De SCO Top in Tianjin was reeds voorbij voordat je alle voorpublicaties had kunnen lezen. Ook het bestuderen van de meest relevante napublicaties is een bijna onmogelijke opgave. Dit is geen ontmoediging om te lezen, maar wel een aanmoediging om analyserend te lezen en te trachten de essentie te ontwaren. Mijn tactiek is me te beperken tot een aantal kerndocumenten. Hierbij mijn persoonlijke gevolgtrekkingen.
Afsluiting SCO Tianjin; foto Baidu (disclaimer)
Eensgezindheid
Een open deur is de observatie dat de SCO een enorme eensgezindheid uitstraalt, ondanks de grote verschillen en lopende conflicten tussen diverse lidstaten. Dit is het meest in het oog lopende verschil met de westerse multinationale organisaties als EU of NAVO. Het mooie hiervan is bovendien dat de SCO Top deze tegenstelling juist zonder haar te noemen zo sterk naar voren brengt. Conflicten, groeiend in aantal en intensiteit, zijn aan de orde van de dag in de internationale arena. Iedereen weet dat, want de (westerse) media smullen ervan. Maar daar is dan de SCO Top 2025 waar de vertegenwoordigers van een groeiend aantal naties laten zien dat het ook anders kan. Logisch dat we daarover zo weinig in onze eigen media terugvinden. Als zij er al iets over zeggen, dan wordt al gauw gehint dat die eensgezindheid gespeeld is. Ook is het een sport van westerse journalisten te speculeren over de motivatie van individuele deelnemers. Zo wordt Modi’s deelname graag gepositioneerd als een gebaar naar Trump, eerder dan een teken van vriendschap met de andere deelnemers. Zij zien niet dat alle lidstaten sterk communautair zijn op de cultuurdimensie individualistisch – communautair. Zij gaan er vanuit dat het belang van individuele naties het best gediend wordt door het groepsbelang veilig te stellen. Daarom gaat Modi eerst naar de SCO Top en daarna, als zijn agenda dat toelaat, naar Trump.
Een veelzeggende plus
De documenten die ik bij dit soort gelegenheden altijd koester zijn de speeches van de voorzitter, dit keer de Chinese president Xi Jinping. In zijn toost bij het openingsbanket sprak hij niet van SCO, maar van SCO+. Ook in andere Chinese documenten komt een ‘+’ achter de naam. Dit heeft hij ongetwijfeld van de term BRICS+ afgekeken, de aanduiding van het alsmaar groeiende economische zusje van SCO. Hoewel SCO en BRICS twee afzonderlijke multinationale organisaties zijn, is alleen al de overlapping van leden zo sterk, dat de uitdrukking ‘zusterorganisatie’ niet overdreven lijkt. Beide fungeren ook steeds meer als alternatieven voor de in de voorgaande sectie genoemde zittende westers georiënteerde organisaties.
Multipolaire wereld
Dit concept, dat verwijst naar een wereld waar verschillende manieren om een staat te organiseren in vrede naast elkaar kunnen bestaan, is in een kring van voornamelijk westerse academici ontstaan, maar wordt in diezelfde wereld vooralsnog door de meeste politici van links tot rechts afgewezen. Dit idee van een multipolaire wereld past echter perfect bij het door China gelanceerde Belt and Road Initiative. Alleen daarom al, maar zeker ook omdat zijn westerse tegenhangers die boot gemist hadden, was het voor Xi Jinping aantrekkelijk deze term in zijn beleid in te bouwen. De Russische leiders namen het daarna ook snel over. Na deze top is het concept door alle SCO-leden omarmd. Het wordt al in de openingssectie van de einddeclaratie van SCO 2025 (Tianjin Declaration) genoemd. Dit is zeker een positieve zaak. Dit kan voor de westerse politici echter een reden zijn het juist extra af te gaan wijzen. Hier ligt een belangrijke taak voor de westerse academici die het idee van een multipolaire wereld indertijd gelanceerd hebben hun promotie ervan voort te zetten.
Verenigde naties
Als we de inhoud van de bovenstaande twee paragrafen combineren en nog steeds naast de openingssectie van de Tianjin Declaration leggen, dan lijkt het er sterk op dat de SCO zich steeds duidelijker als aanvulling van of zelfs alternatief voor de VN gaat opstellen. Deze sectie van de Declaration prijst de resultaten van de inspanning van de VN, maar vervolgt dan met een aanmaning dat er heel wat nodig is om die inspanning voort te zetten. Zonder dat het er met zoveel woorden geschreven staat, positioneert de SCO+ zich als een voorbeeld voor de andere (westerse) leden van de VN. Wie nog aan deze visie twijfelt moet eens een blik werpen op de wereldkaart met daarin ingetekend de gecombineerde leden van SCO+ en BRICS+. Kijk dan ook naar het aandeel van deze naties in vierkante kilometers, bevolking, BNP, enz. Daarbij komt dan nog dat de combinatie SCO en BRICS voor vrede en verdraagzaamheid staat, terwijl de bestaande organisaties niet meer in staat lijken grote conflicten tussen lidstaten te voorkomen of te sussen. Opvallend in deze context is de verwijzing in de Declaration naar de strijd tegen het fascisme. China gaat dat op 3 september vieren in de context van de herdenking van de oorlog met Japan. De NAVO heeft echter onlangs gedreigd, als China Rusland niet onder druk zet om de oorlog in de Oekraïne te beëindigen, Zuid-Korea en Japan aan te moedigen lid van de NAVO te worden. De oproep in de Tianjin Declaration ‘de lessen van de Tweede Wereldoorlog niet te vergeten’ verwijzen ongetwijfeld naar de aggressieve houding van de NAVO.
Particularisme
De Tianjin Declaration staat na de openingsparagraaf opvallend vol met zeer concrete praktische projecten en beleidsmaatregelen die door alle lidstaten ondersteund worden. Een snelle lezing toont dat dit voor een groot deel reeds lopende projecten zijn uiteenlopend van infrastructuur tot onderwijs. Dit past perfect in de vooral particularistische cultuur van de lidstaten. Nadat de deelnemers zich achter een aantal algemene beleidsvoornemens geschaard hebben, volgt een, voor een document als dit opvallend, lange lijst van concrete projecten. Het abstracte beleid kan bij de uitvoering van deze project in de praktijk getest en waar nodig bijgesteld worden. Dit staat in schril contrast met de westerse benadering waarop de traditionele internationale organisaties als de VN gebaseerd zijn. In die, universalistische, cultuur worden eerst alle concepten en regels tot in details gedefinieerd en moet alle concrete acties die daarna ingezet worden zo precies mogelijk volgens die regels uitgevoerd worden. Het een is niet beter dan het ander, maar het is die monoculturele benadering die de VN steeds verder in het drijfzand duwt, nu het globale zuiden met haar particularistische cultuur meer aan invloed wint.
Word vervolgd
In de Declaration wordt al meteen aangekondigd dat de volgende top in Kirgizië plaats zal vinden met als slogan ‘Hand in hand voor duurzame vrede, ontwikkeling en welvaart’. Ook dit past weer precies bij de diffuse cultuur van de SCO lidstaten. Iedereen kan zich hierin vinden en het geeft ruim de tijd om de lijst met concrete projecten aan te passen. Ik eindig niet met de uitspraak dat de SCO Top 2025 een ‘mijlpaal’ was of andere mooie woorden. Het bestaan en de gestage groei van de SCO is al een mooi genoeg verhaal. Dat het een voorbeeld moge zijn voor de rest van de wereld.
Bron: Tianjin Declaration (Chinese versie)
*De standpunten in opiniestukken zijn niet noodzakelijk identiek aan de redactionele lijn van ChinaSquare.be. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteurs.
