Wang Yi, lid van het Chinese kabinet en minister van Buitenlandse Zaken, had een ontmoeting met moellah Baradar, de waarnemend vicepremier van de interim-regering die door de taliban in Afghanistan is aangesteld.
De gesprekspartners waren te gast in Doha, de hoofdstad van Qatar. Daar zal Wang ook zijn Afghaanse collega spreken, de waarnemend minister van Buitenlandse Zaken van Afghanistan Amir Khan Muttaqi.
Gevaren, maar ook kansen
Volgens Wang is Afghanistan nu op een punt gekomen dat het zijn lot in eigen hand kan nemen, verzoening en verdraagzaamheid realiseren en een nationale wederopbouw laten vooruitgaan. Dat alles echter rekening houdend met vier gevaren voor Afghanistan: een humanitaire crisis, economische chaos, terrorisme en onbestuurbaarheid. China hoopt enerzijds dat de internationale gemeenschap dat begrijpt en het land steunt, anderzijds dat de taliban de rechten en belangen van alle bevolkingsgroepen, (Wang noemde expliciet vrouwen en kinderen) zullen beschermen, en dat ze de bevolking zullen verenigen voor de wederopbouw. Verder zou China graag zien dat de taliban aansturen op vreedzame betrekkingen met de landen in de regio.
Zelfbeschikking
Wang Yi legde echter meteen de nadruk op de noodzaak voor Afghanistan om nu eindelijk volledig zelf zijn lot en zijn eigen ontwikkelingsweg te bepalen. In dat verband vergeleek hij in zekere zin de houding van China met die van bepaalde westerse mogendheden. China respecteert het zelfbeschikkingsrecht, de onafhankelijkheid en de territoriale onschendbaarheid. Het zoekt geen voordelen of een invloedssfeer in Afghanistan en wil graag steun geven aan de inspanningen om het land te stabiliseren en opnieuw op te bouwen. Dat zal ook het Chinese beleid in de toekomst kenmerken en op die basis wil China internationaal samenwerken. Tot de Verenigde Staten en andere westerse machten deed Wang de oproep om sancties op te heffen en met de taliban op een rationele en pragmatische manier samen te werken. Dat het niet bij deze mooie woorden zal blijven moge blijken uit de Chinese plannen die op stapel staan om via projecten in het kader van het Belt & Road Initiative (de nieuwe Zijderoutes) aan Afghanistan economische en commerciële kansen te bieden.
Terrorismedreiging serieus nemen
Tot slot herhaalde Wang zijn bezorgdheid over de dreiging die zowel voor China zelf als voor Afghanistan uitgaat van de ‘East Turkestan Islamic Movement’ (ETIM). De ETIM staat nog steeds op de lijst van terroristische organisaties van de VN en Beijing acht deze beweging verantwoordelijk voor de meeste aanslagen gericht op de afscheiding van Xinjiang, in die autonome Oeigoerenregio en in andere Chinese provincies. De Chinese minister wil de taliban extra motiveren om ETIM te bestrijden door erop te wijzen dat de activiteiten van deze terreurgroep (en andere, waarmee ETIM vaak banden heeft) ook de stabiliteit en veiligheid in Afghanistan zelf bedreigen. Een aanslag in Kunduz op 8 oktober door zelfmoordterrorist Mohammed al-Uyguri, lid van de groep Islamitische Staat van de Provincie Khorasan, was daar een krachtig voorbeeld van. Volgens moellah Baradar hechten de Afghaanse taliban veel belang aan de zorgen die China zich maakt om zijn veiligheid. ‘Ze zullen hun belofte resoluut nakomen en nooit toestaan dat personen of organisaties het Afghaanse grondgebied gebruiken om China schade te berokkenen’. Er zijn inderdaad tekenen dat de taliban de terroristen op het Afghaanse grondgebied hard aanpakken. Zo heeft de veiligheidsdienst van de taliban leden van ETIM gedwongen om de steden rond de Afghaans-Chinese grens te verlaten.
Optimisme van de Taliban
Baradar informeerde Wang Yi daarnaast uitgebreid over de huidige situatie in Afghanistan. Hij zei dat die verbetert en dat overheidsorganen stilaan het werk hervatten, meestal zelfs met ambtenaren en deskundigen van de afgezette regering die besloten hebben hun land te dienen. Volgens de vicepremier van de talibanregering is er bereidheid om de rechten en belangen van vrouwen en kinderen te beschermen, en wil men hun niet het recht op onderwijs en werk ontnemen. ‘Voorlopig hebben vrouwen in medische instellingen, luchthavens en andere plaatsen het werk hervat, en meisjes op basis- en middelbare scholen in veel provincies zijn teruggekeerd naar school, maar ze hebben nog steeds te maken met problemen zoals gebrek aan voorzieningen en fondsen’, aldus moellah Baradar.
‘Respect’
De Afghaanse interim-regering wil naar eigen zeggen leren van ervaringen uit het verleden en streeft naar een ontwikkeling waarbij de belangen van de bevolking centraal staan en die uitgaat van de eigen nationale omstandigheden. De taliban hopen op buitenlandse steun en samenwerking, onder meer vanwege China. Baradar bedankte China voor zijn respect en vriendelijkheid, ook in moeilijke tijden.
Twee lijnen van de internationale gemeenschap?
Een maand geleden hielden diplomaten uit China, Rusland, Iran en Pakistan een eerste vierzijdige topconferentie over Afghanistan, toen ze aanwezig waren bij top van Shanghai Cooperation Organization in de Tadzjiekse hoofdstad Dushanbe. Volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken ‘stemden ze hun aanpak op elkaar af om in Afghanistan bij te dragen aan vrede, stabiliteit, veiligheid en nationale verzoening’. Een enigszins ander geluid liet de minister van Defensie van het Verenigd Koninkrijk horen, tijdens een bijeenkomst van de Conservatieve Partij. Minister James Heappey zei daar dat Groot-Brittannië voorlopig waarschijnlijk ‘zijn neus zal moeten dichtknijpen’ (sic) en een deal met de taliban sluiten… om te proberen tegen de concurrentie van landen zoals China op te komen. Het blijft zeer de vraag of de VS en zijn westerse bondgenoten in staat zijn de lessen te trekken uit de schendingen van de mensenrechten die het gevolg zijn van hun inmenging in Afghanistan en andere landen.
Bronnen: Al Jazeera, Global Times, Newsweek, Morning Star, De Wereld Morgen
Afghanistan is een belangrijke kandidaat voor het lidmaatschap van de Shanghai Cooperation Organization. Tot voor de Amerikaanse terugtrekking vormde Afghanistan een Amerikaanse ‘enclave’ in het gebied van de SCO. Alle buurlanden van Afghanistan waren al SCO-leden.
De SCO mag echter ook niet de fout herhalen die de oude EU-staten gemaakt hebben bij het te vroeg toelaten van de Centraal-Europese landen na de val van het IJzeren Gordijn. De EU en de landen zelf waren indertijd te gretig en hebben niet ingezien dat de nieuwe onafhankelijke staten eerst een aantal jaren zelfstandig aan nation building moeten doen, alvorens een proces van toetreding tot de EU begonnen kon worden. De huidige conflicten tussen de EU en Polen, Hongarije en een aantal andere oud-Oostblok landen zijn op die vergissing te herleiden.
China doet dit vooralsnog beter door de nieuwe regering van Afghanistan aan te manen alle bevolkingsgroepen te verbinden en geen haast te maken met toetreding van Afghanistan tot de SCO. Als de Talibanregering hierin meegaat, zal dit een enorme verdienste van China zijn. James Heappey hoeft zijn neus dan niet meer dicht te knijpen, omdat hij geen bijdrage van betekenis meer kan leveren.