Ik schrijf geregeld over Chinees ondernemerschap. Dat is vooral gericht op private ondernemers. Een uitzondering was b.v. Sanyuan Dairy, een regionale staatsonderneming die voortgekomen is uit het geleidelijke proces van collectivisatie in de jaren 1950. In dit artikel beschrijf ik een van de grote ondernemingen die na 1949 door de nationale overheid opgericht zijn om de voorziening van essentiële goederen te waarborgen en zich na 1980 met succes omgevormd hebben tot moderne ondernemingen: COFCO.
Logo van COFCO; bron van de illustraties: COFCO (disclaimer)
Olie en graan
De volledige internationale naam van COFCO is China Cereals, Oils & Foodstuffs Import & Export Corporation. Rond de het uitroepen van de Volksrepubliek China eind 1949 was de jonge regering nog druk doende met het formuleren van beleid. Een leidend principe hierbij was het vormen en onderhouden van een stabiele maatschappij. Daarvoor was het noodzakelijk de voorziening van essentiële goederen te waarborgen. Voedsel vormde in dat kader een vooraanstaande categorie. Daarbij ging het niet in de eerste plaats om zaken als groente en fruit, maar om het basisvoedsel, ook wel hoofdvoedsel (staple) genoemd. Granen vormen het hoofdvoedsel in het Chinese dieet. Voor de bereiding van voedsel is voedingsolie eveneens onontbeerlijk. Dit leidde tot een nieuwe uitdrukking in de Chinese taal: liangyou, een combinatie van ‘graan’ (liang) en ‘olie’ (you), als aanduiding voor hoofdvoedsel. ‘Granen’ heeft in deze context een ruim bereik dat ook knolgewassen (b.v. zoete aardappelen) en bonen (vooral sojabonen) omvat.
Productie
De oorspronkelijke naam lijkt erop te duiden dat deze staatscorporaties zich op de in- en uitvoer concentreerden. In principe was dat ook zo, maar om ervoor te zorgen dat de exportproducten aan de eisen van de buitenlandse kopers voldeden onderhield COFCO nauw contact met de producenten van de exportgoederen. Deze konden zelf niet exporteren. Bedrijven als COFCO waren met een combinatie ervaring in de omgang met buitenlanders en taalkennis beter toebereid voor het onderhandelen van een goede deal met buitenlandse organisaties. Daarnaast kwam het ook voor dat COFCO een vraag voor een bepaald product uit het buitenland ontving en dan met de specificaties van de koper in de hand contact zocht met potentiële producenten. Mocht een kandidaat niet helemaal zeker van de zaak zijn, dan kon COFCO de afnemer benaderen om technische informatie en dergelijke te verschaffen. Een bedrijf als COFCO bouwde daardoor snel ook een grote productiekennis op.
Hervormingen
Een van de grote veranderingen die de hervormingen van na 1980 met zich meebrachten was dat grotere producenten geleidelijk zelf een licentie voor buitenlandse handel kregen. Zij konden zelf grondstoffen invoeren en eindproducten uitvoeren; zonder tussenkomst van een handelsbedrijf. Bedrijven als COFCO verloren daardoor steeds meer van hun grote cliënten. De staat bleef nog steeds een grote klant. De nationale overheid houdt voorraden van b.v. tarwe en sojabonen aan voor het geval er wereldwijd een tekort optreedt. Dat blijft echter een wankele basis voor het in de lucht houden van zo’n enorme organisatie. Een uitweg voor COFCO was het geld dat het op de bank had staan deels te investeren in productie. Het hele bedrijfsleven was in die tijd aan het uitbreiden en had daarbij geld nodig. Lenen van een bank was een mogelijkheid, maar het aantrekken van een investeerde was aantrekkelijker, vooral als die investeerder ook over een grote productkennis beschikte.
Diversificatie
COFCO heeft grote successen behaald bij het investeren in ondernemingen in de levensmiddelindustrie. De laatste twee illustraties bij dit artikel vormen een overzicht van de merknamen van de diverse dochterbedrijven van COFCO. Lezers met enige kennis van China herkennen wellicht topmerken als Great Wall wijn, dat inmiddels in veel landen buiten China te koop is. Het bedrijf is opgesplitst in een aantal divisies, die elk ook weer uit meerde afdelingen bestaan.
Olie, graan, suiker, vlees
- Dit is de divisie die de oorspronkelijk essentiële voedingsmiddelen omvat. Daarnaast vallen frisdranken en alcoholica ook onder deze divisie.
Thee
- Thee is zo belangrijk in China dat het in een aparte divisie ondergebracht is.
Zuivel – Mengniu
- Wellicht herinneren sommige lezers zich mijn artikel over Mengniu Dairy nog; de eigenzinnige privé-onderneming die zich uiteindelijk aan een staatsbedrijf verkocht. Deze vormt binnen COFCO een aparte divisie.
Internationale handel
- De oude in- en uitvoerzaken hebben hun eigen divisie.
Grandjoy
- Deze divisie investeert in onroerend goed en is opgezet in de tijd dat iedereen in China in het onroerend goed dook.
COFCO Capital
- Dit is de investeringsmaatschappij van COFCO. De Engelse namen van de afdelingen spreken voor zich. Deze divisie is ook verantwoordelijk voor COFCO’s eigen bank: Longjiang Bank.
Diversen
- Alles dat nog overblijft zit in deze divisie, van verpakkingsmateriaal tot onderzoeksinstituten voor productontwikkeling.
Nawoord
COFCO is een prachtig voorbeeld van hoe oude staatsbedrijven in China zich aan de nieuwe economische omgeving aangepast hebben, zonder hun speciale status in de nationale economie geheel af te werpen. Het huidige COFCO fungeert nog steeds als de toezichthouder op de continuïteit van de voedselvoorziening in China. Het bedrijf is daarbij niet zozeer meer de machine die deze overheidstaak verricht, maar de software die de huidige machine overziet en draaiende houdt. Bovendien volgt het niet enkel directieven van de overheid op, maar zorgt het er ook voor dat de overheid op de hoogte van de ontwikkelingen blijft. Als organisatie wordt het bestuurd als een moderne onderneming, geleid door een team van hoogopgeleide ervaren mensen. De omzet van COFCO van 2024 was RMB 635 miljard.
Bron: eigen onderzoek van de auteur
