Het Chinese parlement heeft op zijn jaarlijkse voltallige zitting wijzigingen aan het verkiezingsreglement van Hongkong goedgekeurd. Doel is te verhinderen dat separatisten of politici die niet willen samenwerken met Beijing een meerderheid in het parlement of zelfs de regeringsleiding kunnen veroveren.
De minigrondwet van Hongkong voorziet in bestuur volgens het ‘één land, twee systemen’ principe. Hongkong is een deel van China, maar mag zijn kapitalistisch systeem tot 50 jaar na 1997 behouden en beschikt daarvoor over een grote autonomie. Bij de grote betogingen en onlusten in 2019 kwamen bewegingen op die elke samenwerking van het bestuur van Hongkong met de regering in Beijing weigerden. Sommigen eisten onafhankelijkheid en contacteerden andere landen zoals de VS om hen daarbij te helpen door sancties tegen China en Hongkong. Een schending van ‘één land’ volgens Beijing en de pro-Chinese partijen in Hongkong.
Bij de lokale verkiezingen voor de districtraden in november 2019 stemden 57% van de opgekomen kiezers voor de oppositie en 42% voor de regeringspartijen. Door het systeem waarbij de winnaar alles krijgt, haalde de oppositie meer dan 85% van de zetels binnen.
Het doembeeld van een Hongkong parlement – de LEGCO – met een meerderheid van afgevaardigden die van ‘één land, twee systemen’ zouden overschakelen op ‘twee landen, twee systemen’ werd ineens erg realistisch. De wijzigingen aan het verkiezingsreglement die het Chinese parlement nu goedgekeurd heeft moeten ervoor waken dat LEGCO en regering in handen blijven van ‘vaderlandslievende’ Hongkongers.
Het Chinese parlement kan juridisch gezien deze wijzigingen doorvoeren aangezien de minigrondwet van Hongkong met de verkiezingsregels bij het einde van het Britse kolonialisme door datzelfde parlement uitgevaardigd is.
De nieuwe regels
Volgens de nieuwe regels zullen alle kandidaten bij verkiezingen eerst gescreend worden op hun ‘patriottisme’. Dat gebeurde met de huidige reglementering al door een verkiezingambtenaar, maar nu komt er een verwijzing naar de nationale veiligheidswet bij en een extra screening door een nieuw comité dat vermoedelijk zal samengesteld uit leden van het selectiecomité (zie verder). Praktisch gezien zal wie gepleit heeft voor onafhankelijkheid, in het buitenland is gaan pleiten voor sancties, de Chinese nationale emblemen belachelijk gemaakt heeft of deelgenomen heeft aan gewelddadige verboden demonstraties geen kandidaat meer kunnen zijn.
De LEGCO wordt uitgebreid van 70 naar 90 leden. Daardoor verwatert het aantal met algemeen stemrecht verkozen afgevaardigden, thans 35. De 35 andere leden worden verkozen door diverse groepen van de civiele maatschappij, die in meerderheid pro-Beijing zijn. De 20 extra leden zullen waarschijnlijk gecoöpteerd worden door andere verkozenen in LEGCO en de Hongkong afgevaardigden in het nationale Chinese parlement. De kans dat anti-Beijing partijen in het parlement nog een meerderheid halen en zo het bestuur van de regeringsleider kunnen lamleggen – dat was hun uitdrukkelijke bedoeling in de aanloop naar de verkiezingen in 2020 – wordt zo goed als nul.
De regeringsleider van Hongkong, door de Britten destijds aangeduid in Londen, wordt sinds de terugkeer naar China in 1997 verkozen door een verkiezingscomité. Dit bestaat ook uit afgevaardigden van de verschillende geledingen van de civiele maatschappij, met opnieuw een meerderheid pro-Beijing. Om het risico op een ommekeer in de verhoudingen te vermijden, wordt het comité uitgebreid van 1200 naar 1500 leden en de samenstelling gewijzigd. Een aantal van de nieuwe afgevaardigden zal door nationale organisaties geleverd worden. Bovendien kan men zich slechts kandidaat regeringsleider stellen met de steun van 12,5% van de leden en minstens 5% van elk van de vijf deelgroepen; steun van één enkele deelgroep met oppositiemeerderheid volstaat niet meer. Bij de vorige verkiezingen, in 2016, had Beijing voorgesteld de regeringsleider bij algemeen stemrecht te laten kiezen uit drie kandidaten die door het verkiezingscomité voorgeselecteerd waren; dit ging toen niet door omdat de oppositie in de LEGCO niet wilde meehelpen aan de vereiste twee derden meerderheid.
De vaste commissie van het Chinese parlement zal nu de nodige wijzigingen aan de mini grondwet van Hongkong uitwerken, die daarna in de wetgeving van Hongkong opgenomen worden. De LEGCO verkiezingen waren voorzien voor september 2020. Wegens corona zijn ze een jaar uitgesteld. Waarnemers denken dat er een verder uitstel tot december 2021 komt om de aangepaste wetten te kunnen toepassen.
Gemengd onthaal
De nieuwe regels zijn unaniem goedgekeurd door het Chinese parlement, inclusief de afgevaardigden van Hongkong. Regeringsleider Carrie Lam staat er achter. Ze hoopt dat de nieuwe regels een einde maken aan een periode waarin Hongkong onbestuurbaar werd. ‘Houden van de Communistische Partij is een plicht voor partijleden’ zei ze, ‘ik ben geen partijlid… maar we moeten aanvaarden dat Hongkong bij China hoort’ ‘Een socialistisch systeem met Chinese karakteristieken staat in de grondwet van China …het is niet aan ons om te proberen dat systeem te ondermijnen.’
In aparte verklaringen hebben de directeurs van alle ministeries, de voorzitter van LEGCO en verschillende partijen hun steun aan de nieuwe regels bevestigd. Starry Lee Wai-king, de voorzitster van de Democratic Alliance for the Betterment and Progress of Hong Kong, de grootste pro-Beijing partij, zei met nadruk dat dissidente stemmen niet zouden geweerd worden uit politieke functies. ‘Ik denk niet dat dit een beslissing is om van oppositie af te geraken’. Maar Lo Kin-hei, de voorzitter van de Democratic Party, de grootste die oppositie voert, verklaarde: ‘Het grootste probleem van Hongkong is dat de publieke opinie geen weerklank vindt bij het establishment. Dit (de nieuwe regels) zal het nog moeilijker maken om de stem van het volk te laten horen.”
Bronnen:Xinhua, South China Morning Post.
