Er wordt veel geschreven over de gevolgen voor onze economie van onze afhankelijkheid van China in de internationale supply chains (bevoorradingsketens) en value chains (waardeketens). In dit artikel tracht ik voor degenen die daar minder mee bekend zijn enig inzicht te verschaffen.
Een voorbeeld van een bevoorradingsketen; bron brixsweden.org (disclaimer)
Bevoorradingsketen
Een bevoorradingsketen is de complexe relatie tussen een bedrijf en zijn leveranciers; van grondstoffen tot het produceren en distribueren van een eindproduct. Een bouwmarkt die spijkers verkoopt betrekt die van een fabrikant. Die laatste koopt het benodigde ijzer van een smelter die erts omzet in ijzer. De smelter krijgt de erts weer van een mijn. Dit is een ruwe schets, maar hij geeft voldoende inzicht. Men verdeelt zo’n keten vaak in een onderstroom (het delven van ruwe erts), een middenstroom (het produceren ijzer, een generiek product met veel gebruiksmogelijkheden) en de eindstroom (de productie en verkoop van spijkers).
Waardeketen
De waardeketen geeft een bedrijf de mogelijkheid om waarde te creëren die hoger is dan de kosten van het leveren van zijn goederen of diensten aan klanten. In het bovenstaande voorbeeld zal de mijn meer geld aan de smelter vragen dan de kosten van het delven van de erts. Als commerciële onderneming moet zij immers winst maken om de werknemers te betalen en het bedrijf draaiende te houden. De waardeketen is een belangrijker gegeven voor een onderneming dan de bevoorradingsketen. De bevoorradingsketen betreft een hele bedrijfstak. Zo kan een onderneming beslissen een schakel uit de waardeketen in eigen hand te nemen om zo de totale kosten te verminderen.
Internationale waardeketen
Internationaal opererende ondernemingen construeren vaak een wereldwijde waardeketen (global value chain). Daarvan zijn veel voorbeelden in China te vinden. Het elektronicabedrijf Huawei heeft een aantal onderzoekscentra in Europa opgericht, omdat daar veel goed opgeleide specialisten zijn die je niet zomaar kunt bewegen naar China te verhuizen. Aan het andere eind van de keten heeft hetzelfde Huawei een aantal verkoopbedrijven in diverse delen van de wereld. De productie blijft vooral in China waar dat nog steeds goedkoop is. Een andere reden voor het internationaliseren van de waardeketen is dat je met lokale partners kunt werken die jouw belangen ter plekke beter kunnen beschermen dan je zelf ooit zou kunnen. De Chinese fabrikant van elektronische auto’s BYD is recentelijk met de verkoop in Nederland begonnen in samenwerking met de bekende importeur Louwman.
China producent van de wereld
China is in korte tijd DE producent van de wereld geworden, met name in de onder- en middenstroom van veel ketens. In de afgelopen twee decennia heeft China ‘s werelds meest geavanceerde en meest geïntegreerde industriële systeem ter wereld ontwikkeld. China is het enige land ter wereld dat alle industriële categorieën heeft opgericht die zijn opgenomen in de industriële classificatie van de Verenigde Naties. Het heeft ook de meest geavanceerde infrastructuur ter wereld gebouwd, zodat componenten van producten razendsnel door het hele land kunnen worden verzonden van waar ze worden geproduceerd naar waar ze nodig zijn. China kende in 2020 ongeveer 200 miljoen hoogopgeleide industriële werknemers en ingenieurs die overal in het land ingezet kunnen worden. De Chinese economie is sterk gecentraliseerd, waardoor het een stabiel en waterdicht systeem is.
Ontkoppeling
Westerse politici, onder leiding van de VS, roepen steeds vaker dat wij ons van de Chinese ketens moeten ontkoppelen om ons minder van China afhankelijk te maken. De reden hiervoor is dat men vindt dat met name de onderstroom van te veel van onze ondernemingen een te sterke band met China zou hebben. Boze tongen beweren dat de Chinese overheid deze afhankelijkheden kan gebruiken om hele bedrijfstakken onder druk te zetten om Chinese invloed te vergroten. Gesteld dat b.v. alle in de EU gebruikte accu’s in China gemaakt zouden worden, dan zou China de Europese auto-industrie flink kunnen raken met een exportverbod van accu’s.
Imaginaire problemen
De problemen die onze politici in de afhankelijkheid van China zien zijn geheel imaginair. Zij spreken enkel in termen van wat er mogelijkerwijs zou kunnen gebeuren en nooit over wat er daadwerkelijk gebeurd is. De reden daarvoor is simpel: China heeft er geen enkel belang bij zijn positie in zoveel ketens te misbruiken om buitenlandse overheden onder druk te zetten. Dat zou economische zelfmoord zijn. Dit sluit aan bij de algemene houding tegenover China. Huawei wordt in veel westerse landen in de uitwerking van het 5G netwerk geweerd, omdat de apparatuur van Huawei informatie naar China ‘zou kunnen’ doorsturen. Er is echter tot op heden nooit één concreet geval gemeld dat een apparaat van Huawei daadwerkelijk informatie van welke aard dan ook naar China zond. Deze week nog wist Jonathan Holslag, de man die het zwartmaken van China tot zijn levenstaak gemaakt heeft, te melden dat China met opzet in België probeert “een generatie koopverslaafd maken en onze industrie kapot dumpen”. Geachte Professor (aldus HLN) Holslag: zijn wij koopverslaafd geraakt door het kwade toedoen van China of waren wij dat al dankzij Amazon en zijn vele lokale imitatoren, zoals het Nederlandse bol.com?
Ontkoppelen is achter raken
Wat kan er gebeuren wanneer wij ons van de Chinese ketens ontkoppelen? Het antwoord moeten we in twee uitersten zoeken. Aan de ene kant is produceren in China nog steeds makkelijk en goedkoop. Ook is het aantrekkelijk voor ons producten van een vervuilend fabricageproces in China te laten vervaardigen en die producten kant en klaar te kopen. Nog belangrijker, echter, is dat China op technologisch gebied grote sprongen maakt. China is al een leider in vele geavanceerde technologieën zoals big data, kunstmatige intelligentie (AI), 5G telecommunicatie, elektrische voertuigen, robots en drones, en een van ‘s werelds grootste investeerders in en gebruikers van deze digitale technologieën. Met een sterke durfkapitaalindustrie die zich richt op het bevorderen van geavanceerde digitale technologieën en innovaties is China het tweede land wat betreft het aantal eenhoorns (unicorns, d.w.z. startups met een waarde van meer dan USD $ 1 miljard). Ook deze week kwam China in het nieuws als het derde land ter wereld dat quantumcomputers kan leveren. Ontkoppelen van China komt, zo niet nu dan binnenkort, neer op technologisch achterblijven.
Goed nadenken
Het is uiteraard voor ondernemingen die deel uitmaken van een keten met Chinese schakels noodzakelijk goed na te denken over de voordelen en bedreigingen van hun positie in die keten. Dat geldt echter voor alle ondernemingen die niet hun hele keten in eigen handen hebben. Dat is gewoon goed ondernemerschap. Een multiculturele keten brengt extra problemen met zich mee. Deze kun je oplossen, of nog beter, vermijden door al vroeg op die problemen te anticiperen. Het is goed je daarbij door experts te laten adviseren. Het probleem van mensen als Jonathan Holslag is dat hij enkel de bestaande problemen inventariseert en de schuld ervoor bij de Chinese zijde legt. Hij draagt geen oplossingen aan, niet voor het oplossen van de bestaande problemen, noch voor het voorkomen van dergelijke problemen in de toekomst.
Bronnen: brixsweden.org, Statista, People’s Daily Online, Het Laatste Nieuws, Global Times.
