verscheen op de website van SAIS-CARI:
