Een beslissing van het Opperste Chinese Gerechtshof versterkt de positie van de werknemer tegenover de werkgever in geval van niet-betaling van de bijdragen voor de sociale zekerheid, een frequent probleem Voor de groeiende groep werkers in nieuwe statuten – feitelijk (schijn)zelfstandigen- maakt dit geen verschil.
Het Opperste Gerechtshof heeft op 1 augustus een ‘Interpretatie’ van de Wet op Arbeidsconflicten gepubliceerd. Het stelt dat elk akkoord dat de werkgever vrijstelt van bijdragen voor de sociale zekerheid nietig is. Dat staat duidelijk in de wet. Maar het hof gaat nu een stap verder: indien een werknemer ontslag neemt omdat zijn baas geen sociale bijdragen betaalt, dan moet de werkgever niet alleen de achterstallige bijdragen betalen, maar heeft de werker bovendien recht op een ontslagvergoeding, zelfs indien hij of zij een akkoord getekend heeft dat de werkgever ontslaat van sociale bijdragen.
Het eerste ontwerp van ‘Interpretatie’ werd voor commentaar aan het publiek voorgelegd in december 2023. Tussen het eerste ontwerp en het finaal besluit liggen twintig maanden van consultaties.
Omzeilen van wettelijke verplichtingen
Volgens de Arbeidswet en de Wet op de Sociale Verzekering moeten werkgevers en werknemers sociale bijdragen betalen, gemiddeld in totaal zowat een 35% van het brutoloon.
Maar in de praktijk veel kleinere bedrijven of zelfstandigen hun personeel ondertekenen dat er geen bijdragen zullen betaald worden. De baas ziet zijn loonkost dalen. De werknemer krijgt een hoger nettoloon. Het gaat in de regel om een migrant van het platteland die daar zelf een goedkopere maar minder performante ziekteverzekering kan nemen en eventueel aansluiten bij de basispensioenverzekering voor plattelands bewoners.
Een extra aansporing voor dit soort zwartwerk is de berekening van de sociale bijdragen op het gemiddelde loon van de regio. Voor mensen met de laagste lonen en voor de kleine bedrijven- wegen de bijdragen dus zwaarder dan voor wie veel verdient.
Uiteenlopende standpunten van rechtbanken.
In het verleden waren er al veel rechtszaken waarbij werknemers die de vrijstelling ondertekend hadden nadien toch de betaling van sociale bijdragen eisten en verkregen. Het recht is immers duidelijk: dergelijke vrijstelling is nietig.
Maar de zaak wordt ingewikkelder wanneer de werknemer omwille van het geschil over de sociale bijdragen ontslag neemt. Heeft hij of zij dan recht op een ontslagvergoeding?
Lokale rechtbanken deden hierover uiteenlopende uitspraken. Indien bleek dat de werknemer vrijwillig een akkoord over vrijstelling ondertekend had, oordeelden sommige rechters dat het niet van ‘goede trouw’ getuigde om eerst akkoord te gaan en dan ontslag te nemen en een extra vergoeding te vragen. Het bedrijf had weliswaar de wet overtreden, maar de werknemer had niet het recht daarvan te profiteren. Dergelijke oordelen vielen onder meer in Shanghai en Shandong.
Maar rechtbanken onder meer in Beijing kenden wel systematisch een vergoeding toe omdat ze ervan uitgingen dat de werknemer in feite geen andere keuze had dan akkoord gaan met de vrijstelling om de baan te kunnen krijgen.
De Interpretatie van het Opperste Gerechtshof besluit nu ondubbelzinnig dat die laatste aanpak de juiste is. Ze is geldig vanaf 1 september en kan potentieel miljoenen werknemers in een sterkere positie plaatsen om de werkgever sociale bijdragen te doen betalen.. Meer bijdragen zullen ook helpen om de fondsen voor de sociale zekerheid te vullen.
Meer druk op werkgevers
Sommige experts trekken in twijfel of meer werkers wel een zaak voor de arbeidsrechtbank zullen durven of willen aanspannen. Bovendien denken sommige werkers nog steeds dat ze beter af zijn zonder sociale bijdragen en een hoger nettoloon. En een zaak aanspannen tegen de werkgever creëert ook een risico op vergelding.
Maar andere experts gaan ervan uit dat alleen al het versterken van het juridisch systeem zal helpen om de druk op de bedrijven om de sociale wetgeving te respecteren op te voeren. Zo zouden er niet meer rechtszaken, maar eerder minder nodig zijn.
Vorig jaar behandelden arbeidsrechtbanken in China 4,26 miljoen zaken voor een totaal bedrag van 94,5 miljard yuan (12 miljard euro). .
Hardnekkige overtreders
Het stelsel van de sociale zekerheid in China is relatief nieuw, ontstaan nadat het oude systeem van tijdens de planeconomie uiteen rafelde in de jaren 90. De Wet op de Sociale Zekerheid die een nieuw nationaal systeem invoert dateert van 2010. Het aantal deelnemers aan de sociale zekerheid steeg toen snel, en er kwam een nieuwe sprong toen het innen van de bijdragen in 2019 werd toevertrouwd aan de fiscus. In 2024 kwamen er nog 24 miljoen deelnemers bij .
Maar in 2022 dook men onder de 12 miljoen nieuwe leden. Tussen 2011 en 2022 waren er ook 63 miljoen werkers die stopten met sociale bijdragen.
Volgens een enquête van de China Association of Social Security werden voor slechts 80,8% van de werknemers bijdragen aan het pensioenfonds betaald in 2022..
Een studie van het adviesbureau 51Shebao over 2024 besloot dat slechts 28,4% van de werkgevers de sociale bijdragen volledig correct betalen. Een veel voorkomende afwijking is het berekenen van de bijdragen op de minimumlonen in plaats van op de feitelijke, en het niet meetellen van bonussen.
De cijfers tonen dat het ondanks de geboekte vooruitgang moeilijk is hardnekkige overtredingen uit te roeien.
Het is afwachten hoe de bedrijven (vooral de kleine) op de nieuwe wettelijke situatie gaan reageren. Sommigen denken in de richting van meer deeltijdse werkers aanwerven. Voor hen is de betaling van sociale bijdragen minder streng .
‘Nieuwe statuten ‘ nieuwe ontsnappingsroute?
De groep van werkers in ‘nieuwe statuten’ is de voorbije jaren snel gegroeid. Het gaat over allerlei vormen van (schijn)zelfstandigen, bijvoorbeeld koeriers en ‘zelfstandige’ onderaannemers van allerlei diensten voor bedrijven.
Deze groep mensen moeten nu zelf instaan voor hun sociale zekerheid. Er wordt wel gepraat over wetgeving die hun meer zekerheid moet verschaffen.
In 2024 ging het om ongeveer 85 miljoen werkers, meer dan een vijfde van het totaal aantal in de steden. Bedrijven die nog steeds aan sociale bijdragen willen ontsnappen kunnen proberen meer personeel in ‘nieuwe statuten’ aan te trekken.
Bron: Caixin
Hieronder een Bloomberg video met de liberale argumenten tegen de ‘Interpretatie
