Zout is een essentieel ingrediënt in ons dieet. Het is zo makkelijk verkrijgbaar dat de moderne mens er nu gemiddeld teveel van eet. Het zout in onze keuken komt uit de supermarkt, maar de meeste consumenten weten weinig of niets over hoe het vervaardigd is. Een van de oudste en meest geroemde bronnen van zout in China zijn de zoutmeren van de Qinghai-Tibetaanse Hoogvlakte. Die blijken nu ook bij te dragen aan China’s leidende rol in de high-tech revolutie.
Het Qahar zoutmeer in Qinghai; foto van de auteur
Oud zout
Hoe is dat zout eigenlijk op het Dak van de Wereld terecht gekomen? ’s Werelds hoogste hoogvlakte was miljoenen jaren geleden een zee. Dit heeft een zoutafzetting veroorzaakt. Twee tectonische platen aan tegengestelde oevers van die zee dreven steeds dichter naar elkaar toe. Toen ze uiteindelijk botsten, veroorzaakte dat een hoogvlakte, omgeven door nog hogere bergen. De oude zoutlaag werd omhoog gedrukt en kwam zo een stuk dichter onder het aardoppervlak te liggen; zo dicht dat in sommige gebieden meren ontstaan zijn waarin een grote hoeveelheid zout opgelost is.
Ontginning
Een typerend kenmerk van hoogvlaktes is dat de zon door de ijlere lucht feller schijnt dan in onze lage landen. Je hoeft enkel een hoeveelheid van het zoute water in ondiepe kuilen te laten lopen, waarna de zon het werk doet. Het water verdampt en het zout, inclusief andere in het water opgeloste mineralen, slaat neer. Daarna kun je het ruwe zout opscheppen en verpakken. In het Zoutmuseum in het Nederlandse Delden kun je een film zien over: ‘De Zoutmannen van Tibet’, een prachtige documentaire over de traditionele productie van zout in deze regio. Tegenwoordig wordt het ruwe zout in vrachtwagens naar de plaatselijke fabrieken gereden die het in diverse stadia verfijnen. Het meest verfijnde product is het zout dat wij in onze supermarkten kopen. Een van de zoutmeren die wij bezochten, Qahar, zagen we een opwerkingsfabriek in volle gang.
Gezond
Het zout uit deze regio heeft de reputatie extra gezond te zijn. Naast het zout zelf, natrium chloride, bevat het nog een aantal andere mineralen en andere voedingsstoffen, zoals kalium, magnesium, calcium, silicium, ijzer, magnesium enz. Volgens de introductie in Chaka, het andere zoutmeer van onze reis, bevat het ook een aantal aminozuren.
Toerisme
Zoals ik al vaker tijdens mijn Chinareizen rapporteerde is toerisme op dit moment een belangrijke aanjager van de Chinese economie, met name in de armere gebieden. Ook een aantal van de zoutmeren in Qinghai zijn omgebouwd tot toeristische centra. Chaka is een van de bekendste. De meest gebruikelijke procedure is met je toegangsbewijs ook een kaartje voor het toeristentreintje te kopen. Dat rijdt langs meerdere stations waar je op allerlei manieren met het zoutmeer en zoutproductie in aanraking kunt komen. Het meest spectaculaire station is die met indrukwekkende zoutsculpturen (zie foto). Een andere populaire activiteit is het huren van rubberen laarzen, waarmee je in bepaalde (aangewezen) delen van het meer kunt lopen om elkaar te fotograferen, nog altijd de belangrijkste Chinese liefhebberij. Dat is ook waar wij voor kozen.
Qahar
Het tweede zoutmeer dat we bezochten, Qahar, was vanuit toeristisch oogpunt bekeken een stuk simpeler, maar gaf wel een beter inzicht in de productie van zout. Het toeristencentrum bevond zich naast de fabriek. De pendelbus naar het centrum reed naast de vrachtwagens met het ruwe zout. Ook zagen we bassins met verschillende stadia van verdamping. Waar de ‘zoutmannen van Tibet’ het ruwe, maar helder witte, zout nog met de hand opscheppen, wordt het in Qatar machinaal afgegraven, gemengd met een zichtbare hoeveelheid zand. De fabriek verricht de opwerking op grote schaal.
Bijvangst
Van de bestuurder van de pendelbus van Qatar vernamen we het bedrijf methoden ontwikkeld heeft om uit de ruwe grondstof magnesium en lithium te extraheren. Aanvankelijk was vooral het magnesium een goede bron van extra inkomsten (zout is immers een goedkoop product). Door de opkomst van het gebruik van lithium batterijen is nu juist lithium een goudmijntje geworden. Op deze manier heeft de traditionele zoutwinning, via de moderne zoutfabriek, zich tot een onderdeel van de productieketen van veel high-tech producten ontwikkeld.
Bron: eigen observaties van de auteur
