Dirk Nimmegeers (opinie)
De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
Op donderdag 30 oktober hebben Trump en Xi en hun adviseurs in Zuid-Korea gesprekken gevoerd die veel aandacht krijgen. In de beide landen en wereldwijd worden de resultaten ervan gematigd positief, maar ook uiteenlopend beoordeeld.
Wat weten we over de resultaten?
Na de top verklaarde het Chinese ministerie van Handel dat de meest recente verstrenging van de export van zeldzame aardmetalen – die eerder deze maand waren aangekondigd – voor een jaar zal worden opgeschort.
De Verenigde Staten stemden ermee in om de zogenaamde ‘fentanyl-invoerrechten’ – die ze hadden ingesteld omdat China stoffen zou verkopen die worden gebruikt voor de productie van de drug fentanyl – te verlagen van 20 naar 10 %. De gecombineerde verhoging van invoerrechten van 47 % op Chinese export naar de VS blijft gehandhaafd. Een aantal verhogingen van invoerrechten die de beide partijen aan elkaar hadden opgelegd in een beweging van reactie en tegenreactie zijn voor een jaar opgeschort. De Verenigde Staten zullen de uitvoering van een nieuwe regel die op 29 september werd aangekondigd en die de exportbeperkingen van de ‘entiteitenlijst’ uitbreidt naar elke entiteit die voor ten minste 50 procent in handen is van een of meer entiteiten op de lijst, voor een jaar opschorten. China zal de uitvoering van de exportcontrolemaatregelen hiertegen die op 9 oktober werden aangekondigd, voor een jaar opschorten.
Andere resultaten waren onder meer dat Washington ermee instemde om de maatregelen in het kader van zijn Section 301-onderzoek naar de Chinese maritieme, logistieke en scheepsbouwindustrieën voor een jaar op te schorten, waarbij Peking zijn tegenmaatregelen op overeenkomstige wijze zal opschorten zodra de opschorting door de VS van kracht wordt.
Volgens Trump heeft Beijing een grote aankoop van sojabonen en andere landbouwproducten beloofd. Amerikaanse lobbygroepen voor de landbouw relativeren dat: China had al vóór de bijeenkomst zijn eerste sojabonen uit de Amerikaanse oogst van dit najaar gekocht.
Over de Amerikaanse beperking op de verkoop van hoogwaardige chips is er grote onduidelijkheid. De Amerikaanse president zei alleen dat ‘China met Nvidia en anderen gaat praten over het afnemen van chips.’
Trump zou in april worden uitgenodigd in China. Xi zou later een bezoek brengen aan de Verenigde Staten. Volgens Trump zullen VS en China binnenkort een verreikend handelsakkoord sluiten. Volgens Xi moeten de ‘beide partijen rekening houden met het langetermijnperspectief en zich richten op de voordelen van samenwerking in plaats van in een vicieuze cirkel van wederzijdse vergeldingsmaatregelen terecht te komen.’
De South China Morning Post vat de reactie van de beide staatshoofden als volgt samen. ‘Trump is blij met groot succes. Gesprekken met Xi geven hoop op vermindering van spanningen tussen VS en China’
Nieuwe Amerikaanse kernwapentests?
Er viel echter een merkwaardig feit te noteren dat op een of andere manier in verband lijkt te staan met de onderhandelingen tussen Trump en Xi. De Amerikaanse president heeft, toen hij op het punt stond naar de APEC te vertrekken, waar hij met Xi zou praten, het Amerikaanse leger donderdag opgedragen om onmiddellijk het ’testen van kernwapens‘ te hervatten. Toen journalisten hem vroegen of hij daarmee echte kernproeven bedoelde, zoals de Verenigde Staten sinds 1992 niet meer hebben uitgevoerd bleef Trump vaag. Later had hij het over de kernwapenvoorraden van Rusland en China, maar geen van beide landen heeft sinds de jaren negentig echt kernwapens getest. Het bleef dus onduidelijk of Trump daadwerkelijk ontploffingen van kernwapens bedoelde of tests van afleveringssystemen. Die laatste heeft Rusland onlangs uitgevoerd, China niet en voor de Verenigde Staten zijn ze nu al routine. Veel onduidelijkheid dus, maar wel een duidelijkheid over de dreiging in de richting van landen die door de VS en de NAVO-landen als vijanden worden bestempeld. ‘Een nieuwe nucleaire wapenwedloop zou de wereld op de rand van vernietiging kunnen brengen’, waarschuwden activisten tegen kernbewapening en deskundigen. China hoopt dat de VS zich strikt zal houden aan zijn verplichtingen uit hoofde van Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty (CTBT), het Alomvattend Kernstopverdrag. De VS heeft ook een ‘moratorium op kernproeven’ onderschreven. De VS hoort dus concrete maatregelen te nemen om het internationale regime voor nucleaire ontwapening en non-proliferatie, alsook het mondiale strategische evenwicht en de stabiliteit te handhaven’.
Duurzaam dit keer?
Xi Jinping en Donald Trump hebben al eerder onderhandeld over de handelsoorlog van de VS tegen China. Op 6 juni en op 19 september voerden ze telefoongesprekken. Ze wilden de escalatie stopzetten van maatregelen en tegenmaatregelen gericht tegen elkaars economie. Na elk gesprek kwam het tot een wapenstilstand, het inperken, stilleggen of uitstellen van acties. Telkens was er enthousiasme over de uitwisseling bij de presidenten (bij de ene al wat meer dan bij de andere) en de afspraken die voor- of achteraf door hun diplomaten werden uitgewerkt. Iedere keer spraken adviseurs, analisten en economisten een gematigd optimisme uit. Na elk overleg werd de hoop echter de bodem ingeslagen en begon het spel van aanval en vergelding opnieuw.
Twee wereldvisies
Om de duurzaamheid van de gesprekken te beoordelen is het goed rekening te houden met de verschillen tussen de gesprekspartners. In Korea stonden niet zozeer twee grote machten of twee aparte persoonlijkheden tegenover elkaar als wel twee wereldvisies. De typisch westerse zienswijze van de VS is gebaseerd op conflict. De vraag van Trump en de zijnen is: waarom onderhandelen? wie heeft het meeste uit de strijd gehaald? Daarmee samenhangend gaat het erom of de ene partij tevreden kan zijn, en wat het meest bevredigende resultaat zal opleveren: blijven praten, steeds opnieuw, of een gewapende confrontatie uitlokken. Vandaar het spel met letterlijke en figuurlijke wapenstilstanden, respectievelijk in het Midden-Oosten en in de handelsoorlog tegen China. En voor alle zekerheid de ideologische en militaire bewapening van de staten en hun bevolking. Zie de omsingeling van China door de VS en bondgenoten, in de Stille Oceaan. Zie de dreiging met het hervatten van een kernwapenwedloop.
De Chinese zienswijze is geïnspireerd door het Chinese denken over tegengestelde maar elkaar aanvullende krachten die samen een evenwicht en vooruitgang voor allen realiseren plus het socialistische streven naar vrede en welvaart voor de meerderheid van de bevolking en de verdediging daarvan. De geschiedenis heeft laten zien dat China nooit behoefte had aan verovering, maar wel aan verdediging en eenheid. Dat heeft sterke sporen nagelaten in de cultuur van het land en het denken van de mensen. Voor de ‘mooie idealen’ en het historische parcours van China halen westerlingen, juist vanwege hun geschiedenis en hun kijk op de dingen, vaak cynisch hun schouders op. De minister van Buitenlandse Zaken van China Wang Yi heeft het deze week nog eens duidelijk uitgelegd: ‘China wil internationale orde verbeteren, niet omverwerpen’. De Chinese regering en de Communistische Partij van China zijn geen zaakvoerders voor de belangen van de elite, maar behartigen vooral de belangen van de meerderheid van de bevolking.
Wapenstilstand of stilte voor een ramp?
In hoeverre is Xi er in geslaagd Trump enigszins te overtuigen dat de VS en China ‘samen grote dingen kunnen realiseren’, dat ze een rationele oplossing kunnen en moeten vinden voor hun geschilpunten en elkaar niet totterdood moeten bestrijden of zelfs maar gewoon in de weg zitten? En hoe lang zal dat effect nawerken? Daarvan hangt het succes en de duurzaamheid van de bereikte overeenkomsten af. Voorlopig lijkt er enkel sprake van een wapenstilstand in de handelsoorlog. Je kunt je afvragen of China erin zal slagen om een deel van de elite en de bevolking in de VS en bij de westerse bondgenoten tot samenwerking en demilitarisering te bewegen. Misschien is het enige waarop Beijing mag hopen een adempauze die China de kans moet geven zijn zelfverdediging nog steviger in orde te brengen.
Bronnen: Xinhua, Reuters, South China Morning Post, substackfredgao.com, Morning Star, substack gingerriver.com, ctbt.org (website van de Nuclear Test Ban Treaty), finance.yahoo.com
