Op de valreep is na zes dagen non-stop onderhandelingen een akkoord bereikt over de oprichting van het Trans-Pacific Partnership (TPP). Dit is een zeer ambitieus vrijhandelsverdrag op initiatief van de VS. Volgens velen is het TPP tegen China gericht.
De 12 leden staan in voor 40% van de wereldhandel. Het gaat om de VS, Japan, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland, Mexico, Peru, Chili, Vietnam, Maleisië, Brunei en Singapore. Er komt vrijhandel, maar het TPP schept ook de voorwaarden voor de verbetering van investeringen. Er is vijf jaar onderhandeld over het verdrag en tot het laatste moment bleven er grote meningsverschillen. Een akkoord lag moeilijk omwille van sterk uiteenlopende visies op normen, milieubescherming, werknemersrechten, economische regelgeving en protectionisme. Zo verplicht het akkoord Vietnam om naast de communistische vakbond ook andere vakbonden toe te laten. Over het bereikte principeakkoord zijn nog geen details bekendgemaakt. Nadat die uitgewerkt zijn moeten de nationale parlementen het verdrag nog goedkeuren. Obama en de Japanse premier Abe zijn de grote promotoren van het verdrag en kunnen er hun politieke blazoen mee oppoetsen.
In de VS is er veel weerstand van groepen die vrezen voor banenverlies en lagere normen. Ook in Japan en Vietnam wordt veel weerstand in het parlement verwacht. Obama heeft echter van het Amerikaanse Congres een mandaat gekregen om het verdrag af te sluiten. Het parlement van de VS zal zijn akkoord dus niet kunnen verwerpen.
Andere kritieken wijzen op het gebrek aan transparantie van de onderhandelingen, en stellen dat TPP de mogelijkheid opent voor multinationals om staten aan te klagen en te laten veroordelen wegens het belemmeren van hun activiteiten. Dit zijn precies dezelfde kritieken die geleverd worden op het gelijkaardig vrijhandelsakkoord TTIP waarover de VS met de EU onderhandelen.
De meest gehoorde kritiek is echter dat het TPP een economisch blok wil vormen tegen de opkomst van China in de regio. China is immers niet uitgenodigd voor de onderhandelingen en de VS zou er op speculeren dat China achteraf zal moeten toetreden volgens de regels die de VS hebben opgesteld. President Obama heeft verklaard: “Wanneer 95% van onze klanten in het buitenland zitten, dan kunnen we landen als China niet de regels van de wereldeconomie laten bepalen”. De Chinese regering heeft de hoop uitgesproken dat TPP indien het tot stand komt, “transparant en open” zal zijn. China heeft zelf al een vrijhandelsverdrag met de 10 ASEAN-landen en stelt voor dit te verbreden tot een RCEP (Regional Comprehensive Economic Partnership) met Zuid-Korea, Japan, India, Australië en Nieuw-Zeeland . ASEAN-landen Vietnam, Maleisië, Singapore en Brunei komen nu in twee verschillende vrijhandelsverdragen terecht. Hoe dit allemaal zal gecombineerd worden is minder duidelijk.
Bronnen: Bloomberg, BBC, Global Times.
Als een concurrerend land een handelsverdrag sluit met een derde land is dat nadelig voor de eigen buitenlandse handel. Louter vanuit de invalshoeken van de VS en China kunnen we deze bedenkingen maken:
1 De VS en China zijn niet zozeer concurrende, maar eerder complementaire economieën.
2 Na de inwerkingtreding van het TPP creëert de VS in een klap met 11 andere landen een handelsverdrag. China heeft reeds verschillende handelsverdragen lopen.
3 Het akkoord is op dit ogenblik van een ministrieel niveau. De goedkeuring door de nationale parlementen en de implementatie door de regeringen zullen nog jaren duren. Gedurende deze periode zit China natuurlijk niet stil en zal nog met meer landen handelsverdragen sluiten.
4 China heeft nu al met verschillende leden van het TPP handelsverdragen lopen en staat dus al met een voet in het akkoord.
5 China is nu al de grootste handelsmogendheid en zal nog groter worden. Elk rationeel denkend land zal met China een verdrag willen sluiten.
6 China is bezig een op consumptie gebaseerde economie te creëren. Daardoor zal de aantrekkingskracht nog groter worden. De toekomstige waardestijging van de RMB zal hierin extra kracht geven aan de koopkracht van Chinezen.
7 Langs de Zijderoutes komen er moderne infrastructuur (zee- en luchthavens, snelwegen, sporen, magazijnen…). Daardoor wordt de efficiëntie verhoogd en de eenheidkosten verlaagd. Dit component heeft het TPP niet.
8 Experimentele vrijhandelszones in China zullen in aantal toenemen naast de bestaande in Shanghai.
9 Er zijn onderhandelingen bezig over RCEP, FTAAP en andere initiatieven met doorbraken in de komende jaren.
De creatie van TPP is geen bedreiging voor China, want het uiteindelijke resultaat berust vooral op de effectieve sterkte van de economie, niet op kunstmatige regels. Als China later zou toetreden tot het TPP zal dat op de rode loper zijn, want een globale vrijhandelszone zonder de grootste handelsmogendheid op deze planeer is niet volwaardig.