Het houku systeem is een systeem van domiciliëring dat in de jaren 50 ingevoerd is. Het geeft verschillende rechten naargelang het domicilie van een burger op het platteland of in de stad is. Veranderen van domicilie was lange tijd slechts beperkt mogelijk. Het systeem is niet meer aangepast aan een land met snelle verstedelijking maar is moeilijk af te schaffen. Uit onderzoek blijkt het wel sterk afgebrokkeld.
Onder het hukou systeem heeft een plattelandsbewoner onder meer gebruiksrecht op een stuk grond in zijn dorp, op lokale gezondheidszorg en onderwijs en op een minimum sociale bijstand. Een stadsbewoner heeft onder meer recht op de gecentraliseerde en dus betere stedelijke gezondheidszorg en stedelijk onderwijs en valt onder een voordeliger systeem van sociale zekerheid.
Verouderd systeem moeilijk af te schaffen
In de jaren 50 van de vorige eeuw was slechts 15-20% van de bevolking verstedelijkt. De langzame verstedelijking versnelde vanaf halfweg de jaren 90 toen plattelandsmigranten massaal tijdelijk naar de stad gingen werken. Vandaag wonen twee Chinezen op de drie in een stad. Maar ongeveer 300 miljoen van die nieuwe stedelingen heeft nog steeds zijn hukou op het platteland en jaarlijks trekken nog ongeveer tien miljoen plattelandsbewoners naar de stad.
Er gaan al lang stemmen op om het hukousysteem af te schaffen. Maar dat blijkt niet zo eenvoudig. Om de interne migranten rechten als volwaardige stadsbewoner te geven moeten steden sterk investeren in infrastructuur en zijn grote budgetten nodig. Bovendien willen de grootste megasteden verdere uitbreiding afremmen.
Ook willen niet alle interne migranten officieel stadsbewoners worden. Sommigen willen hun stuk grond in hun dorp van oorsprong niet opgeven, want het brengt pacht op en indien het ooit in een stadsuitbreiding valt krijgt het een belangrijke meerwaarde. Sommige interne migranten blijven aangesloten bij de goedkopere sociale zekerheid van het platteland en betalen niet of slechts gedeeltelijk voor de stedelijke sociale zekerheid voor werknemers.
Onder druk van de nationale richtlijnen hebben diverse steden specifieke maatregelen genomen om de integratie van plattelandsmigranten in de steden te verbeteren. Maar wat is het resultaat daarvan?
Voortgezette afbrokkeling van hukou systeem
Een ‘Kwantitatieve analyse van de hervorming van het Hukou-systeem en de drempelwaarden voor stedelijke nederzettingenstudie’ (户籍制度改革与城市落户门槛的量化分析) door twee economisten, een professor van Shandong universiteit en een doctoraatstudent van de Southwestern University of Finance and Economics, baseert zich op kwantitatieve data tussen 1996 en 2024. Ze berekenden per stad de drempel om een stedelijke hukou te verkrijgen.
De studie onderzocht voor 332 belangrijke steden de situatie van 15- tot 64-jarigen die naar de stad verhuisden voor werk, opstarten van een zaak of omdat hun originele woonzone een nieuwe bestemming kreeg. Ze ging na hoeveel procent van die mensen in aanmerking kwamen voor een stedelijke hukou en trok dat af van 100% om de hoogte van de drempel te bekomen.
Bij het begin van de bestudeerde periode,was het bekomen van een stedelijke hukou overal nog uitzonderlijk en lag de drempel rond 99%. Die drempel is in 2024 teruggevallen op gemiddeld 12,6%. Dus slechts één migrant op acht heeft vandaag geen recht om officieel stadsbewoner te worden. De cijfers suggereren dat het afbrokkelen van het hukou systeem zich ook in de toekomst zal doorzetten. Dat is ook voorzien in het vijfjarenplan 2026-2030. De auteurs van het rapport verwachten echter dat de verdere daling langzaam zal zijn, door kleine stapsgewijze versoepelingen.
De drempel vertoont een dalende knik in 2001 en 2014, wat samenvalt met nationale campagnes om het lot van migranten te verbeteren in die jaren.
Geen drempels in kleine steden
De studie toonde grote verschillen naargelang de omvang van de steden. Hoe kleiner de stad, hoe gemakkelijker het is er een hukou te krijgen.
Behalve de allergrootste steden zijn de meeste steden zelf geïnteresseerd in het afbouwen van drempels en het aantrekken van nieuwe bewoners. Het kan bijvoorbeeld gaan om steden met een goed draaiende industrie en veel vraag naar werkkrachten, steden met een verouderende bevolking, steden die concurrentie ondervinden van dynamische buursteden, steden met een slabakkende woningmarkt, of steden in de nabijheid van grootsteden.
De steden werden opgedeeld in zes categorieën van grootte. De laagste vier categorieën hadden een drempel van minder dan 20%, de drie laagste zelfs minder dan 10%. (zie illustratie). In de tweede grootste categorie lag het gemiddelde op 30%.
In 92,77% van de steden bedroeg de drempel minder dan 20%. In 17 provincies zaten alle steden onder 20%.
In 48,9% van de steden was er helemaal geen drempel meer. Een buitenbeentje in die groep is de megastad Zhengzhou met 12 miljoen inwoners.
Grootstad, hoge drempel
Aan de andere kant van het spectrum blijven de grootste steden drempels opwerpen. Negen grote steden hebben een drempel boven de 50%. Het gaat in volgorde om Beijing, Shanghai, Guangzhou, Shenzhen, Tianjin, Xiamen, Suzhou, Hangzhou en Zhongshan.
In Guangzhou bedraagt de drempel meer dan 90%, in Beijing en Shanghai is het met rond 99% erg uitzonderlijk officieel Beijinger of Shanghainees te kunnen worden. Opmerkelijk is dat ook de volledig uit inwijkelingen gegroeide nieuwe stad Shenzhen vandaag een drempel van 80% heeft.
Hier hoort opmerking bij. De grootste steden zijn weliswaar zeer spaarzaam met het verlenen van een hukou maar ze hebben wel maatregelen genomen om de stedelijke gezondheidszorg en het onderwijs gemakkelijker toegankelijk te maken voor migranten, zodat het verschil in rechten tussen mensen met en zonder hukou er kleiner geworden is.
Alles bijeen brokkelen de drempels om van hukou te veranderen af. Maar het systeem op zich blijft belangrijk want het bepaalt in de meeste steden nog steeds welke rechten men heeft of niet heeft.
Bron: Beijing Channel, gebaseerd op een Chineestalig artikel in Southern Weekly.
