Na jaren van Chinese dominantie in de mijnbouwsector van de Democratische Republiek Congo (DRC), komt er toenemende druk vanuit de Verenigde Staten. Washington probeert opnieuw voet aan de grond te krijgen in de strategisch belangrijke grondstoffensector van het land. Dat leidt – eens te meer – tot groeiende spanningen tussen beide grootmachten.
Jan Reyniers
Vorig jaar oefende de VS al succesvol druk uit op de Congolese overheid om de overname van mijnbouwbedrijf Chemaf Resources door het Chinese Norin Mining te verhinderen. Die deal ging niet door. Inmiddels heeft een Amerikaans consortium, geleid door onder meer voormalige legerofficieren, een eigen bod uitgebracht op Chemaf, dat onder andere actief is in de koper- en kobaltmijn Etoile en het omvangrijke Mutoshi-project ontwikkelt.1
De Amerikaanse inzet maakt deel uit van een bredere strategie. Vorige maand nog bemiddelde Washington een akkoord tussen Congo en Rwanda. Daarin werden afspraken gemaakt over veiligheid in ruil voor toegang tot grondstoffen. De overeenkomst moet stabiliteit brengen in Oost-Congo, waar al jaren een gewapend conflict woedt. Ondertussen controleert de belangrijkste rebellengroep (M23), gesteund door Rwanda, sinds januari 2025 Congolese steden zoals Goma en Bukavu. De Rwandese steun voor deze rebellen valt niet te onderschatten. Het land zou minstens 3 à 4.000 eigen troepen inzetten in Oost-Congo. Het Congolese regeringsleger (FARDC) voert tegenoffensieven uit, maar blijkt te zwak om de verloren gebieden te heroveren. Zowel in Noord- als Zuid-Kivu zijn er overigens naar schatting nog zo’n 100 andere, kleinere, lokale milities actief…
Congo, speelbal van de grootmachten?
Inzake buitenlands beleid wil de Congolese overheid vooral haar diplomatieke evenwichten bewaren, aldus Joseph Cihunda, docent rechten aan de Universiteit van Kinshasa. “De regering wil voorkomen dat het land een speelbal wordt in een conflict tussen grootmachten,” zegt hij. President Félix Tshisekedi haastte zich dan ook om, na de grondstoffen- en veiligheidsdeal met de VS (zie hoger), de Congolese banden met Beijing officieel te (her)bevestigen.
China is al jaren diep verankerd in de Congolese mijnbouw. Op zijn beurt herhaalde de Chinese ambassadeur in de DRC, Zhao Bin, deze maand nog het principe van niet-inmenging in binnenlandse aangelegenheden van andere landen. Hij wees erop dat China Congo ondersteunt met handel, militaire bijstand en investeringen. In een toespraak ontkende hij kritieken als zou China zijn betrokkenheid in Congo willen afbouwen.
De VS lijken zich intussen nadrukkelijker te positioneren. Sun Yun, directeur van het China-programma bij het Stimson Centre in Washington, stelt dat de VS-achterstand in de bevoorrading van kritieke mineralen vraagt om een ‘assertievere’ aanpak. Het vredesakkoord tussen Congo en Rwanda ziet zij als bewijs van de groeiende VS-invloed in de regio.
En de inzet is groot. Congo is verantwoordelijk voor circa 70 procent van de wereldwijde kobaltproductie en is daarnaast een belangrijke exporteur van koper, lithium, tin, goud en tantaal – allemaal cruciale grondstoffen voor batterijen, elektrische voertuigen en defensietechnologie.
Chinese groei
In de afgelopen tien jaar breidde China zijn positie in al die sectoren fors uit. Westerse bedrijven verkochten hun activa, zoals in 2016 en 2020, toen Freeport-McMoRan zijn belangen in de Tenke Fungurume- en de Kisanfu-mijnen overdroeg aan China Molybdenum (CMOC-Groep).
Daarnaast zijn er ook nog de geschillen in de regio Manono, een belangrijk mijnbouwgebied in de DRC-provincie Tanganyika (voormalig Katanga). De regio is vooral bekend om zijn enorme lithiumvoorraden die cruciaal zijn voor de wereldwijde productie van elektrische voertuigen en hernieuwbare energie-opslag. De streek zou beschikken over een reserve van 400 miljoen ton Lithium-erts. Manono ligt in een conflictgevoelig gebied waarin Congo en Rwanda om territoriale invloed strijden. Naast het Congolese staatsbedrijf Gécamines zijn er in de regio zowel Amerikaanse als Australische en Chinese mijnbouwreuzen actief.
Eigen (westerse) winsten eerst
De VS-visie op grondstoffen is sinds de regering-Trump verschoven. Ze legt vandaag de nadruk op nationale veiligheid en zelfvoorziening waarbij duurzaamheidscriteria niet langer van tel zijn. Volgens de Amerikaanse grondstoffenspecialist Chris Berry (House Mountain Partners) “moedigt de VS-overheid bedrijven actief aan om grondstoffen buiten de landsgrenzen veilig te stellen.” Hij denkt dat China zijn sterke positie in de DRC niet snel zal verliezen, toch concludeert hij dat “westerse spelers veel assertiever moeten onderhandelen als ze [in Congo] terrein willen winnen.”
Die hernieuwde interesse vanuit het Westen klinkt alleszins onheilspellend voor de lokale bevolking. In tegenstelling tot de Chinese bedrijven die in de buurt van hun fabrieken en mijnen duizenden jobs creëren, lokale KMO’s steunen, spoor- en andere wegen aanleggen, havens bouwen, investeren in hernieuwbare energie, klinieken en scholen oprichten, duurzaamheid nastreven, … stellen westerse multinationals ‘traditioneel’ helaas alleen maar de eigen winstcijfers voorop.
Bronnen:
Ming-technology.com, 21 oktober 2024
Copperbeltkatangamining.com, 22 maart 2025
National Security News & Commentary, 28 juli 2025
Zerohedge.com, 30 jul 2025
South China Morning Post, 30 juli 2025
1 Het MUTOSHI-project in de Democratische Republiek Congo (DRC) is een grootschalige koper-kobaltproject in de regio Kolwezi. Het project omvat een volledig gemechaniseerde dagbouwmijn, een moderne verwerkingsinstallatie en een geautomatiseerde SX-EW-installatie (solvent extractie en elektrowinning). Het project is bedoeld om jaarlijks 50.000 ton LME Grade A koperkathoden en 16.000 ton kobalt in de vorm van kobalthydroxyde te produceren. Daarnaast is er een pilotproject gericht op het formaliseren van ambachtelijke en kleinschalige mijnbouw (ASM) in het gebied, met als doel de productiviteit te verhogen, de arbeidsomstandigheden te verbeteren en eerlijkere beloning voor vrouwen te garanderen.
