In Les Echos verscheen een interessante visie op het sociaal kredietsysteem onder de titel: Laat ons de Orwelliaanse mythes doorbreken. De auteur is Pierre Sel, onderzoeker aan de universiteit van Wenen.
Het sociaal kredietsysteem ontketent passies en fantasieën. Hoewel iedereen het beeld van een Orwelliaans beoordelingssysteem voor ogen heeft, is de realiteit heel anders… en veel minder sensationeel.
In debatten over digitale technologieën en de gevaren die ze met zich meebrengen, wordt de Volksrepubliek China vaak gezien als de ‘negatieve tegenpool’ van ‘ons’. Een perceptie die beïnvloed is door de vooruitgang van China op dit gebied: het klopt dat het regime van Peking een pionier is in de implementatie van grootschalige censuur en surveillance, met geavanceerde mogelijkheden op het gebied van gezichtsherkenning en monitoring van sociale media.
Onder de hypotheek van dit rampzalige imago belichaamt China in Europa hét typische voorbeeld van hedendaagse dystopie. Deze manier van voorstellen is een vette kluif voor politici en journalisten met weinig oog voor detail, maar in realiteit is het geen ‘Orwelliaanse staat’ met een digitaal alziend oog dat het doen en laten van individuen controleert. Deze manier van bochten afsnijden vertroebelt het begrip van de toepassingen van digitale technologieën voor het functioneren van de staat en biedt een vertekend beeld van het leven in het hedendaagse China. Het recentste voorbeeld van zo’n vertekening is een nieuwe documentaire, uitgezonden op dinsdag 8 februari op de parlementaire zender LCP-AN, getiteld ‘Mijn vrouw heeft krediet’.
Feiten verdraaien om een dystopische visie op China te onderbouwen.
Deze documentaire vertelt het verhaal van een China dat ‘totalitair’ is geworden, waar ‘5G, big data en digitale dubbelgangers een immens netwerk van totale bewaking vormen’ , een netwerk waardoor ‘de Communistische Partij van de gezichten van haar burgers kan weten wat ze doen en laten’. Sterker nog, de partij zou een puntensysteem hebben opgezet, waarin de burgers worden beoordeeld op basis van hun gedrag: de beruchte ‘sociale kredietscore’. Resultaat gegarandeerd wanneer de regisseur zijn vrouw Lulu, amper uit bed,vraagt ‘haar score te checken’ en het getal 752 op het scherm verschijnt.
Wat dit resultaat betekent, legt de documentaire niet echt uit. We krijgen te horen dat dit een ‘score is die de toegang tot openbare diensten bepaalt’ of ‘waardoor internetbestellingen al dan niet kunnen’. We krijgen niet meer details, behalve dat het project ‘is geïnspireerd door Amerikaanse financiële technieken’, dat het ‘opgenomen is in het vijfjarenplan’ en gebruik maakt van ‘beperkingen tegen onbetrouwbare mensen’. Het is een manier om indruk te maken op de kijker, en het maakt niet uit dat de regisseur een loopje neemt met de werkelijkheid, het maakt niet uit dat de vertalingen maar bij benadering zijn of zelfs misleidend. ‘Mijn vrouw heeft krediet’ is het nieuwste voorbeeld van een belastende documentaire, die niet aarzelt om de feiten te verdraaien om een dystopische visie op China te onderbouwen.
Hoofdzakelijk gericht op bedrijven
Dit is niet de eerste keer dat het sociaal krediet in programma’s voor een breed publiek op deze manier wordt voorgesteld. Het klopt dat het een zeer complex studieonderwerp is. Ondanks de inspanningen van onderzoekers als Jeremy Daum en Séverine Arsène, blijft het systeem geassocieerd met het idee van een ‘universele score toegewezen aan elke Chinese burger’ waarmee ‘hun gedrag kan worden geëvalueerd’. De realiteit is heel anders, en vooral saaier: Het sociaal kredietsysteem is een bureaucratisch hulpmiddel, vooral gebaseerd op Excel-spreadsheets, dat meer gebruikt wordt voor bedrijven dan voor individuen – deze vertegenwoordigen slechts 0,2% van alle sancties. Er wordt geen score aan burgers gegeven en niemand wordt de toegang tot ziekenhuizen ontzegd voor het oversteken bij een rood licht.
Als men een correcte definitie wil, dan is het sociaal kredietsysteem een ‘bureaucratische interface tussen de gerechtelijke en de regelgevende instanties’ (Jee, 2021). Als zodanig heeft het twee hoofdfuncties: het vergemakkelijken van het delen van informatie tussen administraties en het opzetten van een mechanisme van beloningen en sancties.
Om het delen van informatie te vergemakkelijken, bouwt de Staat nauwgezet databanken op die ter beschikking staan van de administraties. Deze gegevens zijn afkomstig van de belastingadministratie, de financiële toezichthouder, evenals de departementen belast met milieubescherming, enz. Het gaat voornamelijk om bedrijven: vergunning, rechtsgeschiedenis, belastingaangiften – 73% van de documenten die betrekking hebben op sociaal krediet betreffen bedrijven.
Wat betreft de instelling van een mechanisme van beloningen en sancties, maakt het sociaal krediet systeem het mogelijk om een bedrijf te straffen als het door een bevoegde administratie schuldig wordt bevonden aan het overtreden van de geldende wetten. Het wordt vervolgens toegevoegd aan de zwarte lijst en is onderworpen aan overeenkomstige sancties. Deze sancties omvatten meestal beperkingen op de toegang tot financiering of overheidsopdrachten.
Verre van een monolithisch systeem te zijn dat individuen beoordeelt op basis van hun dagelijkse gedrag, bestraft het sociaal krediet systeem vooral frauduleuze registraties van ondernemingen, Uber-chauffeurs waarvan de licentie vervallen is, de verkoop van minderwaardige geneesmiddelen, enz. Voor individuele personen zijn de zwaarste sancties voorzien voor personen die hun schulden niet willen betalen alhoewel ze voldoende bemiddeld zijn. En dan nog moet men nuanceren: men komt pas op de zwarte lijst na drie aanmaningen.
Bonussen voor trouwe klanten een sociaal kredietsysteem?
En wat dan met de score van Lulu in de documentaire? De score die getoond wordt is die van het Sesame krediet. Dat is geen overheidssysteem, maar een dienst van de Ant Group, die verbonden is met Alibaba. Het werkt als een getrouwheidssysteem, met bonussen voor de frequente gebruikers van Ant producten. Om die reden is het door de overheid uitgesloten van het sociaal krediet systeem. En er is zeker geen sanctie voor een gebruiker met een ‘te lage’ score. Dat verklaart de reactie van Lulu die niet begrijpt waarom haar echtgenoot zich interesseert voor die score, die eigenlijk weinig nut heeft en die niemand dagelijks opvolgt.
Niemand ontkent dat digitale technologieën gevaren kunnen inhouden. Maar doen geloven dat elke Chinese burger punten verliest wanneer hij frisdrank gaat kopen is gewoon een leugen. En we zijn nu juist op een ogenblik dat het cruciaal is een complex systeem correct te begrijpen om onze bedenkingen bij digitale systemen in de juiste banen te leiden.
Doorheen het sociaal kredietsysteem stelt zich de vraag naar de informatisering van de Chinese bureaucratie. Meer in het algemeen kan de vraag naar het beheren van data en hun gebruik in de hedendaagse Chinese maatschappij, een belangrijke vraag voor de openbare en individuele vrijheden, niet beantwoord worden op basis van een gebrekkige kennis van de feiten.
Pierre Sel is doctorandus aan de Universiteit van Wenen. Hij specialiseert zich in het sociaal krediet systeem en is medestichter van EastIsRed , een studie- en enquêtedienst over China.
Bron van het oorspronkelijke artikel : https://www.lesechos.fr/idees-debats/cercle/opinion-credit-social-en-chine-cassons-les-mythes-orwelliens-1387871?fbclid=IwAR1wrBR1XVranb0cW6VnCXRyzCaNupKioCOQMI1kQLOYxTPsAENeUvUom4A
Vertaling en tussentitels: chinasquare.be.
