Door Elisabeth Martens
De Yarlung Zangpo ontspringt op een hoogte van 5542 meter, nabij de berg Kailash in West-Tibet-Xizang, en doorkruist vervolgens de Tibetaanse regio van west naar oost. Daar, in het verre oosten, maakt de rivier een lus in de uitlopers van de Himalaya, haalt dan diep adem en stort zich 2700 meter omlaag, recht naar India. Deze duizelingwekkende afdaling is een ideale locatie voor een waterkrachtcentrale.
Geschiedenis van het project
Het idee voor de Motuo (of Medog in het Tibetaans) waterkrachtcentrale ontstond in de jaren 60, toen de Chinese Academie van Wetenschappen een team naar het kanton Pai in het district Milin stuurde om het waterkrachtpotentieel op de middenloop van de Yarlung Zangpo te bestuderen.
In 1982 gaven Li Peng, toenmalig viceminister van Waterkracht, en andere leiders het inspectieteam van het Chengdu Instituut opdracht om het gebied waar de de Medog waterkrachtcentrale kon komen te inspecteren voor de beste locatie van de waterinlaat.
Al in 2002 presenteerden ingenieurs een project voor de ontwikkeling van waterkracht in de Grote Bocht van de Yarlung Zangpo-rivier, maar pas in 2020 stelde het Centraal Comité van de Communistische Partij van China formeel voor om ‘waterkracht te ontwikkelen in de benedenloop van de Yarlung Zangpo-rivier’.
De voorbereiding van de bouw van de waterkrachtcentrale Motuo (of Medog) begon in maart 2023 met uitgebreide exploratiewerkzaamheden. In december 2024 keurde de Chinese overheid het project goed en op 19 juli 2025 werd het officieel gestart. Na voltooiing zal de waterkrachtcentrale Motuo de krachtigste ter wereld zijn.
Het is het grootste en technisch meest complexe waterkrachtproject in de geschiedenis. De totale investering voor het project bedraagt 1,2 biljoen yuan (ongeveer 140 miljard euro), wat overeenkomt met zes hogesnelheidslijnen tussen Beijing en Shanghai.
Technische en milieuaspecten
De waterkrachtcentrale ligt op een hoogte van 1500 meter. De rivier de Yarlung heeft er stroomopwaarts een verval van 2000 meter over slechts 50 kilometer, waardoor de centrale een bijzonder hoog potentieel aan waterkracht heeft. (0)
Het project is gebaseerd op een techniek waarbij de belangrijkste bocht in de rivier rechtgetrokken wordt en en een deel van het water via tunnels wordt afgeleid. In deze tunnels komen vijf ondergrondse waterkrachtcentrales in cascade, waarin het omgeleide water elektriciteit zal opwekken. Er hoeft geen dam te worden gebouwd om het water tegen te houden.
Deze techniek creëert een groot verval voor het water (2000 m), waardoor de kracht en het energiepotentieel ervan toenemen (de huidige grootste Chinese centrale, aan de Drieklovendam, heeft een verval van maximum 175 m). Door meerdere ondergrondse energiecentrales in serie te bouwen, kan hetzelfde water meerdere keren worden gebruikt, waardoor de elektriciteitsproductie wordt gemaximaliseerd en de impact op het milieu wordt geminimaliseerd. Continue elektriciteitsproductie, zonder dam en stuwmeer, beschermt het ecosysteem. Ook de risico’s op instorting of een breuk van de dam verdwijnen.
Critici van China beweren echter dat de locatie, gelegen in een zeer diepe kloof en in een gebied met hoge seismische activiteit, bijzonder onstabiel is en gevoelig voor aardverschuivingen. Sommige experts zijn van mening dat een grote aardbeving het project zou kunnen bedreigen, om nog maar te zwijgen van de opwarming van de aarde (die in Tibet sneller verloopt dan elders), die zorgt voor snelle gletsjersmelting en het risico op aardverschuivingen vergroot. Dat zou overstromingen kunnen veroorzaken en menselijke en milieurampen veroorzaken in stroomafwaarts gelegen landen. Deze risico’s bestaan echter alleen wanneer er grote stuwmeren zijn, wat bij dit project niet het geval is.
Het is belangrijk om op te merken dat China veel belang hecht aan milieubescherming en duurzame ontwikkeling, zeker in de autonome regio Tibet-Xizang, die als ecologisch voorbeeld voor de rest van China wordt beschouwd. Alle waterkrachtprojecten, waaronder de Medog-centrale, worden onderworpen aan een strenge evaluatie en moeten goedgekeurd worden in overeenstemming met de Chinese wet- en regelgeving, conform de strengste internationale normen.
Sociaaleconomische effecten
Volgens de plannen die PowerChina (een Chinees staatsbedrijf) in november 2020 bij de centrale overheid heeft ingediend, wordt de centrale gebouwd op 30 kilometer van de Chinees-Indiase grens. Het arrondissement Medog heeft slechts 14.000 inwoners. Dit project zal dus niet leiden tot volksverhuizingen, des te meer aangezien er geen dam met stuwmeer zal komen.
Deze nieuwe waterkrachtcentrale zal de energietransitie van het land ondersteunen door 60 gigawatt groene elektriciteit op te wekken, drie keer zoveel als de Drieklovendam in de Yangtze-rivier. Ze zal bijdragen aan een drastische vermindering van het steenkoolverbruik, dat nog steeds goed is voor 60% van de elektriciteitsproductie. Ze zal China helpen om tegen 2060 koolstofneutraal te worden en de positie van China als wereldleider op het gebied van hernieuwbare energie versterken.
De door het project opgewekte elektriciteit zal voornamelijk worden vervoerd naar andere provincies, maar ook tegemoetkomen aan de elektriciteitsbehoeften van Tibet. Het zal ook een aantal banen creëren voor de lokale bevolking.
In India staat de Yarlung-rivier bekend als de “Brahmaputra”, de “zoon van Brahma”. De rivier mondt uit in de Ganges in Bangladesh, en samen vormen deze twee heilige rivieren een van ’s werelds grootste delta’s. Ze herbergen een hoge bevolkingsdichtheid en rijke en diverse ecosystemen. De Brahmaputra en haar zijrivieren zijn goed voor meer dan 30% van de watervoorraden van India en 94% van die van Bangladesh. Het debiet van de Brahmaputra komt echter maar voor 30-40% uit Tibet. Er wonen 625 miljoen mensen in het stroomgebied, van wie 80% boeren zijn die absoluut water nodig hebben voor hun landbouw.
Volgens critici van China zouden de maatschappelijke en ecologische nadelen van de Medog-megacentrale enorm kunnen zijn in vergelijking met de voordelen ervan. Bovendien presenteren ze het project als een geopolitiek wapen: door het debiet van de rivier te controleren, zou China regionaal macht kunnen uitoefenen en dat zou grensspanningen kunnen creëren. Chinese leiders worden ervan verdacht water te willen gebruiken als politiek onderhandelingsinstrument met de buurlanden, vooral India.
Goed nabuurschap
Het water van de Brahmaputra is essentieel voor de landbouw in India en Bangladesh, de twee direct betrokken landen, evenals voor hun drinkwatervoorziening en het behoud van het ecologisch evenwicht. ‘Zal China de kraan van zijn “watertoren” niet open- of dichtdraaien naar gelang zijn eigen behoeften, of om baas te spelen over zijn buren ?’ vragen stroomafwaarts gelegen landen zich af.(1) India en Bangladesh hoeven echter geen verandering in debiet te vrezen, aangezien deze technologie van ondergrondse elektriciteitscentrales geen controle over het debiet stroomafwaarts voorziet.
Bovendien is een conflict over water en dammen volgens China absoluut te mijden. Xi Jinping heeft het sinds zijn aantreden als president over een ‘gemeenschap met een gedeelde toekomst’. Een voorbeeld van correct handelen van China deed zich voor in augustus 2022, toen extreme hitte Laos bedreigde. Laos ligt stroomafwaarts van de Mekong, die eveneens ontspringt op de Tibetaanse hoogvlakte. Een drastische afname van de regenval leidde er tot watertekorten in de Mekong. Maar China handhaafde het debiet in de benedenloop van de rivier gedurende een periode waarin het die normaal gesproken zou beperken door water op te sparen.(2)
India is echter niet gerustgesteld en diende protest in bij China. Als reactie op het Chinese project overweegt het land de bouw van een waterkrachtcentrale in Arunachal Pradesh, een staat in het noordoosten van India die grenst aan Tibet. Deze staat stond onder Tibetaans bewind (de zesde Dalai Lama kwam daar vandaan) voordat hij door de Britten werd geannexeerd, waardoor China er nog steeds aanspraak op maakt. Met een capaciteit van 10 GW zal deze Indiase dam de wateropslagcapaciteit van het land vergroten om de veronderstelde impact van het Chinese project te beperken en mogelijke vijandige acties van het buurland te voorkomen. Maar met deze Indiase dam zou India miljoenen Bengali’s zonder water kunnen zetten? Waar gaat het waterconflict dan eindigen?
China en India zijn qua koopkrachtpariteit de grootste en de derde grootste economie ter wereld. Samen zijn ze de afgelopen tien jaar goed geweest voor 47% van de wereldwijde groei. Ze hebben weinig schulden en beschikken over grote reserves aan dollars en goud. Ze zijn belangrijke afnemers van Russische energie en China is India’s grootste handelspartner. Ze hebben geen van beiden baat bij een confrontatie met het ‘blauwe goud’ als wapen.
In Kazan, Rusland, tijdens de recentste BRICS+-top, een top die leiders en vertegenwoordigers van 36 landen bijeenbracht, verklaarden de twee landen gezamenlijk dat ze zich verzetten tegen het unilaterale beleid van de VS.
De twee meest bevolkte en dynamische economieën ter wereld kunnen samen de wereldeconomie veranderen. Ze kunnen dienen als een bolwerk tegen de dreiging van een Derde Wereldoorlog. Het is hun eenheid, onderling en met de andere BRICS+-landen, die de situatie kan veranderen en een wereldwijde ‘gemeenschap met een gedeelde toekomst’ kan opbouwen. Samen vormen ze een pijler van wereldwijde stabiliteit.
Medialaster
Zodra ze hoorden over de megacentrale van Medog in Tibet, stortten onze mainstream media zich op deze informatie als hyena’s op aas. ‘Lokale en internationale ngo’s uiten hun bezorgdheid over de mogelijke gedwongen verplaatsing van bevolkingsgroepen, die de etnische en culturele spanningen in de regio zou kunnen verergeren.’ Wie praat er over etnische spanningen, behalve degenen die erop hopen, degenen die erop wachten als een wolf om zich op zijn prooi te storten?
En ze voegen eraan toe: ‘De bouw van de dam zou kunnen leiden tot de ontheemding van 1,2 miljoen mensen, wat grote maatschappelijke ontwrichting zou kunnen veroorzaken.’ Merk op dat deze ‘1,2 miljoen mensen’ bij elke gelegenheid als een konijn uit de hoed van een goochelaar worden getoverd wanneer het er om gaat China te beschuldigen: we hoorden het over de ‘genocide op het Tibetaanse volk’, over de repressie op de Oeigoeren… en nu krijgen we ‘1,2 miljoen ontheemden’ in een regio met slechts 14.000 inwoners voor elektriciteitscentrales die geen verhuis vereisen, aangezien er geen dam zal komen!
En het gaat verder: ‘De dam zou zich bevinden in een gebied waar Tibetanen wonen; bepaalde culturele en heilige plaatsen van het Tibetaans boeddhisme lopen het risico onder water te verdwijnen of te worden beschadigd.’ (6) Welk land zou niet gevoelig zijn voor de vernietiging van zijn cultureel erfgoed? Zeker niet China, dat sinds het begin van deze eeuw zijn talloze culturele schatten renoveert, restaureert, oppoetst en tentoonstelt. Bovendien, aangezien de werkzaamheden plaatsvinden in de diepste kloof ter wereld, in een moeilijk toegankelijk gebied, lijdt het weinig waarschijnlijk dat veel Tibetaanse culturele relikwieën in gevaar zullen komen.
Kortom, zoals altijd als het om Tibet-Xizang gaat, overheersen emotionele reacties en politieke vooroordelen. Jammer genoeg moeten we vaststellen dat zelfs een tijdschrift zoals MO, gespecialiseerd in berichtgeving over het globale zuiden deels meedrijft in deze stroom.
Terugkerend naar de Yarlung-rivier en het megaproject van de elektriciteitscentrale Medog, laten we hopen dat het water ervan in de nabije toekomst een symbool zal worden van de vriendschappelijke band tussen de landen waar de rivier doorheen stroomt.
Bronnen:
(0) https://fr.wikipedia.org/wiki/Barrage_de_Medog
(1) https://energynews.pro/barrage-sur-le-brahmapoutre-nouvelles-tensions-sino-indiennes/#google_vignette
(2) http://www.chine-ecologie.org/protection-de-l-environnement/lacs-rivieres-fleuves/462-voisin-responsable-la-chine-maintient-la-liberation-d-eau-vers-les-pays-en-aval-du-mekong-malgre-la-chaleur-extreme-et-la-secheresse
(3) http://www.chine-ecologie.org/protection-de-l-environnement/lacs-rivieres-fleuves/564-reponse-a-reporterre-qui-affirme-que-la-chine-assoiffe-ses-voisins
(6)https://www.lesoir.be/640543/article/2024-12-05/pekin-multiplie-les-mega-barrages-hydroelectriques-au-tibet-aux-depens-des-sites
(7)https://patrimoinesdumonde.net/2020/07/19/barrages-des-drames-humains-et-des-villages-engloutis-une-histoire-meconnue/
Elisabeth Martens is hoofdredacteur van de websites Tibet.doc en Chine-écologie.org.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Frans op de website van tibetdoc.org.
https://tibetdoc.org/index.php/environnement/ressources-naturelles/827-la-mega-centrale-hydroelectrique-sur-le-fleuve-yarlung
De licht bijgewerkte vertaling is van ChinaSquare
