Volgens Bloomberg is er een akkoord tussen de VS en China om het Chinese telecombedrijf ZTE te redden.Na het handelsakkoord vorige week lijken daarmee de belangrijkste wrijvingspunten tussen beide landen opgelost. Of is het slechts een tijdelijke wapenstilstand? En wat doet de EU?
Het Chinese telecombedrijf ZTE met 84.000 medewerkers moest deze maand de deuren sluiten omdat het voor zijn apparaten onmisbare Amerikaanse chips niet meer kon kopen. Dat kwam door een leveringsverbod van zeven jaar. ZTE had materiaal met Amerikaanse onderdelen illegaal geleverd aan Iran en Noord-Korea, en had zich niet volledig gehouden aan de strafmaatregelen die het met de Amerikaanse overheid overeen gekomen had.
Na aandringen van president Xi bij president Trump is de Amerikaanse overheid nu bereid het verbod op te heffen. ZTE moet een bijkomende boete van 1,3 miljard dollar betalen, het topmanagement gedeeltelijk vervangen en strikte veiligheidsmaatregelen aanvaarden. Het is ook verplicht zich verder in de VS van chips te bevoorraden. Tegelijk gaat de Chinese overheid de belangrijke overname van de Nederlandse fabrikant van halfgeleiders NXP door de Amerikaanse chipsfabrikant Qualcomm goedkeuren. Goedkeuring door China is nodig omdat beide bedrijven belangrijke handelstransacties met China hebben. De andere betrokken landen hebben de deal al anderhalf jaar geleden goedgekeurd.
Twee belangrijke pijnpunten uit de weg geruimd
Met het redden van ZTE en het doorgaan van de NXP overname door Qualcomm worden twee belangrijke pijnpunten tussen de VS en China uit de weg geruimd. De maatregelen tegen ZTE werden immers in brede kring gezien als een Amerikaanse poging om Chinese hoogtechnologische bedrijven af te blokken. Het vertragen van de Qualcomm transactie werd dan weer geïnterpreteerd als het Chinese antwoord op de vijandige economische houding van de Trump administratie.
De oplossing voor ZTE en Qualcomm komt er nadat vorige week beide landen al besloten het opbod van extra invoerrechten op elkaars producten stop te zetten. Dat was mogelijk nadat China beloofde de invoer van Amerikaanse producten – zoals landbouwproducten, aardgas en auto’s- sterk te verhogen en zo mee te helpen aan een daling van het Amerikaanse handelstekort.
Toch leeft bij analisten het gevoel dat ondanks de wapenstilstand fundamentele problemen blijven bestaan.
China met alle middelen stoppen
In de VS focust president Trump op het verminderen van het handelstekort. Binnen dat kader deed Beijing toegevingen en met minister van financiën Mnuchin en handelsminister Ross een akkoord bereiken.
Maar de Amerikaanse elite zit niet op één lijn. Lighthizer en Navarro, de twee belangrijke buitenlandadviseurs van de president zien de handelsconflicten als een gedroomde kans om een anti-Chinese politiek op alle vlakken te voeren. Hun stelling is rechtlijnig: de opkomst van China bedreigt de Amerikaanse wereldhegemonie en moet gestopt worden.
Zij willen China dwingen de overheidssteun aan het project Made in China 2025 af te bouwen. Dat project moet China tegen 2025 aan de spits van een tiental technologische domeinen brengen. Ze willen ook verhinderen dat China nog toegang krijgt tot knowhow van Amerikaanse bedrijven die in China investeren, of kan investeren in Amerikaanse hightech bedrijven. En ze willen de invoer van Chinese hightech producten in de VS verhinderen door invoerrechten.
Trump te soft tegen China?
De beslissing van president Trump om ZTE te redden heeft onmiddellijk zware kritiek gekregen van bekende Republikeinse en Democratische parlementsleden.
Critici van China willen nu vooral de bevoegdheid van het CFIUS (Committee on Foreign Investment in the US) aanzienlijk uitbreiden. Dit comité onderzoekt grote overnames door buitenlanders, vooral met staatskapitaal, om uit te maken of die een strategische bedreiging voor de VS vormen. In dat geval houdt het de overname tegen. In de VS maar ook elders. Zo blokte CFIUS de overname van de Philips ledlampendivisie Lumileds aan een Chinese investeerder af.
De Amerikaanse regering werkt momenteel aan een uitbreiding van de bevoegdheden van CFIUS dat ook kleinere overnames zou moeten onderzoeken. Maar de Amerikaanse senaat en het congres werken met brede steun van republikeinen en democraten aan wetgeving om CFIUS veel meer taken te geven.
Zo zouden alle participaties – ook kleine minderheidsdeelnames- in mogelijks strategische bedrijven – ook kleine- moeten onderzocht worden. Er is daartegen al protest gekomen onder meer uit Silicon Valley: beloftevolle starters zouden door de maatregel nog moeilijk aan buitenlands durfkapitaal geraken.
‘Wapenstilstand’ al doorbroken
Het valt te vrezen dat de critici van China elke gelegenheid zullen aangrijpen om het huidige bestand te ondergraven. De VS wil immers de beloften van Beijing om meer in te voeren vastleggen in concrete meerjarenakkoorden per sector. Dat biedt bijna zeker opnieuw stof om conflicten te zoeken.
Intussen lijkt het startschot voor nieuwe schermutselingen al gegeven. Ondanks de afgesproken ‘wapenstilstand’ heeft het Witte Huis onverwacht aangekondigd dat het toch voor 50 miljard dollar nieuwe invoerheffingen zal invoeren. De lijst wordt op 15 juni bekend gemaakt. Het zou vooral gaan om Chinese hoogtechnologische producten, waarop 25% invoerrechten zullen geheven worden. Tegen 30 juni volgen strengere beperkingen op Chinese investeringen in de VS.
Ook Europa de protectionistische toer op?
De vrees voor de opkomst van China als economische grootmacht blijft niet beperkt tot de VS. De overname van de Duitse robotfabrikant Kuka in 2016 deed de alarmbellen afgaan. Vorig jaar vroegen Duitsland, Frankrijk en Italië dat de EU Commissie regels zou opstellen om buitenlandse investeringen in strategische sectoren, in het bijzonder investeringen door vehikels van buitenlandse mogendheden, te onderzoeken. In oktober 2017 heeft de commissie daarvoor een eerste voorstel gedaan, dat echter niet bindend zou zijn voor alle lidstaten. De bevoegdheid om buitenlandse investeringen tegen te houden is tot nu nog altijd nationaal, niet Europees.
Een aantal landen in Noord- ,Oost- en Zuid-Europa toont weinig enthousiasme . Slechts 15 van de 28 lidstaten zouden het voorstel van de Commissie momenteel steunen.En ook in die landen loopt niet iedereen in de pas. In België werd een kleine participatie van het Chinese State Grid in de netbeheerder Eandis in 2016 geweigerd. Maar vandaag is de overname van een terminal door Cosco en de infrastructuurinvestering van Shanghai Lingang Economic Development Group een zegen voor de haven van Zeebrugge.
Deze week is de toon weer wat scherper geworden. De commissie buitenlandse handel van het Europees parlement heeft met 30 tegen 6 stemmen een motie goedgekeurd die buitenlandse investeringen veel meer beperkt dan het bovenvermelde voorstel van de Europese Commissie. Zo zou het volstaan dat één derde van de lidstaten een mogelijk probleem ziet met een overname in een andere lidstaat, om die lidstaat te dwingen actie te ondernemen om de bezorgdheid van de andere lidstaten tegemoet te komen. De Europese Commissie zou wettelijk verplicht worden een advies te geven over elke overname die eventueel gevolgen voor een programma of een project van de EU kan hebben. En de lijst met te beschermen sectoren wordt sterk uitgebreid.
Verdeeld Europa
Vóór de stemming van de parlementscommissie had de Federatie van de Duitse Nijverheid gewaarschuwd tegen maatregelen voor meer controle op de investeringen in Europa. Controle kan volgens hen alleen wanneer de veiligheid of de openbare orde in het gedrang komen, niet als een middel om een industriële politiek te voeren.
Ook in Europa zien we zo een tweespalt ontstaan. De meeste zakenmensen en sommige politici zien China ook in de toekomst als een winstgevende zakenpartner. Ze vragen eventueel wel betere toegang voor Europese bedrijven tot de Chinese markt, en betere bescherming van hun patenten. Zij staan positief tegenover het Belt and Road Initiative (BRI, de nieuwe zijderoutes), op voorwaarde dat de projecten meer transparant worden en Europese bedrijven een groter deel van de contracten binnen halen. Ze verwelkomen Chinese investeringen die voor (behoud van) werkgelegenheid zorgen.
Voor de hardliners is het intussen duidelijk dat China niet alleen Europa economisch kan overvleugelen, maar dat een succesvol Chinees model ook een globale ideologische uitdaging gaat betekenen voor de westerse wereld. Europarlementariër Ivo Belet (CD&V, eurofractie EVP) is duidelijk in een opiniestuk in De Standaard.’Het is hoog tijd dat Europa de naïviteit overboord gooit en tegengewicht gaat bieden aan China en andere dictaturen’. Belet verwerpt consequent het win-win principe. Elke samenwerking die China kan sterker maken is slecht. En dat gaat ver. Hij is tegen samenwerking voor het uitrollen van 5G, wil de succesvolle Chinese telecombedrijven Huawei en ZTE aan banden leggen, verwerpt Chinese investeringen in Europese infrastructuur zoals havens of energienetten, en pleit zelfs voor het tegenhouden van Chinese investeringen in Europese voetbalclubs.
Realisme in Beijing
Intussen zitten de Chinese beleidsplanners niet stil. Op korte termijn worden de scherpe kanten van de conflicten afgevijld, waar nodig door toegevingen. Maar de Chinese leiders hebben duidelijk begrepen dat technologische vooruitgang kan door samenwerking met het buitenland, maar dat als puntje bij paaltje komt China het ook alleen moet kunnen.
Toen de ZTE sancties bekend werden, verklaarde president Xi ‘We moeten alle illusies laten varen en zorgen dat we op eigen benen kunnen staan’. Deze maandag sprak hij op de jaarlijkse conferentie van de Chinese Academy of Sciences samen met de Chinese Academy of Engineering. Hij riep op maximale inspanningen te doen om zo snel mogelijk doorbraken te forceren in sleuteltechnologieën, speciaal die waarin China op problemen stoot. Topwetenschappers en – ingenieurs moeten China uitbouwen tot wereldleider in hightech. “De situatie is dringend. De uitdagingen zijn dringend. Onze taken zijn dringend’ zei Xi .
China besteedde in 2017 2,15% van zijn bnp aan onderzoek en ontwikkeling. Verwacht wordt dat dit percentage nog zal stijgen.
Bronnen:Reuters, Bloomberg, De Standaard, Trouw , South China Morning Post, Xinhua.
Noord korea niet zuid.
Dank voor de correctie
??Slechts 15 van de 28 lidstaten zouden het voorstel van de Commissie momenteel steunen.?? Hoe zit dat met landen die erg goede banden hebben met China zoals Servië die later EU lid staten wil worden. Want Servië en Kosovo 2 rivalen willen beide lid worden. China heb geen enkel handel met Kosovo.