Op 6 augustus 1945 lieten de VS een atoombom vallen op Hiroshima, wat leidde tot 140.000 dodelijke slachtoffers. De Chinese weerstand tegen Japan en de verwachte bevrijding van China door het Sovjetleger brachten de VS ertoe om ongezien extreem geweld tegen burgers in te zetten om de oorlog met Japan snel in hun voordeel te beëindigen.
De rol van China in de strijd tegen het fascisme tijdens de tweede wereldoorlog en de motieven van de VS voor het gebruik van atoomwapens komen in onze media echter slechts zelden aan bod.
Eurocentrisme
De tweede wereldoorlog begon op 1 september 1939 en eindigde op 8 mei 1945? Dit is de eurocentrische visie. De tweede wereldoorlog eindigde pas met de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945. En hij begon al op 7 juli 1937 toen Japanse troepen naar aanleiding van een incident bij de ‘Marco Polo brug’ nabij Beijing slaags raakten met het Chinese leger en de verovering van heel China inzetten. Datzelfde jaar zou Japan zich aansluiten bij de fascistische Asmogendheden Duitsland en Italië.
De Japanse agressie tegen China was weliswaar al langer aan de gang. In 1931 veroverde Japan de drie noordoostelijke provincies na het ‘Mukden-incident’ en stichtte er de vazalstaat Mantsjoerije. Maar dit paste nog min of meer in het klassieke kolonisatiepatroon van China, dat ook de andere kolonisatoren toepasten.
Chinese weerstand beslissende factor in het verzwakken van Japan
China was het eerste land dat weerstand bood tegen de fascistische As. Eind 1936 besloten de regering van de Guomindang en het guerrillaleger van de Communistische Partij van China, die in een burgeroorlog verwikkeld waren, om een wapenstilstand te sluiten en een eenheidsfront te vormen om samen beter weerstand te kunnen bieden tegen de Japanse agressor.
Japan veroverde de toenmalige hoofdstad Nanjing in 1937, waardoor de Guomindang-regering zich moest terugtrekken in de westelijke stad Chongqing. Tussen 1937 en 1945 boden de regeringstroepen weerstand langs de frontlijn, terwijl communistische guerrillagroepen aanvallen uitvoerden op het Japanse leger in de bezette zones. Toen de VS en de Sovjet-Unie vanaf 1941 bij de wereldoorlog betrokken raakten, werd via Chongqing militaire hulp aangevoerd.
De Chinese weerstand tegen de Japanse bezetting speelde een cruciale rol bij het verzwakken van het Japanse leger. In 1941 vochten maar liefst 35 van de 51 divisies van het Japanse leger in China; op dat moment ging het om 80% van de Japanse soldaten. Aan het einde van de oorlog bevonden zich meer dan een miljoen Japanse soldaten in China.
Volgens Statista verloren 19,5 miljoen Chinezen het leven in de tweede wereldoorlog. Enkel de Sovjet-Unie leed meer, met 24 miljoen slachtoffers. Aan Japanse zijde vielen 2,85 miljoen doden.
Het is dan ook niet voor niets dat China bij de oprichting van de Verenigde Naties in 1945 een permanente zetel in de Veiligheidsraad kreeg.
De onderschatte rol van de Sovjet-Unie
De Sovjet-Unie speelde in de strijd tegen het Japans fascisme een belangrijke maar meestal vergeten rol. In de loop van 1939 won het een niet-verklaarde oorlog tegen Japan aan de grens van de Japanse vazalstaat Mantsjoerije met Mongolië. Daarbij werden 100.000 Japanse soldaten verslagen, wat een aanzienlijke steun voor het Chinese verzet betekende. Anderzijds belette de Chinese weerstand de Japanners een grootschalige aanval op het Verre Oosten van de Sovjet-Unie te beginnen. De Sovjet-Unie was echter niet formeel in oorlog met Japan; ze concentreerde zich van 1941 tot 1945 op de strijd tegen het Duitse fascisme.
Op de conferentie van Jalta in februari 1945 kwamen de geallieerden (VS, Sovjet-Unie, Groot-Brittannië) overeen dat de Sovjet-Unie na het verslaan van Duitsland (op 8 mei) in drie maanden haar leger naar het Verre Oosten zou verplaatsen en Japan de oorlog zou verklaren.
Op 8 augustus verklaarde de Sovjet-Unie, zoals gepland, de oorlog aan Japan en viel de Japanse bezetters in China aan. Toen Japan op 15 augustus capituleerde was het noordoosten van China al door de Sovjettroepen bevrijd.
Alle middelen goed om het communisme tegen te houden
Door haar militaire aanwezigheid in Chongqing had de VS een redelijk goed beeld van de situatie in het land. De Amerikanen concludeerden dat het Guomindang-leger weinig effectief was tegen de Japanners, terwijl de communistische guerrilla net veel succesvoller bleek te zijn. De communisten genoten ook meer steun van de bevolking.
Intussen vocht het Amerikaanse leger nog steeds tegen Japan op de eilanden in de Stille Oceaan. Een volledige bevrijding van China door het Sovjetleger, waarbij het land in handen van de communisten zou vallen, was voor de VS een weinig aantrekkelijk vooruitzicht.
Op 16 juli vond in New-Mexico een eerste succesvolle test met een atoombom plaats. Het nieuwe wapen bood een kans om Japan tot snelle overgave te dwingen vooraleer het Sovjetleger ver in China kon oprukken.
Op 6 augustus werd op Hiroshima een atoombom gegooid, op 9 augustus een tweede op Nagasaki. Hierbij vielen een kwart miljoen doden, degenen die achteraf door stralingsziekten overleden niet meegeteld.
Na de overgave kregen de Japanse bezettingstroepen in China van de Amerikaanse overwinnaars de opdracht om op post te blijven totdat het Amerikaanse leger Guomindang-bestuurders uit Chongqing kon invliegen; het bestuur mocht niet aan de communistische partij worden overgedragen.
Al kort na het einde van de wereldoorlog viel het wapenbestand tussen de Guomindang en de Communistische Partij uiteen. In een nieuwe burgeroorlog trok de Communistische Partij aan het langste eind, wat leidde tot de oprichting van de Chinese Volksrepubliek op 1 oktober 1949. De sterke positie die ze in het door het Sovjetleger bevrijde noordoosten hadden opgebouwd speelde een belangrijke rol in die overwinning.
Een nieuwe oorlogscoalitie tegen het communisme?
Op de vooravond van de 80ste verjaardag van de atoombom op Hirosjima meldt het Japanse persagentschap Jiji de start van een negendaagse militaire oefening in de Stille Oceaan ter hoogte van de Filipijnen. Deelnemers zijn Japan, samen met onder andere de VS, Groot-Brittanië, de Filippijnen en Australië. Er zal onder meer getest worden of de Japanse destroyer Kaga gebruikt kan worden als vliegdekschip voor F-35B Stealth vliegtuigen. Japan heeft officieel geen leger. De manoeuvres zijn bedoeld als ‘afschrikking tegen de Chinese maritieme expansie’.
Bronnen: Statista, Jiji, wikpedia
